عوام‌گرایی و سیاست‌بازی چوبی لای چرخ صنایع مادر
گروه صنایع معدنی >فولاد - چندی پیش مطلبی با عنوان نقدی بر یارانه انرژی پرداختی به تولید فولاد منتشر شد که در آن اشاره شده بود صنایع فولادی (فولاد مبارکه را شاهد مثال آورده‌اند) آنچه را به عنوان سود در نمادهای بورسی خود نشان می‌دهند در حقیقت سودی است که از محل یارانه انرژی دریافت می‌کنند اما مدیران این مجتمع میگویند از زمان هدفمندسازی یارانه ها، هیچ یارانه یا کمک هزینه‌ای نگرفته و بهای گاز مصرفی خود را بیشتر از قیمت جهانی پرداخت می‌کنند.
به گزارش ماین نیوز، رییس هیات عامل ایمیدرو اما معتقد است فولاد مبارکه و سایر فولادی‌ها یارانه دریافت می‌کنند اما این واحدهای تولیدی کلان به حدی از مداخلات سیاسی لطمه خورده‌اند که دولت چاره‌ای جز حمایت از صنایع انرژی‌بر مادر ندارد.پرداخت هزینه به قیمت جهانی
مختار بخشیان معاون بهره‌برداری فولاد مبارکه اصفهان در گفت‌وگو با صمت، قیمت هر متر مکعب گاز در سایت‌های قیمت‌گذاری دنیا را ۳. ۷۶ سنت دانسته و گفت: که اگر با دلار آزاد هم حساب کنید ۱۵۰ تومان در هر متر مکعب می‌شود در صورتی که ما گاز را ۱۵۹ تومان می‌خریم. وی در پاسخ به این سوال که قیمت گاز مقایسه شده در گزارش شبکه مطالعات سیاستگذاری عمومی با قیمت گاز صادراتی محاسبه شده گفت: از قیمت گاز صادراتی اطلاعی ندارم که در چه شرایطی محاسبه می‌شود ممکن است هزینه نگهداری خطوط لوله و هزینه‌ها و بردن خط لوله از مسیر ویژه هم در قیمت تمام شده محاسبه شود.
نرخ جهانی هر مترمکعب گاز بر اساس آنچه که وجود دارد ۱۳۲تومان است که با هزینه‌های حاشیه‌ای آن مانند مالیات و حق دیماند به ۱۵۹ تومان می‌رسد. وی در پاسخ به یک سوال دیگر مبنی بر اینکه در این گزارش همچنین ادعا شده که اگر دولت با قیمت واقعی بخواهد گاز به صنایع بفروشد صنایع ورشکست می‌شوند نیز اظهار کرد: از آنجا که این صنایع با گاز کار می‌کنند اگر دولت نخواهد گاز بدهد مثل اینکه نخواهد به آنها آب بفروشد در این صورت ممکن است صنایع هم به فکر خرید گاز از جای دیگری افتاده و از خارج گاز وارد کرده و در نهایت هزینه تمام شده بیشتری حتی تا دو برابر برای انتقال آن از بنادر جنوب به کارخانه متقبل شوند.
بخشیان در ادامه به پرداخت نشدن یارانه انرژی پرداخت به فولاد مبارکه اشاره کرد و گفت: دولت هیچگونه یارانه‌ای به ما نداده و اگر هم بخواهد کمک کند ترجیحش این است که به واحدهای صنعتی کوچکتر کمک کند تا فولاد مبارکه. تاکنون یک ریال هم یارانه به فولادمبارکه پرداخت نشده بلکه مجتمع، هزینه‌های گاز خود را نقد و ماهانه و گاهی هم هفتگی به شرکت گاز پرداخت کرده است. فولاد مبارکه سالانه ۲ میلیارد متر مکعب مصرف گاز دارد که هزینه آن حدودا ۳۰۰ تا ۳۲۰ میلیارد تومان در سال می‌شود. در واقع قرار بر این شد که ۳۰ تا ۴۰ درصد درآمد ناشی از حذف یارانه‌ها به صنایع پرداخت شود که در عمل چنین اتفاقی نیفتاد. در حقیقت از همان زمان یعنی آذر ۱۳۸۹ فولاد مبارکه هیچگونه یارانه‌ای دریافت نکرده است.
یارانه انرژی از نگاه کرباسیان
با این حال مهدی کرباسیان رییس هیأت عامل ایمیدرو معتقد است ایران باید از مزیت‌های قابل توجه خود به نحواحسن استفاده کند و انتقاداتی از این دست را مانع توسعه اشتغال و ایجاد ارزش افزوده گاز و مواد معدنی کشور دانست. وی گفت: در کشورهای در حال توسعه مانند ایران، نظام عرضه و تقاضا و بازار در اقتصاد حاکم نیست و بیشتر زیر نظر حاکمیت دولت قرار دارد به همین دلیل ممکن است بنگاه‌ها به ویژه بنگاه‌های بزرگ با ساز و کار بازار اداره نشود و این هم تقصیر مدیران این واحدها نیست و موارد دیگر در مدیریت اقتصادی بنگاه حاکم است.
معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ادامه داد: به طور مثال اتفاقی که برای بنگاه‌های بزرگ ما مانند ذوب آهن، فولادمبارکه یا شرکت ملی مس یا کارخانه‌های آلومینیوم اتفاق افتاد و با یک سخنرانی در یک سفر استانی ۲ تا ۴ هزار نفر کارگر و کارمند به این صنایع تحمیل شدند و یا آنکه در رابطه با سیستم بازسازی واحدها باید بانک‌ها کمک و مساعدت کنند اما این همکاری را ندارند به دلیل اینکه سیستم کارای بانکی نداریم. همچنین در رابطه با قیمت تمام شده و سودآوری بنگاه‌ها صرف نظر از اینکه دولتی هستند یا خصولتی، ساز و کار بازار در مدیریت بنگاه اثر ندارد. وی افزود: ضمن اینکه باید بپذیریم ایران شانسی دارد که آنهم مزیت قابل توجه گاز است. به‌طور قطع ما باید از این امتیاز برای توسعه کشور به ویژه برای ایجاد اشتغال و افزایش صادرات استفاده کنیم.
اگر بخواهیم گاز را به‌صورت خام صادر کنیم به هر شکل مصلحت نیست اما گاز با یک یا دو چرخه بتواند به فولاد یا آلومینیوم تبدیل شود هم ارزش افزوده بالاتری برای کشور دارد هم ایجاد اشتغال می‌کند و هم در جی دی پی کشور نقش دارد. وی معتقد است: با این حرفی که زده شده که پرداخت یارانه به کارخانجات باعث ناکارآمدی آنها می‌شود یا اینکه گاز یا قیمت نفت عامل ناکارآمدی است موافق نیستم.
بلکه عامل ناکارآمدی سیستم اقتصادی، دخالت سیاسیون در حوزه اقتصاد، اینکه بهره‌وری محور اصلی تولید نیست و دولتی بودن اقتصاد است. اگر قیمت انرژی افزایش پیدا کند یعنی ورشکستگی این بنگاه‌ها و درنهایت اشتغال از بین می‌رود و این حرف‌ها چیزی است که موجب می‌شود ممکلت به سویی برود که بحران‌های اجتماعی درست کند. مهدی کرباسیان در پاسخ به این سوال که مدیران فولاد مبارکه معتقدند که یارانه‌ای از دولت برای سوخت نمی‌گیرند و قیمت خریداری شده گاز به قیمت جهانی است گفت: به فولاد مبارکه به‌طور قطع یارانه تعلق می‌گیرد ولی از طرف دیگر در دولت گذشته به این مجتمع ۶ هزار نفر هم تحمیل شده و این امر یک سری هزینه‌ها را هم برای دولت به همراه دارد.
وی در ادامه افزود: اینکه قیمت محاسبه‌ای گاز برای فولادسازان با قیمت‌های صادراتی مقایسه می‌شود باید گفت قیمت صادراتی گاز ما مبنای درستی ندارد به دلیل اینکه در بازار جهانی عمل نمی‌شود فقط با همسایگان اعمال می‌شود و همچنین در مورد قیمت‌هایی که مطرح می‌شود قیاس مع‌الفارقی است. به‌طور قطع واحدهای فولادی دارند از کشور یارانه دریافت می‌کنند اما من اعتقاد دارم این حرف درستی نیست و بی‌مبنا است چراکه ما نفت و گاز داریم که می‌تواند مبنای توسعه کشور محسوب شود. وی اظهار کرد: این سخن که ما باید به قیمت بین‌المللی بهای گاز مصرفی واحدهای فولادی را حساب کنیم، حرف‌هایی است که مبنای درستی در اداره کشور و بنگاه‌داری ندارد.
وی در مورد اینکه اگر این‌گونه گزارش‌ها مبنای تصمیم‌گیری مدیران بالاتر واقع شود چه پیامدهایی دارد؟ گفت: نه این گزارش‌ها مبنای تصمیم‌گیری‌ها قرار نمی‌گیرد اگرچه یک پژوهشگر باید پژوهش‌هایش را براساس مبانی اقتصادی و باورهای خود تهیه کند ولی مدیران تصمیم‌گیری‌های کلان را بر اساس واقعیت‌های پیش‌رو، مسائل اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و ایجاد اشتغال و بحث‌های توسعه‌ای و محرومیت‌زدایی می‌گیرند چرا که یک پژوهش از زوایای کامل مورد توجه قرار نمی‌گیرد. بنابراین به‌طور قطع دانشمندان و پژوهشگران و محققان ما باید حمایت شده و حرف‌های‌شان را بزنند ولی مدیران ما باید با در نظر گرفتن واقعیت‌های روز و البته با در نظر گرفتن این پژوهش‌ها تصمیمات لازم را بگیرند.
محاسبه یارانه دریافتی از نگاه پژوهشگران
گفتنی است در بخشی از گزارش شبکه مطالعات سیاستگذاری عمومی با عنوان «نقدی بر یارانه انرژی پرداختی به تولید فولاد در ایران» آمده است: از آنجا که فرآیند فولادسازی در ایران، به طور عمده به روش احیای مستقیم با بکارگیری گاز طبیعی به عنوان عامل احیا انجام می‌شود، در این مقاله سعی‌شده میزان یارانه‌های انرژی پرداختی در این فرآیند محاسبه شود. مراحل اصلی تولید فولاد در این فرآیند عبارت است از گندله‌سازی، احیای مستقیم و تبدیل آهن اسفنجی ناشی از احیا به فولاد در کوره‌های قوس الکتریکی.
بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی «سازمان بهره‌وری انرژی ایران»، در ۳ مرحله گندله‌سازی، احیای مستقیم و روش کوره قوس الکتریکی به ۳۲۵ مترمکعب گاز طبیعی و ۸۵۶ کیلو وات ساعت برق نیاز است. بر اساس محاسبات، کل فرآیند ۳ مرحله اصلی تولید یک تن فولاد احیای مستقیم با مصرف ۵۵۶ متر مکعب گاز طبیعی انجام می‌شود. اکنون که قیمت نفت و به تبع آن قیمت گاز طبیعی در دنیا کاهش یافته است، قیمت گاز طبیعی صادراتی ایران به عراق به ازای هر مترمکعب ۲۵ سنت است. بنابراین، به ازای تولید یک تن فولاد در این کارخانه‌ها ارزش انرژی مصرف شده ۱۳۹ دلار است.
در حال حاضر قیمت فروش گاز طبیعی به صنعت فولاد در کشور ۱۳۲۰ ریال برای هر مترمکعب است که با نرخ تبدیل دلار معادل ۳۵هزار ریال،۳/۸ سنت می‌شود. بنابراین کارخانه‌های تولید فولاد به روش احیای مستقیم، تنها ۲۱/۱۲ دلار از ۱۳۹دلار هزینه انرژی را پرداخت می‌کنند و بقیه را که حدود ۱۱۸ دلار در تن است با عنوان یارانه «بی‌هدف» دریافت کرده و به تولید فولاد کشور وجاهت اقتصادی می‌دهند.