معضلات بخش معدن و صنايع معدني و راهكارهاي برون رفت از آنها
ماین نیوز: نگاهي به مزيت هاي كشور در بخش معدن از قبيل وجود ذخاير غني فلزي و غيرفلزي در كشور، ذخاير فراوان انرژي، رشد مستمر تقاضاي داخلي و بين المللي براي محصولات صنايع معدني، نيروي كار فراوان، دسترسي به آ ب هاي آزاد و مقايسه اين بخش با ساير بخش هاي اقتصادي نشان مي دهد كه معدن مي تواند نقش اساسي در اشتغال زايي، توسعه پايدار و نيز شكوفايي ساير بخش هاي اقتصادي كشور داشته باشد. اهميت بخش معدن در اشتغال زايي و شکوفايي وقتي اهميت بيشتري به خود مي گيردکه بسياري از انديس هاي معدني کشور در استان هاي محروم و کمتر توسعه يافته قرار دارند و در صورت آغاز و توسعه فعاليت هاي معدني، نقش مهمي در محروميت زدايي از اين مناطق ايفا خواهند کرد.با توجه به موارد فوق الذکر بررسي وضعيت موجود حاکي از آن است که اين بخش با مشكلات و تنگناهايي اساسي به شرح ذيل روبه رو است:
- وجود ريسك بالاي سرمايه گذاري و عدم حمايت جدي نهادهاي مالي اعتباري كشور از فعاليت هاي معدني اعم از اكتشاف و استخراج
- دور افتادگي معادن و فقدان زيرساخت هاي جاده اي و ترانزيتي و امكانات و تاسيسات برق، آب و گاز و اسکله و بنادر مناسب براي ايجاد تعاملات بين المللي مناسب در اين بخش
- بهره وري پايين و افزايش قيمت تمام شده به واسطه به روز نبودن تكنولوژي و فرسودگي ماشين آلات مورد استفاده در بخش هاي مختلف اكتشاف، استخراج و فرآوري و نتيجتا کاهش قدرت رقابت در فضاي جهاني
- عدم قبول پروانه بهره برداري معادن به عنوان وثيقه در سيستم بانكي كشور
- فقدان بخش هاي تحقيقاتي و مطالعاتي مناسب تا امكان استفاده از دستاوردهاي علمي در اين حوزه را فراهم نمايد.
- نبود اطلاعات پايه اي مناسب در بخش اکتشاف با توجه به آنکه تنها در 7 درصد از مساحت کشور کار اکتشافي سيستماتيک شده است.
-وجود بوروکراسي در فرآيندهاي سرمايه گذاري و توسعه و عدم امکان برنامه ريزي فني و اقتصادي مناسب به واسطه عدم وجود ثبات در قوانين و مقررات بخش صنعت و معدن
- چالش هاي موجود در روابط ميان بخش معدن با منابع طبيعي ، محيط زيست و ميراث فرهنگي
در جهت کاهش بهبود مشکلات و تنگناهاي فوق الذکر و برون رفت از شرايط فعلي راهکارهايي به شرح ذيل مي تواند مد نظر قرار گيرد:
1- تامين اعتبارات مورد نياز جهت تهيه اطلاعات پايه اکتشافي در قالب استانداردهاي بين المللي از سوي سازمان هاي توسعه اي کشور يا از طريق ارائه تسهيلات به بخش خصوصي توانمند
2-تقويت صندوق هاي توسعه اي و صندوق بيمه فعاليت هاي معدني با افزايش سرمايه و...در جهت ارائه تسهيلات اعتباري و كمك هاي مالي به طرح هاي معدن و صنايع معدني خش خصوصي از طريق صدور بيمه نامه هاي معدني و...
عدم پذيرش پروانه بهره برداري معادن از سوي بانك ها از مهم ترين مشكلات بخش خصوصي در جهت تامين منابع مالي لازم و در نهايت توسعه بخش معدن در كشور است. به اين منظور صندوق بيمه سرمايه گذاري فعاليت هاي معدني براي تضمين سرمايه سرمايه گذاران بخش معدن توسط سازمان تشكيل شد كه اقدام به صدور بيمه نامه اعتباري به نفع بانك هاي تسهيلات دهنده به معدنكاران مي کند تا به اتكاي بيمه نامه هاي اعتباري، تسهيلات بانكي در اختيار معدنكاران قرار گيرد. از جنبه هاي مثبت اين اقدام توانمندسازي بخش خصوصي و همچنين بهره گيري از امكانات صندوق بيمه سرمايه گذاري فعاليت هاي معدني به منظور كاهش مخاطرات سرمايه گذاري در بخش معدن است.
3-تامين اعتبار مورد نياز از طريق منابع داخلي و جذب سرمايه گذاري خارجي در جهت ايجاد زيربناهاي لازم در بخش معادن و مناطق معدني كشور . سرمايه گذاري در بخش اكتشاف، راه اندازي و تجهيز معادن به خودي خود سرمايه بر و دير بازده است ضمن اينكه مناطق معدني عمدتا در مناطق محروم قرار دارد و فاقد امكانات زيربنايي است، مجموعه عوامل فوق سبب مي شود بخش خصوصي رغبتي به سرمايه گذاري در مناطق معدني نشان ندهد. دولت مي تواند با ايجاد زيربناها در مناطق معدني علاوه بر به حداقل رساندن ريسك سرمايه گذاري، تشويق سرمايه گذاران بخش خصوصي به فعاليت هاي معدني و نهايتا توسعه فعاليت هاي معدني، گام مهمي در اشتغال زايي و رفع محروميت از مناطق محروم كشور بردارد. ضمن آنکه توجه ويژه به ساخت اسکله ها و بنادر در جهت تقويت تعاملات بين المللي بخش ضروري است. لازم به ذکر است که سرمايه گذاري در بخش زيرساخت ها و زيربناها تاثير بسزايي در رشد بهره وري و کاهش قيمت هاي تمام شده به منظور امکان رقابت در بازار بين المللي خواهد داشت.
4- اقدام براي كارآفريني و اشتغال زايي فارغ التحصيلان جوان رشته هاي زمين شناسي و معدن از طريق تامين اعتبار مورد نياز از سوي دولت
5- تکميل بخشي از زنجيره توليد بخش معدن با ايجاد شرايط مناسب به منظور ساخت ماشين آلات و تجهيزات مورد نياز و واگذاري اقساطي ماشين آلات معدني سنگين به معادن
فقدان و گراني ماشين آلات سنگين معدني از مواردي است كه مانع توسعه بخش معدن و نيز مانع جذب بخش خصوصي براي فعاليت هاي معدني است. براي حل اين مشکل ايجاد فضايي مناسب بين متوليان اصلي بخش وزارت صنعت، معدن و تجارت، بانک ها و شرکت هاي توليد کننده ماشين آلات سنگين مي تواند موثر واقع شود. از دستاوردهاي مهم اين تعامل مي توان به موارد زير اشاره کرد:
- هدايت و جذب منابع بانكي به سمت فعاليت هاي توسعه اي بخش معدن؛
- تجهيز و نوسازي ماشين آلات معادن که تاثير بسزايي در افزايش بهره وري وکاهش قيمت تمام شده خواهد داشت؛
- بالابردن توان سازندگان ماشين آلات سنگين؛
- پذيرش پروانه بهره برداري معادن به عنوان وثيقه در سيستم بانكي كشور؛
- اشتغال زايي مناسب در بخشي از زنجيره توليد؛
6- تسهيل امور جذب سرمايه گذاران خارجي در جهت تکميل زنجيره ارزش صنايع مادر بالاخص در صنايع HiTech؛
7- فعاليت در جهت همسويي سازمان هاي مرتبط با بخش معدن در جهت سازندگي مثل منابع طبيعي، محيط زيست و...
عبدالرضا هاشم زايي