ارایه‌ ابزارهای مشتق ارز در سبد محصولات مالی قابل معامله در بورس اوراق‌بهادار تهران در کنار سایر مزیت‌ها و توانمندی‌ها، زمینه‌‌ی حضور در خور توجه سرمایه‌گذاران خارجی را افزایش می‌دهد.

ارایه‌ ابزارهای مشتق ارز در سبد محصولات مالی قابل معامله در بورس اوراق‌بهادار تهران در کنار سایر مزیت‌ها و توانمندی‌ها، زمینه‌‌ حضور در خور توجه سرمایه‌گذاران خارجی را افزایش می‌دهد.

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه (سنا) و به نقل از مدیریت تحقیق و توسعه، بورس اوراق بهادار تهران به عنوان اولین بورس کشور و یکی از بورس‌های با سابقه‌ منطقه، از امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مناسب و همچنین تجربیات ارزنده‌ در حوزه‌ ارایه‌ انواع ابزارها و خدمات مالی برخوردار است.

براساس گزارش یاد شده، بورس اوراق ‌بهادار تهران به دلیل عضویت در سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی و گزارش آمار و اطلاعات بازار معاملات اوراق‌بهادار آن در سطح جهانی، به عنوان نماد بازار سرمایه ایران همواره مورد توجه تحلیل‌گران بازارهای مالی و سرمایه‌گذاران خارجی قرار داشته است.

در حال حاضر همزمان با رفع تحریم‌های اقتصادی و بهبود روابط بین‌المللی، شاهد افزایش ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور در بخش‌های مختلف اقتصادی و تجاری هستیم که می‌تواند نویدبخش آینده‌ای روشن برای بازارهای مالی به خصوص بازار سرمایه کشور باشد.

 اما موضوعی که جای خالی آن در بازار سرمایه کاملاً احساس می‌شود، ابزارهای مناسب پوشش ریسک ناشی از نوسانات نرخ ارز است. ارایه‌ی ابزارهای مشتق ارز در سبد محصولات مالی قابل معامله در بورس اوراق‌بهادار تهران در کنار سایر مزیت‌ها و توانمندی‌هایی که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود، زمینه‌‌ی حضور درخورتوجه سرمایه‌گذاران خارجی را افزایش می‌دهد.

براین اساس از مهم‌ترین مزیت‌ها و توانمندی‌های بورس اوراق بهادار تهران در راه‌اندازی معاملات مشتق ارز می‌توان به تجربه‌ی معاملات اوراق مبتنی بر ارز و همچنین معاملات ابزار مشتق مانند آتی سهام، دارابودن اعتبار بین‌المللی، گستردگی بازار و سطح بالای دسترسی توسط سرمایه‌گذاران، برخورداری از سیستم معاملات مطابق با استانداردهای بین‌المللی، انجام فرآیند تسویه و پایاپای توسط شرکت معتبر سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه، کاهش خالص وجه تضمین قراردادهای مشتق و کاهش هزینه‌های اقتصادی بازار سرمایه اشاره کرد که در ادامه به صورت کامل تشریح شده است.

تجربه‌ی معاملات اوراق مبتنی بر ارز

بورس تهران در سال‌های گذشته پذیرای معاملات واریزنامه‌های صادراتی ارزی بوده است. واریزنامه‌های صادراتی به معنای مجوز استفاده از ارز حاصل از صادرات برای واردات کالا یا خدمات بود که توسط شبکه بانکی کشور صادر و در بورس تهران مورد دادوستد قرار می‌گرفت. درخواست فروش این واریزنامه‌های صادراتی توسط صادر‌کنندگان و درخواست خرید آن نیز توسط واردکنندگان با واسطه‌گری کارگزاران بورس در سامانه‌ معاملات بورس تهران صورت می‌گرفت. تجربیات ارزشمند بورس اوراق بهادار تهران در معامله‌ واریزنامه‌های صادراتی نشان می‌دهد که بورس تهران با دارا بودن نیروی انسانی متخصص و باتجربه و امکانات مناسب سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، قادر خواهد بود در آینده حوزه‌ فعالیت خود را در معرفی ابزار نوین مالی بیش از گذشته توسعه دهد.

تجربه‌ معاملات ابزار مشتق

بورس تهران در طول سال‌‌های فعالیت خود توانسته است علاوه بر سهام و انواع اوراق بهادار با درآمد ثابت، ابزار مشتق مبتنی بر سهام شامل قراردادهای آتی و اختیار معامله سهام (اوراق تبعی فروش) را به سرمایه‌گذاران ارایه دهد. معاملات آتی سهام و اوراق تبعی فروش سابقه‌ای چندین ساله در این بورس داشته و بخشی از نیروی انسانی و امکانات نرم‌افزاری و سخت افزاری بورس تهران را به خود اختصاص داده‌اند. علاوه‌بر این، بورس اوراق بهادار تهران در سال گذشته موفق به اخذ مصوبه‌ کمیته‌ فقهی سازمان بورس و اوراق‌بهادار برای راه‌اندازی قراردادهای آتی و اختیار معامله سبد سهام (با کارکرد شاخص) شده است. بدین ترتیب بورس تهران از نظر دانش، تجربه، نیروی انسانی و امکانات خود را برای راه‌اندازی انواع ابزار مالی از جمله ابزار مشتق ارز آماده کرده است.

کاهش خالص وجه تضمین قراردادهای مشتق

وجه تضمین قراردادهای مشتق را می‌توان اصلی‌ترین جزء فرآیند معاملات مشتق برشمرد. چگونگی محاسبه‌ و بروزرسانی وجه تضمین از دغدغه‌های مهم بورس‌های اوراق بهادار به‌شمار می‌رود. روش‌ها و سازکارهای محاسبه‌ی این وجه در بورس‌های پیشرفته به طور مداوم دستخوش تغییر و اصلاح است.

معتبرترین نرم‌افزار مدیریت ریسک مشتقات در عرصه‌ی جهانی نرم‌افزار SPAN است که توسط بورس تجاری شیکاگو (CME) طراحی و پیاده‌سازی شده است. این نرم‌افزار برای محاسبه‌ی وجه تضمین سرمایه‌گذار به کل پرتفوی وی توجه می‌کند.

بورس تهران در نظر دارد براساس نرم‌افزار مدیریت ریسک یادشده، خالص میزان وجه تضمین پرداختی توسط سرمایه‌گذاران را محاسبه کند.

در این روش، تمامی دارایی‌های موجود در پرتفوی سرمایه‌گذار شامل سهام، اوراق بدهی و قراردادهای مشتقه به صورت یک سبد در نظر گرفته ‌شده و خالص وجه تضمین پرداختنی با لحاظ کل پرتفوی محاسبه می‌شود. بنابراین تجمیع ابزار مالی در بورس اوراق بهادار تهران با توجه به لحاظ کل پرتفوی سرمایه‌گذار در سامانه‌ مدیریت ریسک، میزان وجه تضمین پرداختنی سرمایه‌گذاران را برای موقعیت‌های معاملاتی کاهش می‌دهد و منجر به افزایش بازده به مقیاس و کاهش هزینه متوسط و افزایش بازدهی متوسط برای هر سرمایه‌گذار خواهد شد.

اعتبار بین‌المللی

بورس اوراق بهادار تهران که از سال 1346 به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرده است، نخستین بورس کشور و از بورس‌های باسابقه‌ منطقه به شمار می‌آید.

قدمت 50 ساله بورس تهران و عضویت آن در سازمان‌ها و مجامع مختلف از جمله FEAS, OIC و WFE موجب شده است که بورس اوراق بهادار تهران به عنوان نماد بازار سرمایه ایران مورد توجه سرمایه‌گذاران، فعالان بازارهای مالی و رسانه‌های دنیا باشد.

همچنین در ارایه آمارهای مربوط به ارزش بازار، ارزش و حجم معاملات و شاخص‌های بازار سرمایه کشور، همواره اطلاعات آماری بورس اوراق بهادار تهران مورد استناد و استفاده تحلیل‌گران مالی قرار می‌گیرد.

گستردگی بازار و سطح بالای دسترسی

بورس اوراق بهادار تهران به عنوان نخستین و بزرگترین بورس ایران همواره به دنبال افزایش سطح دسترسی سرمایه‌گذاران در سراسر کشور بوده است.

از این‌رو در سال‌های گذشته، بازار سرمایه با معرفی و راه‌اندازی معاملات برخط، میزان دسترسی سرمایه‌گذاران به ابزار مالی پذیرفته‌شده را افزایش داده به طوری که میزان مشارکت سرمایه‌گذاران در این بازار در مقایسه با سال‌های پیش از آن رشد در خور توجهی یافته است.

یکی از مزیت‌های این سیستم آن است که شعبات بانک‌ها در سراسر کشور امکان دسترسی به این سامانه را برای مشتریان خود فراهم کرده‌اند.

بدین ترتیب دسترسی سرمایه‌گذاران به سامانه‌ی معاملاتی بورس تهران به کمک سامانه‌ معاملات برخط و استفاده از شعبات بانکی، گستره‌ی مطلوبی یافته است.

 برخورداری از سیستم معاملات استاندارد

پلتفرم معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران از شرکت معتبر اتوس یورنکست و مطابق با استانداردهای بین‌المللی خریداری شده و پاسخگوی معاملاتی با حجم بالا و متنوع است. این امر می‌تواند در جذب سرمایه‌گذاران خارجی مؤثر بوده و آن‌ها را از معامله در سامانه معاملاتی مطابق با استانداردهای بین‌المللی مطمئن سازد.

انجام فرآیند تسویه و پایاپای توسط شرکتی معتبر

از نگاه سرمایه‌گذاران اعم از داخلی و خارجی، استفاده از امکانات سیستم سپرده‌گذاری و تسویه‌ وجوه معتبر برای تسویه و پایاپای معاملات به عنوان یکی از نقاط قوت بورس‌ها به حساب می‌آید.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه به عنوان اتاق تسویه معاملات در بورس اوراق بهادار تهران به دلیل عضویت در نهادهای بین‌المللی و برخورداری از نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای به روز از اعتبار قابل قبولی نزد فعالان بازار و سرمایه‌گذاران خارجی برخوردار است.

در حال حاضر نیز شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه با تسویه و پایاپای معاملات ابزار مشتق قابل معامله در بورس اوراق بهادار تهران شامل قراردادهای آتی سهام و اوراق تبعی فروش توانسته است تجربیات مناسبی را برای تسویه‌ی معاملات ابزار مشتق ارز که در آینده راه‌اندازی خواهد شد، به اثبات برساند.

کاهش هزینه‌های اقتصادی بازار سرمایه

بهره‌مندی از نرم‌افزار به روز و کارآمد مدیریت ریسک قراردادهای مشتق به صورت طراحی و پیاده‌سازی داخلی مطابق نرم‌‌افزارهای معتبر بین‌المللی یا خرید نرم‌افزارهای یادشده از بورس‌های معتبر، در هر حال هزینه‌ی بالایی به بازار سرمایه تحمیل می‌کند. در صورت پراکندگی ابزار مشتق در بین بورس‌های فعال در بازار سرمایه‌ ایران هر یک از این بورس‌ها خود به تنهایی وادار به سرمایه‌گذاری و نگهداری نرم‌افزار یادشده خواهند شد.

بدین ترتیب هزینه‌های سنگینی به طور مضاعف بر بازار سرمایه تحمیل می‌شود در حالی که کل معاملات نیز بین بورس‌‌ها تقسیم خواهد شد.

در این شرایط شاید سرمایه‌گذاری در نرم‌افزار مناسب برای هیچ یک از بورس‌ها توجیه اقتصادی نداشته باشد. تجربه جهانی تمرکز ابزار مالی در بورس‌های اوراق بهادار یا بورس‌های تخصصی ابزار مشتق می‌تواند ناشی از توجه سیاست‌گذاران به این امر تلقی شود. بدین ترتیب تمرکز معاملات ابزار مالی در بورس اوراق بهادار تهران با توجه به تأثیرات مثبت بازده به مقیاس به کاهش هزینه‌ها و افزایش صرفه‌ اقتصادی در سطح ملی خواهد انجامید.

جمع‌بندی

ابزار کنترل ریسک نوسانات نرخ ارز همواره مورد توجه کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه قرار دارد. ابزار مشتق ارز یکی از مهم‌ترین و متداول‌ترین ابزارهای مالی قابل معامله در بورس‌های کشورهای پیشرفته و در حال توسعه دنیا به شمار می‌رود. کارکرد اصلی این ابزارها در بازارهای مالی، پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز است.

در حال حاضر، بازار سرمایه ایران فاقد ابزار پوشش ریسک نوسان نرخ ارز است و در این شرایط ریسک سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازار اوراق بهادار افزایش می‌یابد.

معرفی ابزار مشتق ارز این امکان را به سرمایه‌گذاران می‌دهد که در صورت ورود به بازار و خرید اوراق بهادار بتوانند با اتخاذ موقعیت معاملاتی در قراردادهای آتی ارز، خود را از نوسانات نرخ ارز مصون کنند.

بورس اوراق بهادار تهران به عنوان یکی از بورس‌های باسابقه و شناخته‌شده در منطقه، به دلیل سابقه‌ی انجام معاملات ابزار مبتنی بر ارز (واریزنامه‌های صادراتی) و راه‌اندازی معاملات مشتق سهام شامل قراردادهای اتی سهام و اختیار معامله، اعتباری بیش از سایر بورس‌های فعال در ایران دارد.

علاوه براین، فعالان بازارهای مالی و سرمایه‌گذاران خارجی علاقمند به سرمایه‌گذاری در ایران، بورس اوراق بهادار تهران را به عنوان نماد بازار سرمایه‌ی ایران می‌شناسند. از این رو، راه‌اندازی معاملات ابزار مشتق ارز در بورس تهران، با اعتماد بیشتر آن‌ها همراه خواهد بود.

به طور مختصر، مهمترین دلایل ضرورت راه‌اندازی ابزار مشتق ارز در بورس اوراق بهادار تهران به شرح زیر است:

تجربه جهانی در مورد راه‌اندازی معاملات مشتق ارز در بورس‌های اوراق بهادار یا بورس‌های تخصصی ابزار مشتق؛

 ماهیت اوراق‌بهادار بودن مشتقات ارز و سابقه‌ی طولانی بورس اوراق‌بهادار تهران در معاملات اوراق‌بهادار؛

سابقه‌ی مناسب و طولانی بورس تهران در انجام معاملات ابزار مبتنی بر ارز (واریزنامه‌های ارزی)؛

 افزایش سطح دسترسی سرمایه‌گذاران به ابزار قابل معامله در بورس اوراق بهادار تهران با راه‌اندازی معاملات برخط (آنلاین)؛

سابقه‌ی طولانی بورس تهران در منطقه و اعتبار بالای آن نزد سرمایه‌گذاران خارجی در مقایسه با سایر بورس‌های فعال در کشور؛

تجربه، توانمندی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بورس اوراق بهادار تهران و برخورداری این بورس از نیروی انسانی کارآزموده در معامله مشتقات؛

بالابودن هزینه‌های راه‌اندازی بازارهای مشتق و به طور خاص هزینه خرید نرم‌افزار لازم برای محاسبه وجه تضمین معاملات و ایجاد صرفه‌جویی نسبت به مقیاس؛

کاهش میزان وجه تضمین پرداختی توسط سرمایه‌گذاران در بازار مشتقات سهام و ارز.