دنیای معدن - ۲/۱درصد کل اشتغال موجود در معادن سیستان و بلوچستان به معادن پوزولان اختصاص دارد و این باعث شده ۳ واحد فرآوری و تولید سیمان استان با استفاده از ذخایره قطعی ۱۶میلیون و ۵۹۲هزار تنی این ماده معدنی،

روند افزایشی تولید را در شرایط رکود حاکم بر معادن و واحدهای فرآوری بر دوش بگیرند و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، افغانستان، پاکستان و تانزانیا را از محصولات خود بهره‌مند کنند.
پوزولان گونه‌ای از خاکستر آتشفشانی ریزدانه است که در ساخت بتن کاربرد دارد. پوزولان‌ها عبارتند از مواد سیلیسی، یا سیلیسی-آلومینی که به تنهایی بدون ارزش چسبندگی یا با ارزش چسبندگی کم هستند، اما به شکل بسیار ریز - در مجاورت رطوبت و واکنش شیمیایی - با کلسیم هیدروکسید در دمای معمولی، ترکیبی با ویژگی سیمانی به وجود می‌آورند. معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با صمت بیان اینکه هم‌اکنون از ۱۴۳ پروانه بهره‌برداری معدنی صادر شده این استان ۳ پروانه به معادن پوزولان اختصاص دارد، اظهار کرد: این معادن در حاشیه کوه آتشفشانی تفتان شهرستان «خاش» قرار دارند که ۲درصد کل معادن این استان را در بر می‌گیرند؛ معادنی که با ذخایره قطعی ۱۶میلیون و ۵۹۲هزار تن و ۲/۵درصد کل ذخایر با استخراج سالانه ۲۷هزار تن کانی، ۵/۶ درصد استخراج اسمی کل معادن استان را شامل می‌شوند. سرمایه‌گذاری در امور صنایع و معادن مهم‌ترین مقوله‌ای است که می‌تواند روند تولید و استخراج مواد معدنی را با افزایش همراه کند. محمودرضا کهرازهی با تاکید بر این مطلب ابراز کرد: بر اساس پروانه بهره‌برداری صادر شده برای معادن پوزولان، میزان سرمایه‌گذاری انجام شده در این معادن بر اساس پروانه بهره‌برداری ۲میلیارد و ۳۴میلیون تومان بوده که این رقم ۱/۵درصد کل سرمایه‌گذاری موجود در معادن استان را به خود اختصاص داده است. سرمایه‌گذاری‌ای که باعث شده برای ۴۴ نفر به طور مستقیم فرصت شغلی ایجاد شود و ۲/۱درصد کل اشتغال موجود در معادن را در بر بگیرند. بیشترین کاربرد ماده معدنی پوزولان در صنایع سیمانی و تولید سیمان است که به گفته کهرازهی تمام ۲۷۰هزار تن پوزولان استخراجی از معادن استان در این صنعت به کار گرفته می‌شود تا ۳ واحد سیمان‌سازی خاش، زابل و سیستان (بخش خصوصی) از نظر تامین مواد اولیه با مشکلی روبه‌رو نباشند. این در حالی است که واحد تولیدی سیمان خاش، در این زمینه دارای یک پروانه بهره‌برداری و یک گواهی کشف است که با توجه با بالا بودن ذخایر موجود در اختیار این واحد، محدوده جدید به مزایده گذاشته شده است. جلوگیری از خام‌فروشی و فرآوری مواد معدنی در ایجاد ارزش‌افزوده نقش بسزایی دارد و می‌تواند ظرفیت‌های موجود را فعال‌تر کند. معاون امور معادن و صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت سیستان و بلوچستان با پرداختن به این موضوع تصریح کرد: هم‌اکنون ماده معدنی پوزولان به هیچ عنوان به طور خام صادر نمی‌شود و با انجام فرآیند فرآوری و تبدیل آن به کلینکر و سیمان به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، افغانستان، پاکستان و تانزانیا صادر می‌شود تا علاوه بر جلوگیری از خام‌فروشی، ارزش افزوده مناسبی نصیب استان کند.
بالا بودن قیمت حامل‌های انرژی، مهم‌ترین مشکل واحدهای صنایع سیمانی سیستان و بلوچستان است که کهرازهی به آن اشاره کرد و گفت: متاسفانه نبود لوله گازکشی در استان، باعث شده بیشتر صنایع استان با مشکل روبه‌رو باشند. «مازوت» تنها سوخت مصرفی آنها به شمار می‌رود که این امر هزینه‌های فراوانی را برای واحدهای تولیدی به‌ویژه سیمان ایجاد کرده است. البته گفتنی است این مشکل در دولت یازدهم با سرعت در حال بر طرف شدن است که در صورت تحقق کامل آن بسیاری از واحدهای تولیدی، نوع سوخت مصرفی را از «مازوت» به گاز تغییر خواهند داد.
رکود در بازار فروش محصولات معدنی تاثیر بسزایی در استخراج و فرآوری کانی‌های معدنی دارد که در این بین پوزولان نیز از این مهم بی‌نصیب نمانده است. محمودرضا کهرازهی این را گفت و ادامه داد: بالا بودن هزینه‌های جاری واحدهای معدنی و صنایع تبدیلی نیز مشکلاتی را برای این واحدها ایجاد کرده که در صورت تامین نقدینگی و تسهیل در امور دریافت تسهیلات از بانک‌ها می‌توان آنها را بر طرف کرد. در حالی که اگر یارانه سوختی مصرفی مصوب به تمام واحدهای تولیدی و معدنی پرداخت شود و دریافت حقوق دولتی براساس استخراج واقعی و نه بر مبنای ظرفیت ثبت شده در پروانه بهره‌برداری انجام شود تا حدود زیادی می‌تواند مشکلات موجود در معادن را بر طرف کند. البته اگر دولت برای واحدهای تولیدی صادرات‌محور، یارانه صادراتی در نظر بگیرد به‌طور حتم تاثیر فراوانی بر تولید و افزایش صادرات آنها خواهد داشت.

تامین شدن زیرساخت‌های صادرات
ویژه بودن روند تولید در واحدهای تولیدی، زمانی از نظر منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای دارای جایگاه خواهد شد که در بازارهای هدف حرفی برای گفتن داشته باشد و با نمونه‌های مشابه رقابت کند. رییس خانه صنعت و معدن سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با صمت با بیان اینکه کارخانه‌های فرآوری و تولید سیمان استان از شرایط ویژه‌ای در زمینه تولید و صادرات محصول به نسبت سایر واحدهای سیمانی کشور برخوردارند، ابراز کرد: با توجه به رکود حاکم بر صنعت ساختمان‌سازی و پروژه‌های عمرانی، واحدهای سیمانی استان که عمده مواد اولیه مورد نیاز خود را از معادن پوزولان تامین می‌کنند با توسعه صادرات محصول تولیدی به کشورهای هدف علاوه بر رونق بخشیدن به معادن مواد اولیه، رونق قابل توجهی به خط تولید خود داده‌اند. کاهش قیمت تمام‌شده محصول در معادن و واحدهای صنعتی به منظور افزایش بهره‌وری و ارزش‌افزوده از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. سید علی میرحسینی با تاکید بر این موضوع ابراز کرد: واحدهای تولیدی سیمان استان برای کاهش هزینه‌های تولید، اقدامات ارزنده‌ای را در زمینه تسهیل در امور حمل‌ونقل و بسته‌بندی محصول در کشورهای هدف به انجام رسانده‌اند که توانسته در توسعه صادرات محصولات آنها نقش مثبتی داشته باشد. فراهم بودن زیرساخت‌های تولید و صادرات محصولات همواره در توسعه فرآیند تولید تاثیرگذار بوده و هست. رییس خانه صنعت و معدن سیستان و بلوچستان با اشاره به این مطلب گفت: در سال‌های گذشته متاسفانه به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌هایی چون حمل‌ونقل جاده‌ای و دریایی، نبود حامل‌های انرژی، گران تمام شدن محصول تولیدی، دسترسی نداشتن به بازارهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، فراهم نبودن شرایط صادراتی و... باعث شده بود معادن و صنایع معدنی استان به‌ویژه واحدهای سیمانی با مشکل روبه‌رو باشند. اما خوشبختانه در چند سال اخیر با تامین شدن استان از نظر زیرساخت‌های صادرات، این مشکل برطرف شده و بسیاری از واحدهای تولیدی می‌توانند صادرات محصول به بازارهای هدف را در برنامه کاری خود قرار دهند. تامین شدن زیرساخت‌ها در زمینه صادرات می‌تواند قیمت تمام شده محصول برای رقابت با نمونه‌های موجود در بازارهای هدف را با کاهش همراه کند و توانایی حضور مداوم را به آنها بدهد. میرحسینی این را گفت و ادامه داد: در سال‌های اخیر اختصاص یافتن انبارهای ذخیره محصول به واحدهای تولیدی سیمان استان باعث شده که این واحدها با خیال راحت و بدون داشتن دلواپسی برای ذخیره محصول، اقدام به تولید کنند و علاوه بر افزایش میزان ذخیره محصول و بارگیری آن در کشتی، کاهش هزینه‌های مازاد و ارزش‌افزوده بیشتر ایجاد شود. پوزولان (Pozzolan) گونه‌ای خاکستر آتشفشانی ریزدانه‌است که در ساخت بتن کاربرد دارد. واژه پوزولان از پوزولی (به ایتالیایی: Pozzuoli) منطقه‌ای در ایتالیا گرفته شده که حدود ۲ هزار سال پیش برای نخستین بار پوزولان در آنجا پیدا شده است. اگر چه بتن دارای پوزولان، نسبت به بتن با سیمان پرتلند، آهسته‌تر به مقاومت اولیه می‌رسد، اما مقاومت آن، برابر یا بیشتر از مقاومت بتن با سیمان پرتلند است.

سوپر پوزولان
میکروسیلیس یک سوپر پوزولان است که در صورت کاربرد درست، تاثیر قابل توجهی در افزایش مقاومت و دوام‌سازهای بتنی دارد. میکروسیلیس در حرارت‌زایی بتن تا حد زیادی ناشی از همان مکانیسم‌هایی است که باعث افزایش دوام و مقاومت بتن می‌شود، در حقیقت خواص پرکنندگی و واکنش پوزولانی میکروسیلیس می‌تواند باعث کاهش میزان حرارت‌زایی بتن شود. حرارت‌زایی یک گرم میکروسیلیس بیشتر از یک گرم سیمان پرتلند معمولی است و در مواردی بیشتر از ۲ برابر آن خواهد بود. اما مقاومت‌زایی بالاتر میکروسیلیس (۲ تا ۴ برابر سیمان)، امکان کاهش مقدار کل مواد سیمانی بتن برای دستیابی به مقاومت مشخص را فراهم کرده و به این شکل، استفاده از میکروسیلیس می‌تواند باعث کاهش حرارت‌زایی بتن شود.

سیمان پوزولان
ماده اصلی این سیمان، خاکستر و پوکه‌های آتشفشانی است که سیلیس آن به علت زود سرد شدن به شکل پوک و غیربلوری درآمده است. سیمان طبیعی از مخلوط کردن سیمان پرتلند با آهک شکفته با پوکه‌های معدنی به‌دست می‌آید. این سیمان‌ها در شهر رم و مناطق ایتالیا به نام «پوزولان» و در شمال اروپا به نام «تراس» شناخته می‌شود.