چهارضلعی جذب سرمایه‌گذار خارجی
نخستین بار در پاییز سال 91، ایده راه‌اندازی بورس ارز از سوی متولیان وقت بازار سرمایه مطرح شد که با مخالفت برخی نهاد‌ها و فعالان بخش خصوصی مواجه شد. با این حال در ماه‌های گذشته بار دیگر زمزمه‌های تشکیل این بازار مطرح شده که شواهد نشان از تاسیس آن در کوتاه مدت دارد. به زعم بسیاری از کارشناسان از مهمترین اهداف تشکیل این بازار در وهله اول پوشش ريسك نوسان‌هاي ارزی در بخش‌هاي مختلف داخلي ازجمله صادرات، واردات، صنعت گردشگري و مواردي از اين قبيل است. همچنین بسیاری بر این باورند که تشکیل بازار مشتقه ارزی می‌تواند تا حد زیادی به جذابیت بازار به منظور ورود سرمایه‌گذار خارجی بیفزاید.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، در همین زمینه روز گذشته بیست و چهارمین صبحانه کاری کانون نهادهای سرمایه‌گذاری با محوریت «باید‌ها و نبایدهای بازار مشتقه ارزی» و با حضور مدیران ارشد بازارهای پول و سرمایه، اتاق بازرگانی و تعدادی از کارشناسان اقتصادی برگزار شد. در این نشست محسنی، عضو هیات مدیره سازمان بورس به 4 رکن اصلی مورد توجه سرمایه‌گذار خارجی اشاره و بر اجرای آنها تاکید کرد. پوشش ریسک نوسان نرخ ارز با تاسیس بازار مشتقه ارزی، تطبیق قوانین داخلی بازار سرمایه با قوانین بین‌المللی، گزارش‌دهی استاندارد شرکت‌ها و تعیین استراتژی منافع سرمایه‌گذار از مواردی بود که در این نشست بیان شد.
پیگیری مطالبات سرمایه‌گذار خارجی
در ابتدای این نشست قاسم محسنی، عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار درخصوص لزوم جذب سرمایه‌گذار خارجی گفت: از آنجا که رشد اقتصادی مورد هدف در برنامه ششم توسعه ۸ درصد پیش‌بینی شده، بر همین اساس برای رسیدن به این هدف باید در‌صدد رفع کمبود منابع باشیم که این مشکل تنها با جذب سرمایه‌های خارجی قابل حل است. وی در ادامه افزود: همچنین آثار کمبود منابع را امروز در رکود اقتصادی و بازار سهام نیز مشاهده می‌کنیم، به‌طوری‌که نبود نقدینگی از عوامل اصلی افت قیمت سهام طی ماه‌های اخیر بوده است. عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه ما امروز با یکسری مطالبات از سوی سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به اقتصاد ایران و به‌طور مشخص بازار سرمایه مواجه هستیم، گفت: موضوع اول به مقررات بر می‌گردد. سرمایه‌گذاران خارجی به دنبال آن هستند که براساس مقررات بازار ایران بتوانند به سهولت فعالیت کنند و قوانین ایران از فعالیت آنها حمایت کافی را انجام دهد. همچنین، موارد دیگری همچون دارا بودن استقلال نهاد ناظر و نحوه گزارشگری مالی شرکت‌ها که باید دارای استانداردهای بین‌المللی باشد نیز مطرح است که کاستی‌های این موارد باید برای سرمایه‌گذاران خارجی برطرف شود.
4 رکن مورد توجه سرمایه‌گذار خارجی
در ادامه محسنی به مهم ترین خواسته سرمایه‌گذاران خارجی اشاره کرد و گفت: در پی مراجعات سرمایه‌گذاران خارجی به مجموعه بازار سرمایه، مهمترین پرسش آنها این است که شما چه ابزاری برای پوشش نوسان نرخ ارز در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌دهید؟ پاسخ این پرسش را می‌توان در قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر جست‌وجو کرد، جایی که بر اساس آن دولت باید راهکاری برای پوشش ریسک نوسان نرخ ارز پیشنهاد دهد که شورای عالی بورس به تازگی راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی را برای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز به تصویب رسانده است.
وی همچنین افزود: سرمایه‌گذار خارجی برای ورود به چند نکته توجه می‌کند. اینکه قوانین مانند قوانین بین‌المللی باشد و همچنین مقام ناظر استقلال داشته باشد. بحث بعدی که مطرح می‌شود این است که در گزارش‌دهی شرکت‌ها استانداردهای بین‌المللی را رعایت کنند. موضوع دیگر این است که شرکت‌ها استراتژی خود را به نحوی تنظیم کنند که منافع سرمایه‌گذار دیده شود. بحث آخر این است که چه کنیم پوشش ریسک نوسانات ارزی دیده شود. برای آخرین مورد بازار مشتق ارزی راه‌اندازی شود. محسنی درخصوص لزوم تشکیل بازار مشتق ارزی بیان کرد: علاوه بر اینکه این بازار برای سرمایه‌گذار خارجی مناسب است، برای فعالان داخلی که مطالبات ارزی دارند نیز می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. وجود این بازار موجب توسعه اقتصادی و جذب سرمایه‌گذار خارجی خواهد شد. بخشی از این بازار نیز در اختیار سفته‌بازان است که ریسک نوسانات را می‌پذیرند.
عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار افزود: پیش‌بینی ما این است که فعالان اقتصادی که دارای درآمد ریالی اما بدهی ارزی هستند یا افرادی که مطالبات ارزی دارند اما هزینه‌های آنها به ریال است، از راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی استقبال کنند، چرا که وجود این بازار باعث پوشش ریسک آنها و در نهایت توسعه و رشد بنگاه‌های اقتصادی می‌شود. وی در ادامه به حضور سفته‌بازان در بازار مشتقه ارزی اشاره کرد و افزود: برخی بیان می‌کنند که در بازار مشتقه ارزی نباید سفته‌بازها حضور پیدا کنند، اما این در شرایطی است که تجربیات بازارهای مشتقه در کل دنیا نشان داده است که هیچ یک از این بازارها بدون سفته‌بازها شکل نمی‌گیرد؛ چراکه حضور آنها باعث افزایش عمق بازار می‌شود. محسنی تصریح کرد: همچنین بدون شک بازیگران زیادی راهی بازار مشتقه ارزی خواهند شد و با افزایش رقابت و عمق بالای این بازار، امکان جهت‌دهی به عرضه و تقاضا و قیمت‌ها از سوی افرادی خاص و محدود وجود نخواهد داشت. از طرفی می‌توان براساس دستورالعمل بازار، امکان ثبت سفارش عمده از سوی افراد را مدیریت کرد که البته با توجه به تجربه بورس کالا در سال‌های اخیر برای این موارد برنامه‌ریزی دقیقی صورت می‌گیرد.
تک‌نرخی شدن، مانعی برای بازار مشتقه نیست
عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه به موضوع تک نرخی شدن ارز قبل از راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی اشاره کرد و گفت: عده‌ای معتقدند اگر ارز تک نرخی نشود، بازار مشتقه ارزی نیز نمی‌تواند راه بیفتد که بنده معتقدم این موضوع مانعی برای راه‌اندازی بازار مشتقه ارز نیست؛ چراکه در حال حاضر قراردادهای آتی سکه طلا که همبستگی بالایی با نرخ دلار دارد، به‌صورت فعال در حال انجام است.
از آنجا که قیمت سکه براساس قیمت طلای جهانی و به دلار است و در طرف دیگر نرخ دلار نیز در بازار ما به ریال تعیین می‌شود، مشاهده می‌کنیم که با وجود نبود ارز تک نرخی، معاملات آتی سکه با قابلیت و عمق بالا در جریان است. محسنی در پایان گفت: به‌طور طبیعی تحقق یکسان‌سازی نرخ ارز، فعال شدن پیمان‌های ارزی (بین بانکی) و لغو تحریم‌ها که از سوی برخی کارشناسان مطرح شده است، می‌تواند به شکل‌گیری بهتر بازار مشتقه ارزی کمک کند، اما حتی در مورد تحریم‌ها نیز باید اشاره کرد معمولا قراردادهای آتی منجر به تحویل نمی‌شود که ما نیاز مبرمی به نقل و انتقالات بانکی ناشی از لغو تحریم‌ها داشته باشیم. در این بین منابع ارزی معامله‌گران اندکی که در قراردادهای آتی ارز به زمان تحویل می‌روند را می‌توان از سوی صرافی‌ها تامین کرد و به نظر نمی‌رسد با توجه به ماهیت بازار مشتقه، مشکلی در این زمینه وجود داشته باشد.
بازار مشتقه ارزی، پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز
در بخش دیگر این نشست بهروز خدارحمی، دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری با اشاره به نوسانات نرخ ارز بیان کرد: نوسانات نرخ ارز امروز به یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های صنایع و تولیدکنندگان کشور تبدیل شده و همچنین از موانع بزرگ برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی به ایران به شمار می‌رود، در این بین خوشبختانه به دلیل ثبات مولفه‌های اقتصادی از جمله نرخ ارز طی یک سال اخیر، باید برای ورود به دوران رونق اقتصادی ایران برنامه‌ریزی دقیقی صورت گیرد. وی با تاکید بر اینکه پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز از مطالبات اولیه سرمایه‌گذاران خارجی است، افزود: در اقتصاد ما که زیرساخت‌های آن دارای اشکالاتی است، نباید علاوه بر ریسک‌های موجود، ریسک دیگری را همچون نوسان نرخ ارز به سرمایه‌گذار خارجی تحمیل کنیم، از این رو بازار مشتقه ارزی برای دادن اطمینان به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی یکی از لازمه‌های امروز اقتصاد ماست.
مخالفان بازار ارز چه کسانی هستند؟
به گزارش استیل ایران به نقل از دنیای اقتصاد، خدارحمی در ادامه با بیان اینکه پس از تصویب راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی در کمال تعجب شاهد برخی مخالفت‌ها با تشکیل این بازار بودیم، مخالفان بازار مشتقه ارز را به سه دسته تقسیم کرد و گفت: دسته اول به افرادی بر می‌گردد که با ابزارهای مالی و امکاناتی که بازار سرمایه می‌تواند به فعالان اقتصادی بدهد آشنایی کافی ندارند. دسته دوم نیز به گروهی مربوط می‌شود که منافع صنفی خود را به منافع حرفه‌ای که باید در اقتصاد ملی ایفا کنند، ترجیح می‌دهند و این بازار را همسو با منافع صنفی خود نمی‌بینند. وی با بیان اینکه بهتر است دسته سوم را به جای مخالف، منتقد خطاب کنیم، گفت: اما گروه آخر افراد هوشمند و با اطلاعاتی هستند که به راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی، نقد و پیشنهاد‌هایی دارند که بازار سرمایه با آغوش باز از تجربه و دانش این افراد برای اجرای هر‌چه بهتر این طرح ملی استقبال می‌کند.