گذر« اکتشاف، بهره‌برداری و بازرگانی» از گلوگاه آزمایشگاه
گروه معادن - بررسی و آزمایش مواد معدنی را می‌توان قلب تپنده معدنکاری به ویژه اکتشاف دانست، زیرا نتایج آنالیز در اکتشاف، بهره‌برداری و بازرگانی مواد معدنی نقش مهمی ایفا می‌کند. در نتیجه هرگونه اشتباه در آزمایش‌ها و ارائه نتایج نادرست بر تمامی فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های بخش معدن تاثیرگذار خواهد بود.
به گزارش ماین نیوز، بررسی نتایج ارائه‌شده از سوی آزمایشگاه‌های معدنی موضوعی بود که در گروه تخصصی زمین‌شناسی سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران مطرح شد. در بررسی‌های این گروه اختلافات بسیاری در جواب آزمایش‌های یکسان از سوی آزمایشگاه‌های مختلف به دست آمد. این موضوع برای بخش معدن که در مسیر رونق قرار گرفته، یک زنگ خطر به شمار می‌آید. شاید در این میان حضور یک مرجع نظارتی بر عملکرد آزمایشگاه‌ها خالی باشد. این موضوع را از دیدگاه چند کارشناس بررسی کرده تا بتوانیم از مشکلات احتمالی که در پی نتایج نادرست ایجاد می‌شود، جلوگیری کیمد. با توجه به اهمیت نتایج حاصل از آنالیز مواد معدنی، آماده انتشار نظرات و مقاله‌های علمی کارشناسان و فعالان بخش معدن هستیم تا بتوانیم در رونق فعالیت‌های معدنی تاثیرگذار باشد.قلب اکتشاف در آزمایشگاه می‌تپد
کوروش شعبانی، نایب رییس سازمان نظام مهندسی معدن تهران در باره تجزیه مواد معدنی در آزمایشگاه‌ها و اهمیت بررسی نتایج آن، اظهار کرد: در سال‌های اخیر اقدامات بسیار خوبی از سوی بخش خصوصی در زمینه احداث و راه‌اندازی آزمایشگاه‌های معدنی انجام‌شده است. درحالی که در گذشته بخش زیادی از تجزیه مواد معدنی به دلیل کمبود آزمایشگاه‌های معدنی داخلی در خارج از کشور انجام می‌شد. وی ادامه داد: با گذشت زمان و به دلیل افزایش تقاضا و هزینه برای ارسال نمونه به آزمایشگاه‌های خارج از کشور، موضوع تجزیه نمونه‌های معدنی در داخل کشور مطرح شد. در واقع سازمان زمین‌شناسی، آنالیز پروژه‌های خود را در داخل به منظور جلوگیری از خروج ارز الزامی کرد. در نتیجه پس از این تصمیم حرکتی برای احداث آزمایشگاه‌های داخلی از سوی بخش خصوصی شکل گرفت، که حاصل آن راه‌اندازی آزمایشگاه‌های بسیار خوب خصوصی در بخش معدن کشور بود. به گفته شعبانی، به دلیل افزایش کار در آزمایشگاه، بخش خصوصی به کمک آزمایشگاه‌های بخش دولتی آمد. اما امروز با گذشت سال‌ها به این موضوع رسیده‌ایم که اگر نظارتی بر عملکرد آزمایشگاه‌ها و نتایج نباشد و براساس استانداردهای جهانی کار نشود، بدون شک تمامی فعالیت‌های معدنی دستخوش تغییر خواهند شد زیرا تمامی فعالیت‌های معدنی از جمله اکتشافات، بهره‌برداری، بازرگانی و... از گلوگاه آزمایشگاه‌ها می‌گذرد. وی با اشاره به اهمیت صحت نتایج آزمایش‌های معدنی، افزود: اگر آزمایشگاه با دقت کار خود را انجام ندهد، بخش معدن دچار آسیب جدی خواهد شد، در نتیجه باید به دنبال راهکارهایی برای کاهش خطا در نتایج آزمایش‌ها بود. موفقیت حوزه‌های مختلف معدن از جمله اکتشاف، بهره‌برداری و بازرگانی نیازمند تجزیه و آزمایشگاه دقیق است. شعبانی افزود: متاسفانه به تازگی بررسی برخی نتایج آزمایشگاه‌ها نشان‌دهنده اختلافات بسیار در نتایج بود، در واقع تجزیه یک نمونه یکسان در چند آزمایشگاه یکسان نبوده و اختلاف بسیاری با یکدیگر داشتند. با توجه به اهمیت این موضوع در بخش معدن گروه تخصصی زمین‌شناسی نظام مهندسی معدن استان تهران، پیگیری آن را در دستور کار خود قرار داد. در این پیگیری نتیجه تجزیه یک نمونه یکسان که در ۲ آزمایشگاه داخلی تفاوت بسیاری با یکدیگر داشتند به یک آزمایشگاه معتبر استرالیایی فرستاده شد. پاسخ ارائه شده از سوی این مرکز بین‌المللی نشان داد که یکی از آزمایشگاه‌های داخلی خطای بسیار بالایی داشته است. اما نکته مهم این است که این خطا در چند سال و برای چه تعداد نمونه رخ داده است. به گفته نایب رییس سازمان نظام مهندسی معدن تهران، با توجه به اتفاق رخ داده و نتایج به دست آمده از آزمایشگاه استرالیایی، ضروری است تا یک مرجع نظارتی صحت نتایج آزمایشگاه‌ها را بررسی کند. در نتیجه باید مرجعی برای کنترل آزمایشگاه‌های داخلی وجود داشته باشد. اما تنها با ایجاد مرجع نظارتی کار تمام نخواهد شد بلکه هر کدام از فعالان بخش معدن نیز باید با استفاده از روش‌های مختلف کنترلی نتایج نمونه‌ها را بررسی کنند. در غیراین صورت شاهد وقوع اتفاق بدی در بخش معدن خواهیم بود. شعبانی تصریح کرد: در صورتی که دقت لازم در انجام آزمایش‌ها وجود نداشته باشد هزینه صرف شده برای کل پروژه از بین خواهد رفت. در واقع قلب کار اکتشاف در آزمایشگاه می‌تپد. وی افزود: در ماه‌های آینده و با رفع تحریم‌ها ما به سمت رونق در معدنکاری خواهیم رفت، اما باید توجه داشت که بخش عمده‌ای از رونق معدنکاری به نتایج حاصل از آزمایشگاه‌ها بستگی دارد. در نتیجه باید روی این موضوع کار شده و از بروز مشکلات پیشگیری کرد تا آسیبی به بخش معدن وارد نشود. شعبانی گفت: با مطرح شدن این موضوع در گروه تخصصی زمین‌شناسی سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران، تصمیم بر آن شد، با برگزاری یک کارگاه تخصصی، کنترل نتایج آزمایشگاه‌ها را به اعضای خود آموزش دهیم. هدف از برگزاری این کارگاه تخصصی یادآوری این نکته بود که نباید بدون کنترل دقت و صحت به نتایج به دست آمده از آزمایشگاه‌ها اعتماد کرد.
نایب رییس سازمان نظام مهندسی معدن تهران در پاسخ به این سوال که بروز خطا در چه مرحله از معدنکاری بیشتر است، تصریح کرد: احتمال خطا در نتایج آزمایش تمامی مراحل از جمله اکتشاف، فرآوری و... وجود دارد و نمی‌توان آن را محدود به یک مرحله خاص دانست. در واقع نتایج آزمایشگاه‌ها در ۱۰۰درصد فعالیت بخش معدن نقش کلیدی و حیاتی را ایفا می‌کنند.
تغییر سرنوشت پروژه با روش استاندارد آنالیز طلا
وحید صائب‌فر، عضو کمیته تخصصی زمین‌شناسی سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران، درباره آزمایشگاه‌های آنالیز مواد معدنی، اظهار کرد: تعداد آزمایشگاه‌های آنالیز مواد معدنی در کشور بسیار محدود است. هرچند در حال حاضر معدنکاری و اکتشاف با رونق همراه نیست اما با توجه به پایدار نبودن شرایط موجود باید تعداد آزمایشگاه‌های معدنی افزایش پیدا کند. وی افزود: بخش معدن نیازمند احداث آزمایشگاه‌های آنالیز بیشتری است و در این زمینه باید شاهد حضور شرکت‌های معتبر بود تا بتوانیم به نتایج حاصل از آزمایش‌ها اعتماد کنیم. صائب‌فر با اشاره به این موضوع که برخی از دستگاه‌های مورد نیاز در آزمایشگاه‌های معدنی به دلیل تحریم‌ها در کشور وجود ندارد، بیان کرد: در بخش‌های ابتدایی اکتشافات معدنی نیازمند آنالیز کامل از عناصر هستیم. برای آنالیز تعداد بالای عناصر روش‌های مختلفی از جمله روش آی‌سی‌پی وجود دارد. با استفاده از این روش عناصر در زمان کوتاه و با دقت بیشتر آنالیز خواهند شد، اما متاسفانه به دلیل وجود تحریم‌ها آزمایشگاه‌ها برای ورود دستگاه‌های ای‌سی‌پی با مشکل مواجه شدند. به گفته وی، دستگاه‌های «سی‌پی‌اوای‌اس» (oes) دقت کمتری نسبت به «آی‌سی‌پی‌ام‌اس» (ms) دارد و تعدادی محدود از آن به کشور وارد شد اما امکان ورود «آی‌سی‌پی‌ام‌اس» (ms) به دلیل استفاده در تحقیقات هسته‌ای به کشور وجود نداشت و هیچکدام از دستگاه‌های تولید شده وارد نشد. این دستگاه از دقت بسیار بالایی در آنالیز برخوردار است که می‌تواند در فعالیت‌های معدنی موثر واقع شود. البته ۱ یا ۲ دستگاه «آی‌سی‌پی‌ام‌اس» (ms) از طریق واسطه وارد ایران شده اما در صورتی که این دستگاه به تعمیر نیاز داشته باشد آزمایشگاه با مشکل مواجه خواهد شد. صائب فر ادامه داد: برای آنالیز برخی عناصر به ویژه طلا روش‌های مختلفی وجود دارد اما آماده‌سازی نمونه و نوع آنالیزها متفاوت است. در حال حاضر روش استاندارد آنالیز طلا در دنیا، روش قال‌گذاری است. متاسفانه خیلی از آزمایشگاه‌های داخلی از این روش استفاده نمی‌کنند، در نتیجه خطاهایی در نتایج آنها وجود خواهد داشت که بر سرنوشت پروژه تاثیر مستقیم دارد. راستی آزمایی آزمایشگاه‌ها با دستگاه‌های به‌روزاما بخشی از خطا در نتایج آزمایش‌های معدنی به خطای دستگاه مربوط می‌شود. بدون شک تحریم‌هایی که در سال‌های گذشته کشور با آنها مواجه بود نیز می‌تواند بر فعالیت آزمایشگاه‌های معدنی تاثیرگذار باشد. در واقع نبود دستگاه‌های به‌روز دنیا و جلوگیری از فروش آنها به ایران خود مشکلاتی را به دنبال دارد و می‌تواند در نتایج آنالیزها اشکالاتی را به وجود آورد. در نتیجه بخش خصوصی مجبور بود این دستگاه را با دور زدن تحریم‌ها وارد کشور کند اما حتی سرویس و نگهداری این دستگاه‌ها نیز با مشکلات بسیاری از جمله نبود دانش فنی در زمینه تعمیر یا تامین قطعات در صورت خرابی مواجه بود زیرا نمایندگی آن در ایران حضور نداشت. به همین دلیل تحریم‌ها نیز به فعالیت آزمایشگاه‌ها لطمه زیادی وارد کرد. صالح صبحدل، مدیرعامل شرکت مطالعات معدنی زرآزما، درباره تجهیزات موجود در آزمایشگاه‌ها و تاثیر تحریم بر آنها، اظهار کرد: با توجه به «های‌تک» بودن دستگاه‌های آزمایشگاهی که در فهرست تحریم‌ها قرار دارند بدون شک با رفع تحریم‌ها، دستگاه‌های جدید و به‌روز دنیا وارد کشور خواهد شد، و با ورود آنها و مواد مصرفی استاندارد، حرکت در مسیر توسعه بر مبنای استانداردهای بین‌المللی و همسویی با آزمایشگاه‌های روز دنیا سرعت بیشتری خواهد گرفت. در حال حاضر بسیاری از واردکنندگان مواد مصرفی جنس‌های تقلبی و بدون کیفیت وارد می‌کنند که استفاده از این مواد تقلبی می‌تواند بر نتایج آزمایش‌ها بسیار تاثیرگذار باشد. وی ادامه داد: سرویس و نگهداری تجهیزات و دستگاه‌ها در دوران تحریم شرکت را با مشکلات بسیاری مواجه می‌کرد و حداقل ۵ تا ۶ ماه زمان برای یک تعمیر ساده و یا تامین قطعه نیاز بود، که امید است با رفع تحریم‌ها و در صورت ورود نمایندگی‌های مجاز دستگاه‌های آزمایشگاهی به کشور، تعمیرات در زمان کوتاه و به‌وسیله کارشناسان نمایندگی‌ها انجام شود. صبحدل با اشاره به موضوع امکان مقایسه داده آزمایشگاه‌های داخلی با خارجی نیز تصریح کرد: کنترل موازی داده‌های آزمایشگاه در مقایسه با آزمایشگاه‌های معتبر دنیا از موضوعاتی است که می‌تواند با رفع تحریم‌ها جان دوباره بگیرد و برای کسانی که از خدمات آزمایشگاه‌های داخلی استفاده می‌کنند امکان مقایسه با آزمایشگاه‌های معتبر خارجی را فراهم کند به نحوی که برای کنترل، نمونه‌هایی را به صورت تصادفی به آزمایشگاه‌های خارجی ارسال کرده و نتایج را مقایسه کنند. متاسفانه در دوران تحریم این امکان به‌ویژه در نمونه‌های محلول وجود ندارد. با انجام کنترل موازی بدون شک راستی‌آزمایی نتایج آزمایش‌ها دقیق‌تر و صحیح‌تر خواهد شد. وی ادامه داد: اما موضوع دیگر ارتباط جامعه معدنی و فعالان معدنی با جامعه بین‌الملل است. بدین گونه که معدنداران و دانشجویان ما با شرکت در پنل‌ها و کارگاه‌های تخصصی در سطح بین‌المللی می‌توانند از مباحث آموزشی به‌روز شامل نحوه صحیح کنترل کیفی، آشنایی با دستگاه‌ها و روش‌های مدرن تجزیه نمونه‌های معدنی روز دنیا بهره‌مند شوند. کارگاه‌ها و آموزش‌ها در زمینه‌هایی که هم‌اکنون چالشی برای سایر فعالان در کشورهای پیشرفته و پیشرو در زمینه معدن است. به گفته صبحدل رفع تحریم‌ها به رقابتی شدن قیمت‌ها نیز کمک خواهد کرد، به گونه‌ای که امکان ارسال نمونه به خارج از کشور میسر شده و این موضوع علاوه بر رقابتی شدن قیمت‌ها منجر به افزایش کیفیت نیز می‌شود. در نتیجه با رفع تحریم‌ها قیمت‌ها کمتر، کیفیت بیشتر و زمان کوتاه‌تری صرف تجزیه نمونه‌های معدنی خواهد شد.