بررسی نتایج اقتصادی برجام؛ واقعیت هایی که دیده نمی شوند
هرچند برجام دریچه دیگری از تعاملات بین المللی ایران برای نشان دادن صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای کشورمان را به روی جهانیان گشود اما رفع تحریم ها را می توان نقطه ثقل برجام به شمار آورد که راه را برای گشایش دوباره مناسبات اقتصادی و حرکت در مسیر توسعه و پیشرفت کشور هموار کرده است.
به گزارش پایگاه خبری بورس پرس به نقل از ایرنا، سهم تحریمهای مرتبط با موضوع هستهای، درصد بسیار زیادی از ارزش کل تحریم های اقتصادی ایران بوده که مفاد همه آنها به جز توقیف دارایی بانک مرکزی و بانک های ایران، مقررات ITSR خزانهداری (تحریم پرداخت دلار) و مقررات Patriot311 خزانهداری (تحریم دسترسی بانکهای ایران به حساب های کارگزاری در آمریکا) متوقف شده است.
با توجه به وقفه چند ساله در مناسبات اقتصادی کشورمان با جهان در بخش های مختلف، تحرک دوباره در این زمینه به زمان نیاز دارد تا بتواند ضمن رفع تبعات این تحریم ها، گام های خود را برای رونق دوباره و توسعه اقتصادی کشور محکمتر برداشت.
با این حال، برخی منتقدان دولت بدون توجه به نتایج تحریم بر اقتصاد کشور، مدعی بی اثر بودن برجام در حوزه اقتصاد هستند؛ در حالی که نگاهی به شرایط پیش و پس از برجام، گویای آن است که چرخه اقتصاد کشور با تحریم ها قفل شده بود و اکنون با رفع تحریم ها، شرایط برای تحرک و پویایی دوباره اقتصاد فراهم شده است.
نتایج برجام به خوبی نشان می دهد که بخش قابل توجهی از تحریمهای اقتصادی موجود بویژه تحریمهای مرتبط با هستهای متوقف شده ضمن اینکه بخشی از تحریم های ثانویه کنگره آمریکا نیز تعلیق و بخشی دیگر همانند دستور اجرایی شماره 13382 به دلیل خارج شدن اسامی از فهرست تحریم، متوقف شده است.
بر اساس متن برجام، بیش از 90 درصد تحریمهای مرتبط با هستهای در همان روز اجرا (زمستان 94) متوقف شد. بنابراین تحریمهای ثانویه علیه بانک مرکزی و بانک های تجاری ایران، تحریمهای فروش نفت، تحریمهای ثانویه در مورد سرمایهگذاری در بخش نفت، گاز و انرژی ایران و تحریمهای ثانویه در مورد بخش حمل و نقل و شرکت کشتیرانی ایران از مهمترین تحریم هایی است که در روز اجرا متوقف شد.
علاوه بر این، تحریم های اروپا در محورهای مهم همچون روابط بانکی، خرید نفت از ایران و بیمه نفتکش ها و بخش حمل و نقل ایران در روز اجرا تعلیق شده و همچنین خدمات سوئیفت برای بانک مرکزی، بانک ملی، بانک تجارت، بانک توسعه صادرات، بانک سینا، بانک رفاه، بانک صنعت و معدن و بانک ملت از روز اجرا دوباره برقرارشد.
به گفته مسئولان بانک مرکزی، اکنون 29 بانک کشور به سوئیفت متصل بوده و تنها سه بانک امکان بهره گیری از این پیام رسان را ندارند.
تحریمهای وضعشده علیه ایران، از منظر منبع تحریمکننده به سه دسته تحریمهای شورای امنیت، تحریمهای آمریکا و تحریمهای اتحادیه اروپا تقسیم شده بودند که هریک از آنها برای برداشته شدن، فرآیند و زمانبندی خاص خود را دارند، که این روند در متن برجام و قطعنامه تشریح شده است.
فرآیند رفع تحریمها با ورود به مرحله «اجرای توافق» آغاز شد و در آن زمان سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا، بر اساس یک جدول زمانی تحریمهای مشخصشده را تعلیق یا لغو کردند.
بر این اساس، بندهایی از آییننامه اجرایی سال 2012 لغو و مفاد مربوطه آنها در تصمیم سال 2010 اتحادیه اروپا در ارتباط با ایران، تعلیق شدند.
** تحریم های اقتصادی رفع شده ایران
تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه کشورمان در رابطه با موضوع هسته ای، با اجرایی شدن برجام برطرف شد که شامل موارد زیر است:
- نظام ممنوعیت و اخذ مجوز حاکم بر نقل و انتقال مالی از ایران: ممنوعیت و محدودیتهای انتقال پول به/از بانکهای فعال در ایران به خصوص بانک مرکزی و شعب خارجی آنها که در سال 2010 وضع و در سال 2012 تشدید شد.
- تحریمهای مربوط به فعالیتهای بانکی: ممنوعیت افتتاح شعب بانکها و موسسه های اعتباری ایرانی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، ممنوعیت همکاری با بانکها و موسسه های اعتباری ایران بویژه بانک مرکزی و همچنین ممنوعیت افتتاح دفاتر نمایندگی موسسه های مالی اروپایی در ایران.
- تحریمهای مربوط به بیمه: ارائه خدمات بیمهای به دولت ایران یا نهادها و اشخاص وابسته و همچنین به افراد و نهادها و شرکتهای فعال در حوزه سرزمینی ایران.
- تحریمهای مربوط به حمایت مالی برای تجارت با ایران: ارائه حمایت مالی از جمله از طریق ارائه خط اعتباری صادرات، ضمانتنامه و بیمهنامه به افراد و موسسه هایی که قصد تجارت با ایران را دارند.
- تحریمهای مربوط به کمکهای بلاعوض، کمکهای مالی و وامهای ترجیحی
- تحریمهای مربوط به انتشار اوراق قرضه تضمینشده توسط دولت ایران: همکاری یا ارائه کمک، خرید و فروش یا وساطت در انتشار اوراق قرضه توسط دولت، بانک مرکزی، بانکهای مستقر در ایران یا بانکها، اشخاص یا نهادهای تحت کنترل ایران.
- تحریمهای مربوط به واردات نفت و گاز از ایران
- تحریمهای مربوط به واردات فرآورده های پتروشیمی ایران
- تحریمهای مربوط به صادرات تجهیزات کلیدی بخش های نفت، گاز و پتروشیمی
- تحریمهای مربوط به سرمایه گذاری در بخش های نفت، گاز و پتروشیمی
- تحریمهای مرتبط با کشتیرانی و کشتی سازی
- تحریمهای مربوط به بخش حمل و نقل
- تحریمهای مربوط به طلا، فلزات گرانبها و الماس، اسکناس و سکه
- تحریمهای مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروههای فوق
علاوه بر این تحریمهای در رابطه با فعالیتهای منطبق با برجام شامل تحریمهای مربوط به نرمافزار، تحریمهای مربوط به فلزات، تحریمهای مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروههای فوق نیز رفع شد.
** رفع تحریم سوئیفت مرکز ثقل برداشته شدن تحریم های بانکی
اما رفع تحریم سوئیفت(ارتباط بین بانکی بین المللی) را می توان مرکز ثقل برداشته شدن تحریم ها بانکی دانست که بر اساس آن، افراد و نهادهایی همچون بانک مرکزی که ذیل این تحریم قرار گرفته بودند، از شمول آن خارج شدند.
لغو تحریم روابط بانکی در حالی بود که در ۲۵ اسفند ۱۳۹۰ شرکت سوئیفت در بیانیهای مطبوعاتی اعلام کرد:«به پیروی از تصمیم اتحادیه اروپا تصمیم گرفته است تا ارائه خدمات ارتباطی به بانکها و موسسه های مالی ایرانی که موضوع تحریم اتحادیه اروپا هستند را قطع کند.»
در همین حال عباس عراقچی معاون وزیر خارجه، ۱۵ فروردین امسال اعلام کرد: زیرساخت تحریمهای مرتبط با هستهای کاملا رفع شده است.
رئیس ستاد پیگیری اجرای برجام اضافه کرد: همه تحریمهایی که باید لغو میشد، لغو شده است و قسمتی که باید متوقف میشده متوقف شده و ما اکنون با شرایطی جدید مواجه هستیم.
وی گفت: فروش نفت پیش از تحریمها ۲.۵ میلیون بشکه بود که پس از توافق ژنو به یک میلیون بشکه رسید. خریداران نفت ما در این مدت رفتهاند و با کشورهای دیگر قرارداد بستهاند و ما باید دوباره مشتریهای خود را پیدا کنیم و کسی نمیتواند انتظار داشته باشد که از فردای توافق ما به همان میزان صادرات نفت که در گذشته داشتیم بازگردیم.
عراقچی افزود: غربیها باید تعهد میکردند که تحریمهای نفتی را بردارند، اما تعهد ندادهاند که برای ما مشتری خرید نفت پیدا کنند.
معاون وزیر خارجه یکی از مشکلات را زمان بر بودن بازگشت به شرایط پیش از تحریم برشمرد و افزود: یکی از آنها برقراری روابط بین المللی بانکی است که وصل شدن دوباره این سیستم و برقراری روابط کارگزاری زمانبر است. این زمان بر بودن به لحاظ فنی مشکلی طبیعی است و کاری هم نمیتوان کرد.
** برجام و سرنوشت صادرات نفت
به گفته عراقچی، پیشبینی میشود تا یک سال آینده فروش نفت به ۲.۵ میلیون بشکه برسد. آن هم در حالی که تا پیش از تحریم ها، فروش نفت کشورمان بین 2.2 تا 2.4 میلیون بشکه در روز بود.
البته در این زمینه وزیر امور اقتصادی و دارایی و همچنین رئیس جمهوری، مسایلی از روند ادامه دار بودن تحریم ها در صورت اجرا نشدن برجام را گوشزد کردند؛ به طوری که قرار بوده مرحله دیگری از تحریم های اقتصادی علیه کشورمان کلید بخورد که در آن صورت، صادرات نفت کشورمان به صفر می رسید.
علی طیب نیا در این رابطه افزود: صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران در گذشته حدود 2 میلیون و 500 هزار بشکه در روز بود که در زمان تحریم و آغاز دولت یازدهم به 900 هزار تا یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت. با اجرایی شدن برجام و رفع تحریمها تاکنون 700 هزار بشکه به صادرات نفت اضافه شده است.
به گفته وی، براساس مرحله دوم تحریم های آمریکا، قرار بود یک میلیون بشکه از صادرات ایران کاسته شود که با اجرای آن، صادرات نفت کشور به صفر می رسید.
** باز شدن نزدیک به ۲ هزار السی
عراقچی درباره روابط بین بانکی نیز افزود: این موضوع به خود بانکهای کشورمان ارتباط دارد که در برقراری این روابط کارگزاری، چقدر سریع بتوانند پیش بروند. تاکنون بانکهای ما نزدیک به ۳۰۰ کارگزاری توانستهاند ایجاد کنند و نزدیک به ۲ هزار ال سی نیز تاکنون باز شده است.
یک کارشناس مسایل اقتصادی درباره برآورد آینده اقتصاد ایران بعد از رفع تحریم ها به ایرنا گفت: برای بررسی این مساله ابتدا باید محورهای اساسی در بخش تحریم های اقتصادی برجام را در نظر بگیریم و سپس فرض هایی برای ثابت نگه داشتن سایر شرایط بپذیریم.
مهدی تقوی با اشاره به رفع خطرات تحریم افزود: با تعلیق تحریمها، سرمایهگذاری شرکت های اروپایی (توتال، شل، انی، استات اویل) در میادین نفت و گاز ایران و به تبع آن افزایش توان صادراتی و ارز آوری کشور در سالهای آتی در نظر قرار می گیرد.
وی، سرمایهگذاری خارجی در بخش پتروشیمی و زنجیره پایین دستی بخش نفت،سرمایهگذاری خارجی در حوزه پالایشگاه نفت خام و کاهش خام فروشی در آینده، تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس و افزایش ظرفیت تولید سالانه فرآوردههای نفتی، صادرات گاز به پاکستان، امارات و هند، تکمیل بخشی از فازهای پارس جنوبی و افزایش صادرات میعانات گازی و افزایش صادرات نفت خام به میزان یک میلیون بشکه در روز (بازگشت به مقدار سال 91) را از دستاورد های برجام در آینده دانست.
وی افزود: کسب حداکثر 50 میلیارد دلار درآمدهای ارزی نفت و گاز تا پایان سال 95 (از لحاظ ارزشی مشابه سال 92)؛ کاهش مشکل نقدینگی بنگاه های تولیدی به دلیل امکان گشایش اعتبارات مدت دار با بانکهای خارجی، ثبات نرخ ارز و کاهش نرخ تورم را در پی خواهد داشت.
وی ادامه داد: رفع انسداد دلارهای بلوکه شده، نوسازی ناوگان هوایی و ورود تکنولوژی برای بخش تولید از دیگر مزایای برجام برای اقتصاد بوده است.
روند روزهای بعد از اجرای برجام به خوبی آثار آن را نشان می دهد، زیرا بسیاری از کشورها مترصد اعلام توافق هسته ای بودند تا مقام ها، نمایندگان و هیات های تجاری و اقتصادی خود را روانه ایران کنند. به عبارتی، سیر تحولات دیپلماسی اقتصادی دولت در فضای پسابرجام سبب شده تا شاهد نوعی مسابقه کشورها برای رسیدن به تهران باشیم و این، آینده روشنی برای پویایی در مناسبات اقتصادی بین المللی و رونق تولید و پیشرفت را در مسیر چشم انداز مورد نظر ترسیم می کند.
انتهای پیام