بازار سرمایه ایران در مسیر تحقق سیاست‌های ابلاغی مقام معظم رهبری و برنامه‌های ۱۲ گانه دولت، برنامه ریزی و اقدامات اجرایی گسترده را سامان داده است.

بررسی عملکرد چهارساله سازمان بورس از سال 92 تا 96 در راستای تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی و نیل به اهداف سند چشم انداز توسعه 1404 نشان می دهد نگاه اصلی به بازار سرمایه یک نگاه توسعه محور بوده و سیاست اصلی، توسعه بازرها، نهادها و متناسب با آنها ایجاد چارچوب های قانونی و مقرراتی متناسب بوده است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا) به نقل از  خبرگزاری صدا و سیما ؛ براساس الگوهای متعارف رشد و توسعه ، موتور رشد اقتصادی در کشورهای در حال توسعه در اختیار داشتن بازارهای مالی به ویژه بازار سرمایه پیشرو و توانمند است.

در چند سال اخیر نقش بازار سرمایه در تامین مالی و توسعه بازار اولیه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. تاکید بر توسعه بازار اولیه، نه از منظر تقدم و تاخر بازار اولیه بر بازار ثانویه و نه از نگاه اولویت یکی بر دیگری است، بلکه از باب ضرورت توسعه متوان بازار سرمایه است.

از نگاه سیاستگذاران ، بازار اولیه و بازار ثانویه دو روی سکه بازار سرمایه هستند که رشد و گسترش تومان آن ها می تواند بازار سرمایه را به رسالت اصلی خود که همانا تامین مالی تولید و بنگاههای اقتصادی است رهنمون سازد.

در راستای تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی در سال 1395 وزارت امور اقتصادی و دارایی در 3 برنامه « برقراری انضباط مالی و قطع وابستگی بودجه به نفت»، « ارتقای توان تولید ملی» و «هدفمند سازی یارانه ها» ، مسوولیت 10 پروژه را نیز بر عهده داشت.

پروژه « توسعه بازار سرمایه و تقویت نقش آن در تامین مالی بنگاهها» به عنوان یکی از پروژه های برنامه ملی " ارتقای توان تولید ملی" با مسئولیت سازمان بورس و اوراق بهادار در نظر گرفته شد که توسط آن سازمان پیگیری و به انجام رسید.

مهم ترین اقدامات :

- توسعه مکانیزم قیمت تضمینی بجای خرید تضمینی

- تبدیل به اوراق بهادار کردن بدهی های دولت

- راه اندازی بازار معاملات اوراق مشتقه

- راه اندازی بازار معاملات اوراق مشتقه

- راه اندازی بازار نقد سکه طلا با ابزار گواهی سپرده کالایی

- ایجاد امکان تامین مالی شرکت ها از طریق بورس های کالایی با ابزار سلف موازی استاندارد بجای پیش فروش

- راه اندازی بازار شرکت های کوچک و متوسط (شرکت های نوپا و دانش بنیان) ارتقاء ظرفیت هسته اصلی معاملات تا 3 برابر ظرفیت کنونی و به روزرسانی سامانه معاملات

فعالسازی حد اعتباری کارگزاران

- تنقیح قوانین و مقررات بازار سرمایه ایران

- تدوین مقررات و راه اندازی محصولات جدید در بازار سرمایه از قبیل اوراق رهنی MBS

- تدوین مقررات و اعطای اولین مجوز صندوق های جسورانه startup ها

- تدوین مقررات و اعطای اولین مجوز انتشار اوراق بهادار با نرخ سود شناور (مصون از تورم)

- تدوین مقررات و اعطای اولین مجوز انتشار اوراق قابل تبدیل به سهام

- افشای اطلاعات تولید و فروش ماهانه ناشران

- راه اندازی سامانه رصد

- راه اندازی روش ثبت سفارش (بوک بیلدینگ) در عرضه های اولیه

- تصویب مقررات تأسیس و تشکیل، موسسات رتبه بندی و عملیاتی کردن آن

- افزایش تعداد صندوق های سرمایه گذاری به منظور افزایش تقاضای سرمایه گذاری غیر مستقیم مردم

- امضای تفاهم نامه با بانک های عامل به منظور عرضه محصولات بازار سرمایه در شعب منتخب بانک ها

- فرهنگ سازی، آموزش و ارائه سمینار استفاده کننده از خدمات تأمین مالی بازار سرمایه

پذیرش شرکت های تأمین سرمایه در بورس

- بهبود فرآیند پذیرش شرکت ها در بازارهای متشکل

- اصلاح ساختار مالی شرکت های آسیب دیده از تحریم ها از طریق افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها

* بازار سرمایه و بسته رونق و اشتغال :

با توجه به نامگذاری سال 1396 با عنوان «اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» و تصمیمات

ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای تکالیف تعیین شده در بسته های رونق و اشتغال برای وزارت امور اقتصادی و دارایی و با تمرکز بر وظایف این سازمان در بسته «تأمین مالی و سرمایه گذاری» تحقق سرفصل های کلیدی ذیل را با همکاری سایر سازمان ها و نهاد ذینفع دنبال می کند :

- توسعه بازار سرمایه و افزایش سهم آن در تأمین مالی کشور

- جذب سرمایه های خارجی برای خرید سهام شرکت های مشمول واگذاری

- تسهیل فرآیند جذب منابع مالی خارجی (سرمایه گذاری خارجی) از طریق بازار سرمایه ایران

- بستر سازی برای دریافت اطلاعات نهادهای عمومی غیر دولتی و تشویق به حضور شرکت های زیرمجموعه آنها در بازار سرمایه

- سهولت دسترسی و تنوع بخشی به ابزارهای تأمین مالی کسب و کارهای خرد، کوچک و متوسط

- سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای سرفصل های کلیدی فوق و اهداف کلان «توسعه بازار سرمایه و افزایش سهم آن در تأمین منابع مالی کشور»، «افزایش ضریب نفوذ و نقدشوندگی در بازار سرمایه» و «جذب سرمایه گذاری خارجی در بازار سرمایه» اقدام به تعریف 5 هدف کمی و 35 اقدام طرح ریزی شده کرده است.

** آینده شناسی مهم ترین برنامه ها :

-1 طراحی اوراق گواهی ظرفیت در بورس انرژی

2 -تدوین دستورالعمل اوراق خرید دین

-3 پیشنهاد بهبود ترکیب کارمزدهای سازمان به شورای عالی بورس

-4 اصلاح دستورالعمل های مربوط به معاملات، پذیرش و افشای اطلاعات به منظور افزایش نقدشوندگی و شفافیت اطلاعاتی

5 -تکمیل و به روز رسانی سامانه های معاملات، نظارت بر بازار و تسویه پایاپای

6 -فراهم آوردن امکان افزایش عرضه برق توسط وزارت نیرو در بورس انرژی

-7 فراهم نمودن امکان عرضه نفت خام و فرآورده های نفتی در بورس انرژی

8 -اصلاح دستورالعمل های پذیرش کالا و اوراق بهادار قابل معامله در بورس انرژی ایران

-9 الزام شرکت های متقاضی پذیرش در بورس های اوراق بهادار به معرفی بازارگردان

10 -مشارکت در تدوین لایحه حاکمیت شرکتی

-11 طراحی اوراق وکالت

-12 طراحی فروش استقراضی

-13 بازنگری در رویه ها و فرم های موجود سرمایه گذاری خارجی در بورس های اوراق بهادار

-14 تدوین دستورالعمل نحوه اعطای مجوز تأسیس یا مشارکت شرکای خارجی در نهادهای مالی

-15 عملیاتی کردن اعطای مجوز به موسسات رتبه بندی اعتباری

16 -تدوین مقررات و راه اندازی صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار مبتنی بر کالا

-17 تدوین دستورالعمل مربوط به تأسیس و فعالیت گروه خدمات بازار سرمایه

-18 اصلاح دستورالعمل تأسیس و فعالیت سبد گردان

-19 اصلاح دستورالعمل رتبه بندی کارگزاران فعال در بازار سرمایه

-20 اختصاص بخشی از منابع سازمان بورس برای سپرده گذاری در صندوق تثبیت بازار

21 -طراحی قرارداد آتی بر روی نفت خام

22 -طراحی پیمان های آتی و سوآپ کالایی

23 -طراحی قرارداد آتی بر روی نرخ ارز

-24 عقد قراردادها و تفاهم نامه های همکاری با سایر نهادهای ناظر بازار سرمایه و بورس ها

25 -مذاکره با ارایه کنندگان اطلاعات مالی بین المللی برای ارایه اطلاعات بازار سرمایه ایران

26 -تدوین برنامه بین المللی شدن بازار سرمایه ایران

27 -تدوین دستورالعمل شناسایی مشتریان حقیقی و حقوقی خارجی در بازار سرمایه گذاری

-28 بهره برداری از درگاه سرمایه گذاری خارجی (شامل ارایه اطلاعات مربوط به شرکت ها، معاملات بازار، ارایه اخبار و اطلاعات بورس ها، صندوق ها و کارگزاران)

-29 طراحی مدلی برای سهولت در ایفای نقش «امین دارایی» Custodianship

-30 اصلاح دستورالعمل اجرایی آیین نامه سرمایه گذاری خارجی در بورس ها و بازارهای خارج از بورس

-31 تعیین مصادیق افشای اطلاعات مالی نهادهای مشمول

-32 طراحی و عملیاتی نمودن سامانه دریافت اطلاعات نهادهای مشمول

-33 تقویت سیستم عرضه و معامله خرد در بورس کالا

-34 توسعه صندوق vc

-35 تدوین دستورالعمل تأمین مالی جمعی.

کارشناسان معتقدند بورس ایران و بازار سرمایه با هویت ضد ربوی و تولیدگرایی خود می تواند علاوه بر تحقق بخش عمده ای از شعار اقتصادی سال اقتصادی مقاومتی و سیاست های کلی این حوزه و حمایت از سرمایه ایرانی ، به توسعه واقعی و پایدار اقتصاد هم کمک می کند و رشد پایدار غیرتورمی هم از دستاوردهای آن است.

توسعه بورس مقدم بر توسعه بازار پولی است و اگر این کار انجام گیرد ، قانون بانکداری بدون ربا شکل اجرایی پیدا می کند و رفتارهای بانکی حتما از هویت ربوی یا حداقل شبه ربوی خارجی خواهد شد.

 ضریب نفوذ بازار سرمایه ۷۴ درصد افزایش یافته است

 آمار کدهای سهامداری و صاحبان واحدهای سرمایه گذاری صندوق‌ها در بازر سرمایه ایران در چهار سال اخیر ۷۴ درصد افزایش نشان می‌دهد.

 مجموع تعداد کدهای سهامداری و تعداد صاحبان واحدهای سرمایه گذاری صندوق ها، از قریب به 6.5 میلیون نفر در ابتدای سال 1392 به بیش از 11 میلیون نفر تا پایان اسفند ماه سال 1395 رسیده و نمایانگر رشد 74 درصدی است.

سازمان بورس و اوراق بهادار تهران از اوایل 1392 تا پایان سال 1395 ، با هدف حمایت از حقوق سرمایه گذاران ، ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارآی اوراق بهادار و نظارت بر حسن اجرای قانون بازار اوراق بهادار در کشور، اقدامات مهمی را برنامه ریزی و اجرا کرده که موجب ارتقای شاخص های کلیدی بازار سرمایه شده است.

از جمله شاخص های کلیدی بازار سرمایه که نمایانگر وضعیت بازار سرمایه در دوره زمانی مذکور است می توان به این موارد اشاره کرد: شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران از ابتدای سال 1392 تا پایان اسفند 1395 برابر 103 درصد رشد داشته است و به 77230 واحد رسیده است. متوسط بازدهی سالانه شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال 92 تا انتهای سال 95 نیز 19 درصد است.

ارزش معاملات ( سهام، اوراق و مشتقه) در بورس تهران فرابورس ایران، بورس کالا و بورس انرژی از مقدار 1-96 هزار میلیارد ریال طی سال 91 به مقدار 1902 هزار میلیارد ریال طی سال 95 رسیده است که رشدی 74 درصدی را نشان می دهد.

تامین مالی از رقم 143 هزار میلیارد ریال طی سال 1391 به 1230 هزار میلیارد ریال طی سال 1395 رسیده که بیانگر رشد 750درصدی است.

اندازه(ارزش ) بازار از 2.420 هزار میلیارد ریال در ابتدای سال 1392، به 4908 هزار میلیارد ریال در پایان اسفند ماه سال 1395 رسیده است که بیانگر 103درصد رشد است.

سرمایه گذاری خارجی در بازار سرمایه کشور در ابتدای سال 1392 حدود 878 میلیارد ریال بوده که این رقم در پایان اسفند ماه سال 1395 با 1328 درصد رشد به 12.538 میلیارد ریال رسیده است.

موفقیت های مذکور در بازار سرمایه در حالی به دست آمده است که طی دوره چهارساله منتهی به پایان اسفند 1395 ، رویدادهای اقتصادی و سیاسی مختلفی رخ داده است که بازار سرمایه را تحت تاثیر قرار داده است. به عنوان مثال ، قیمت نفت از بشکه ای 105 دلار در ابتدای سال 93 به بشکه ای 35 دلار در آذرماه سال 94 رسید که بیانگرکاهش قیمت 66 درصدی این محصول بنیادی در اقتصاد ایران و بازار سرمایه است.

همچنین کاهش 25 درصدی قیمت جهانی مس و کاهش قیمت سنگ آهن از 134 دلار به 88 دلار(35 درصد) در بازه زمانی 92 تا ابتدای 96 بر روی شرکت های پذیرفته شده مربوطه در بورس ها اثرگذار بوده است. ازجمله رویدادهای دیگر که در این دوره بازار سرمایه را به طور مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر قرار داده اند، می توان به قطع روابط دیپلماتیک ایران و عربستان ( تحت تاثیر حمله به سفارت عربستان)، خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و نتایج انتخابات ریاست جمهوری در برخی کشورها اشاره کرد.

موفقیت های کسب شده در بازار سرمایه در دوره چهارسال مورد بررسی ، به دلیل تغییرات و اقدامات اساسی بوده است که هم در سطح کلان کشور و هم در سطح بازار سرمایه رخ داده است.

در سطح بازار سرمایه نیز می توان به برخی ازاقدامات مهم اشاره کرد:

*توسعه مکانیزم قیمت تضمینی بجای خرید تضمینی

*تبدیل به اوراق بهادار کردن بدهی های دولت

*راه اندازی بازار معاملات اوراق مشتقه( اختیار خرید و فروش)

*راه اندازی بازار نقدسکه طلا با ابزار گواهی سپرده کالایی

*ایجاد امکان تامین مالی شرکت ها از طریق بورس های کالایی با ابزارسلف موازی استانداردبجای پیش فروش

*راه اندازی بازار شرکت های کوچک و متوسط ( شرکت های نوپا و دانش بنیان)

*ارتقاء ظرفیت هسته اصلی معاملات تا 3 برابر ظرفیت کنونی و به روزرسانی سامانه معاملات

* فعال سازی حد اعتباری کارگزاران

*تنقیح قوانین و مقررات بازارسرمایه ایران

*افشای اطلاعات تولید و فروش ماهانه ناشران

*راه اندازی سامانه رصد

* راه اندازی روش ثبت سفارش (بوک بیلدینگ) در عرضه های اولیه

*تصویب مقررات تاسیس و تشکیل ، موسسات رتبه بندی و عملیاتی کردن آن

* افزایش تعداد صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت به منظور افزایش تقاضای سرمایه گذاری غیرمستقیم مردم ( از 25 صندوق به 59 صندوق)

* فرهنگ سازی ، آموزش و ارائه سمینار به منظور افزایش تعداد شرکت های استفاده کننده از خدمات تامین مالی با