مشکلات نظام بانکداری کشور در سال های اخیر همواره از پرحاشیه ترین مشکلات موجود اقتصادی بوده و بر همین اساس نیز کارشناسان و مسئولان اقتصادی همواره بر اصلاح نظام بانکداری در قالب طرح تحول اقتصادی تاکید کرده اند

به گزارش صدای اقتصاد اما عمده مشکلات نظام بانکی از زمانی پررنگ شد که رئیس جمهور در همایش تبیین سیاست های اقتصادی دولت درباره خروج از رکود به آنها اشاره کرد و گفت "بانک؛ و اما بانک؛ و ما ادراک ما البانک" و حاضران در جلسه نیز به نشانه حمایت، رئیس جمهور را تشویق کردند.

حسن روحانی در آن نشست اعلام کرد اگر ما بتوانیم مشکل بانک‌ها را حل کنیم، مشکل عالم را نیز به ظاهر می‌توانیم حل کنیم. بانک‌های ما امروز با مشکلات زیادی روبرو هستند. دولت به بانک‌ها بدهکار است و این بانک‌ها نیز به بانک مرکزی بدهکار هستند و ما باید این مسائل را به نحوی حل و فصل کنیم. علی سنگینیان، رییس کمیسیون پول و سرمایه اتاق تهران بر این باور است که عمده ترین مشکل نظام بانکی کشور تعیین نرخ دستوری در نظام بانکی کشور است. به گفته سنگینیان این بازارها باید باشند که نرخ پول را تعیین کنند و دولت باید دست از دستوری بودن این موضوع بردارد.

آقای سنگینیان از دیدگاه شما در شرایط فعلی آیا تاسیس بانک ها سودده هستند؟

درمورد این موضوع که تاسیس بانک در کشور آیا سودده است یا نه باید عنوان کنم که در حال حاضر تقاضا برای تاسیس بانک در ایران بسیار زیاد است. از سوی دیگر بانک مرکزی در مقابل متقاضیانی که برای اخذ مجوز تاسیس بانک اصرار دارند مقاومت می کند.

اگر بخواهیم نگاه منطقی به این موضوع داشته باشیم، در حال حاضر اقتصاد کشور نیاز به تاسیس بانک های جدید دارد. اما سرانه تعداد بانک ها و نوع خدمات ارائه شده از سوی آنان توجیه چندانی ندارد. از سوی دیگر بر این باورم که در شرایطی که تاسیس بانک های جدید توجیه اقتصادی ندارد باید برای هم افزایی و کاهش دادن هزینه ها بانک های کوچک و کم بازده باید با یکدیگر ادغام شوند.

برخی از تحلیلگران بر این باورند که سرمایه گذاری در نظام بانکی کشور اشتباه است، نظر شما در این مورد چیست؟

موضوع سرمایه گذاری در بانک ها بحث متفاوتی است. در هر بانکی واسطه های تعریف شده است. طبیعی است که بحث تایمن منابع بانک ها یکی از موضوعات مهم به شمار می آید. ساز و کار در بانک ها به گونه ای تعریف شده که مردم در هرجامعه ای برای سپرده گذاری در بانک ها اقدام کنند. سپرده گذاری کسب عایدی ثابتی است که قاعدتا ریسکی در آن وجود ندارد. از سوی دیگر افرادی که در بانک ها سپرده گذاری می کنند تمایلی به پذیرش ریسک ندارند و به هیچ عنوان گزینه جذابی نیز برایشان محسوب نمی شود.

از سوی دیگر در کشورهای که نرخ تورم بالای دارند، سپرده های بانکی به گونه ای تعریف می شوند که تورم را پوشش دهند و جذابیت لازم را در میان مردم ایجاد کنند. اما در کشورهای توسعه یافته که نرخ  تورم تک رقمی دارند شرایط کاملا برعکس است.

در ایران و در شرایط کنونی اقتصاد، یکی از گزینه های بی خطر سرمایه گذاری در بانک ها است. زیرا بازارهای دیگری همچون ارز، بورس و مسکن در شرایط رکود به سر می برند. این در حالی است که بر این باروم که اگر حتی نرخ سود بانکی دوباره 2 درصد کاهش یابد باز هم بازار جذابی برای سپرده گذاری خواهد بود.

نظام بانکی کشور در سال های اخیر با چالش های بسیاری رو به رو شده است، علت آن را چه می دانید؟

نظام بانکی کشور گرفتاری های بسیاری دارد و تعداد عوامل بسیاری در افت و خیزهای سیستم بانکی دخیل هستند. از دیدگاه من مهمترین مشکلی که در نظام بانکی کشور وجود دارد به قیمت گذاری پول باز می گردد. ما به هیچ عنوان براساس سازو کارهای بازار نرخ پول را تعیین نمی کنیم و تمام مواضع ما به صورت دستوری انجام می شود. همین عامل باعث می شود که عمدتا بازار های ما در شرایط نامتعادل به سر می برند.

از سوی دیگر بانک های دولتی سیاست های تکلیفی برای اعطای تسهیلات دارند. اما موضوع دیگری که باید به آن پرداخت انباشته شدن اوراق مشارکت در بانک های دولتی است. به گونه ای که باعث شده منابع بانکی در ایران به صورت فریز شده درآیند. همچنین می توان به بدهی بانک مرکزی به بانک ها به عنوان یکی دیگر از مشکلات اشاره کرد. ریسک سنجی ضعیف بانک ها، دادن اعتبار به مشتریان پرریسک و ارتباطاتی که به وسیله رانت در نظام بانکی کشور شکل گرفته اشاره کرد.

راهکارهای برون‌رفت از چالش‌های پیش روی نظام بانکی را چه می دانید؟

نظام بانکی کشور با وجود چالش‌ها و معضلات مذکور قادر به ایفای نقش موثر خود در اجرای سیاست‌های پولی نخواهد بود. اصلاح روابط مالی دولت با نظام بانکی کشور؛ برای رفع بسیاری از مشکلات نظام بانکی باید رابطه مالی دولت با بانک‌ها از طریق بازپرداخت بدهی‌های دولت به بانک‌ها و رعایت انضباط در سیاست‌های بودجه‌ای و مالی دولت اصلاح شود؛ همچنین تسهیلات تکلیفی و شبه تکلیفی دولت تا حد امکان حذف شود تا نظام بانکی بتواند به سمت کاهش سهمیه‌بندی اعتباری در بخش‌های اقتصادی و اولویت دادن به پروژه‌های اقتصادی قابل توجیه در اعطای تسهیلات و در شرایط رقابتی حرکت کند. از سوی دیگر حمایت از سیاست‌های پولی بانک مرکزی در راستای کاهش تورم و واگذاری چگونگی تعیین نرخ‌های سود بانکی به مکانیسم کارشناسی، بازار و شرایط اقتصادی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به بهبود روابط دولت و نظام بانکی کمک کند.

سیاست‌های پولی با ثبات و پایدار؛ اتخاذ سیاست‌های پایدار پولی و توجه به تمامی بخش‌ها در سیاست‌گذاری پولی از جمله منافع بانک‌ها، سهامداران، سپرده‌گذاران و تسهیلات‌گیرندگان آنان، لازمه‌ فعالیت بانکداری در دنیای امروز است. تجربه‌ سایر کشورها نشان داده است بحران‌ها عمدتا از ناحیه بانک‌ها آغاز می‌شوند و اگر سپرده‌گذاران یا فعالان بازار سرمایه اعتماد خود را به نظام بانکی از دست بدهند، باید منتظر بحران شدید در اقتصاد بود. اعتمادسازی از راه شفافیت و اعمال سیاست‌های با ثبات در بخش پولی و بازار سرمایه به دست می‌آید. بنابراین مقام‌های سیاست‌گذار پولی باید به توصیه‌های کارشناسی عمل نموده و سیاست‌هایی کاملا شفاف و با ثبات را به کار گیرند.

ارتقای تکنولوژی بانکی؛ بانک‌ها باید سطح تکنولوژی خود را ارتقاء بدهند، به دلیل اینکه ساختار تکنولوژی کنونی تا چند سال آینده بیشتر پاسخگو نخواهد بود، اما به دلیل عدم ارتقای دوره‌ای و متناسب با تکنولوژی روز، امروزه هزینه‌های این ارتقاء و به ویژه استفاده از تکنولوژی جدید به جای تکنولوژی قدیمی، دارای هزینه‌های بالایی است که به دلایل متعدد از جمله ساختار دولتی سیستم بانکی، انجام چنین هزینه‌هایی با مقاومت مدیران همراه است و آنان ترجیح می‌دهند به جای پاسخگویی به مراجع نظارتی در مورد چنین هزینه‌های بالایی، با هزینه‌های کمتر، تکنولوژی موجود را مورد استفاده قرار دهند، هر چند که با مشکلات اجرایی بیشتری مواجه هستند. در این راستا لازم است بانک مرکزی با دارا بودن امکانات لازم از جمله شرکت بزرگ در زمینه فناوری اطلاعات، نسبت به ارتقای سیستم بانک‌ها و به‌ویژه سامانه‌های مرکزی و جامع بانکی (Core Banking) اقدام کند یا شرایط لازم را برای اجرای آن فراهم کند.