اقتصاد > اقتصاد کلان - مرتضی ایمانی راد

پارادايم برنامه ريزى كه بر اصل عليت ، خطى ديدن تحولات اجتماعى و اقتصادى ، و اصل قطعيت بنا نهاده شده است بر خلاف انتظار عمومى كه آن را عامل توسعه مي دانند ، در اصل مانع توسعه است .

سه اصل بالا به ما اين اصل مهم را ديكته ميكند كه مي توان آينده را طراحى كرد. از همين منظر برنامه شكل مي گيرد و عزمى پرهزينه براى تحقق اصول و راهبردهاى آن در جامعه به وجود مى آيد. برنامه در نهايت استراتژى هاى  ملى را از درون خود استخراج مي كند و آن را براى اجرا به كانون هاى اجراى برنامه مي فرستد. 

جدا از نتايج برنامه هاى اجرا شده در سازمانها ، شركت ها و كشورهاى مختلف ، نكاتى مهم قابل ذكر است كه برنامه را از عامل به مانع توسعه تبديل مي كند. مهمترين اين نكات يكى اين است كه يك سياست و يا استراتژى درست است كه بر اساس نيت و اراده سياستگذار اعمال مى شود، ولى از نظر هيچ كسى قابليت ردگيرى ندارد.

مثلا مطالعات و بررسى هاى اقتصادى نشان ميدهد كه اثر اجراى پروژه ها ، سياستها و يا استراتژى هاى اقتصادى قابل پيش بينى نيست و يكى از دلايل آن هم "پديدار شدگى " emerging اين تحولات است . تحولات ناشى از سياستها به راحتى قابليت ردگيرى ندارد و گاهى اوقات اتفاقاتى مى افتد كه از نگاه سياستگذار كاملا پوشيده بوده است و به همين جهت غير قابل پيش بينى اند. 

نكته دوم اين است كه وقتى دو سياست با هم اجرا مى شوند( كه در برنامه ها چندين سياست با هم اجرا مى شوند) از تداخل آنها پديده هايى پديدار emerge مى شوند كه با نتيجه اجراى انفرادى آنها متفاوت خواهد بود. باز ما با پديده غير قابل پيش بينى و در نتيجه "برنامه ناپذير " مواجه هستيم . 

نكته سوم اين است كه اگر به اين اصول اعتقاد داشته باشيم ، ابتدا يك سياست يا استراتژى بايد اجرا شود و نتايج آن پديدار شود كه بتوان با آگاهى و قدرت بيشترى استراتژى بعدى را اجرا كرد. بنابراين همزمانى پروژه ها بى معنى و حداقل ناموثر مى شود. در حالي كه برنامه مجموعه اى از سياستها و استراتژى هاى موازى و همزمان است .

همين حركت موازى و همزمانى سياستها و پروژه ها يكى از قفل هاى جدى برنامه ريزى است . بر اين اساس وقتى برنامه به نتيجه نميرسد خيلى زود به نتيجه ميرسيم كه بد تدوين شده است و يا بد اجرا شده است . در حاليه شكست برنامه ها نه در تدوين آنها است و نه در مشكل اجراى آنها . مشكل برنامه ها در نفس خود برنامه است كه مبتنى بر مفروضاتى نوشته و اجرا مى شود كه در اساس اين نوشته ها با واقعيت انطباق ندارد.

در نتيجه هر برنامه اى با هر دقتى كه نوشته شود از قبل محكوم به شكست است . برنامه هاى پنجساله هم شكل خاصى از پارادايم برنامه ريزى است .