دنیای معدن - شکل گیری نخستین بورس های کالا در جهان به بیش از 170سال پیش برمی گردد، زمانی که دیگر سازوکارهای سنتی بازار پاسخگویی نیاز روزافزون مردم نبود بورس های کالایی به عنوان یکی از بخش های بازارسرمایه برای پیش بینی پذیرکردن بازارها و ارائه ضمانت به خریداران و فروشندگان و همچنین ایجاد شفافیت پایه گذاری شد.

در ایران نیز بورس کالا با هدف تنظیم بازار و تعیین قیمت نهاده ها و محصولات بخش های صنعتی، پتروشیمی و کشاورزی ایجاد شده است.

یکی از نخستین محصولاتی که در این بورس عرضه شده، انواع ورق های فولاد است که از نیمـه دوم سال 1382 تاکنون همواره بخشی از محصولات فـولاد مبارکه اصفهان از طریق عرضه در بورس کالا به فروش می رسد و به این ترتیب، قیمت کشف شـده در تالار بورس مبنای فروش محصولات این شرکت قرار می گیرد. کارگزاران با ارائه درخواست خرید در بورس کالا و هنگام عرضه محصول توسط شرکت فولاد مبارکه، براساس مکانیزم عرضه و تقاضا نسبت به خــرید با قیمت های کشف شده اقدام می کنند و در مراحل بعدی موارد تقاضا به فولاد مبارکه منعکس شده و هماهنگی های لازم نسبــت به صــدور سفارش و تولید محصول سفارشات دیگـر اقدام می شود.با این حال برخی انحصارطلبی ها بویژه از سوی تعدادی از عرضه کنندگان که مخالف شفاف سازی و کشف قیمت واقعی هستند، موجب شده که مقاومت هایی در مسیر عرضه محصولات در بورس کالا به وجود بیاید. در عین حال برخی از مصرف کنندگان ورق های فولادی از جمله سندیکای لوله و پروفیل نسبت به روش عرضه این محصول در بورس کالا انتقاد دارند.
عرضه کنندگان خواهان بازار انحصاری
دبیر سندیکای تولیدکنندگان لوله وپروفیل دراین زمینه می گوید: ورق فولادی مورد استفاده در شرکت های سندیکای تولیدکنندگان لوله و پروفیل، ۶۰درصد داخلی هستند و بیشتر آن از فولاد مبارکه اصفهان تهیه می شود. همچنین میزان کمی از محصولات مورد نیاز از شرکت های نورد لوله اهواز و گیلان تأمین و از سوی دیگر ۴۰ درصد کمبود با واردات از کشورهایی مانند روسیه، هند و چین تهیه می شود. امیرحسن کاوه می افزاید: ورق گرم فولادی که به عنوان مواد اولیه در کارخانه ها استفاده می شود، در سال ۱۳۹۵ با قیمت ۱۳ هزار ریال و اکنون به قیمت بیش از ۲۵ هزار ریال به فروش می رسد که افزایش قیمت بیش از ۱۲ هزار ریالی را نشان می دهد. دلیل اصلی این افزایش قیمت کمبود تولید داخلی و عواملی مانند نحوه کشف قیمت انحصاری فولاد مبارکه در بورس کالا است. البته قیمت وارداتی ورق گرم فولاد از قیمت تولید داخلی بیشتر است، اما نرخ واردات نباید مدنظر قرار بگیرد، چون هزینه تحریم، تعرفه واردات، هزینه حمل و نقل و غیره به آن اضافه شده است.
تقاضا کاذب است
اما درمقابل مدیر فروش شرکت فولاد مبارکه اصفهان می گوید: مدتی است از سوی سندیکای تولید کنندگان لوله و پروفیل به شفافیت اطلاعات معاملات فولاد مبارکه در بورس ایراداتی گرفته شده و این در حالی است که از میان صنایع تولیدکنندگان محصولات فولادی، شرکت «فولاد مبارکه اصفهان» نخستین شرکتی بود که وارد بورس کالا شد تا از شفافیت اطلاعات حمایت کند. همچنین اطلاعات شرکت فولاد مبارکه در سامانه کدال بورس قرار دارد، اما چندین سال است که هیچ اطلاعات شفافی از سوی سندیکای مذکور ارائه نشده است. به گفته وی تولیدکنندگان صنایعی مانند خودروسازی که بسیار بزرگ هستند، ورق فولادی را از «فولاد مبارکه» خریداری می کنند و اگر کمبود عرضه در این صنعت وجود داشت، باید در محصول نهایی که از ورق تولید می شوند نیز حس می شد که می توان دید صنایعی که از ورق فولاد استفاده می کنند تاکنون دچار کمبود نشده اند.
رضایت مصرف کنندگان از عرضه بورسی
رسولی، مدیرعامل شرکت «صدرا پروفیل» نیز دراین باره می گوید: قیمت محصولات داخلی فولادی از واردات ارزانتر است بنابراین ترجیح می دهیم تا محصولات مورد نیاز خود را از داخل کشور تهیه کنیم. در مجموع از ساز و کار بورس کالا رضایت داریم. مهران محمدی، مدیرعامل شرکت فولاد صنعت مهر یاران لوله پروفیل نیز خاطرنشان می کند: در حال حاضر بازار پروفیل در خارج از بورس کالا شرایط رضایت بخشی ندارد و در واقع شفاف نبودن معاملات و نوسانات شدید قیمتی، آسیب های جبران ناپذیری به این صنعت وارد کرده است؛ این مسأله، تولیدکنندگان را تحت تأثیر قرار داده و ادامه فعالیت را برای این قشر سخت می کند.