محموله‌های نفتی ایران مسافر شرق آفریقا
در روزهایی که تحریم‌های نفتی علیه ایران توانست قیمت نفت را 15درصد بالا ببرد ایران به دنبال بازاری بود که بتواند بازار اروپا را برای صادرات نفت جایگزین کند. شرق آفریقا و در راس آن کنیا مهم‌ترین گزینه ایران بود و حتی به انعقاد یک یادداشت تفاهم نیز منجر شد؛
موسسات مالی امریکایی اما بیکار ننشستند و با تهدید کنیا این یادداشت را متوقف کردند. حالا با گذشت زمان زیادی از آن روزها اخبار منتشر شده در نشریه‌های داخلی کنیا نشان می‌دهد، ایران اکنون به دنبال جذب این بازارهاست. بازارهایی که شاید بخشی از افزایش 500 هزار بشکه‌یی تولید نفت ایران که بارها توسط بیژن زنگنه وعده داده شده است را پوشش خواهند داد. گزارشی در این زمینه را در ادامه می‌خوانید. آیا کشوری که خود نیازمند جذب سرمایه در صنعتی به خصوص است توانایی سرمایه‌گذاری در کشورهای دیگر در همین صنعت را دارد؟ این نخستین پرسشی است که با خواندن خبری در نشریه هفتگی «ایست افریکا» که در کنیا چاپ می‌شود، به ذهن خواهد رسید. در متن این خبر از قول سفیر ایران در کنیا نوشته شده است که ایران قصد سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کنیا را دارد.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، کنیا را دروازه شرق آسیا می‌دانند، کشوری که طبق اطلاعات مندرج شده در تارنمای سفارت ایران در نایروبی پایتخت کنیا، راه دسترسی به بازار کشورهایی همچون اوگاندا، رواندا، بروندی، سودان جنوبی و اتیوپی محسوب می‌شود. با ثبات‌ترین کشور در شرق آفریقا، حالا برای اقتصاد رو به رشد خود به نفت احتیاج دارد و قراردادی که در سال 2006 نیز میان این کشور و چین برای کشف نفت در خاک کنیا بسته شد هنوز به نتیجه قابل توجهی نرسیده است؛ در همین راستا ایران یکی از گزینه‌های کنیا برای واردات نفت است و آن‌‌طور که نشریه ایست افریکا می‌نویسد ایران نیز به دنبال بازیابی بازار متوقف شده کنیاست.
مقاله نوشته شده در این نشریه با طرح این موضوع آغاز می‌شود که ایران به دنبال احیای معامله نفتی خود با کنیاست، معامله‌یی که با وجود اینکه 2 هفته از رفع تحریم‌ها علیه ایران گذشته است، ممکن است غرب را ناراحت کند.
کامائو و اسنولا دو نویسنده این مطلب در ادامه این نقل قول را از هادی فرجوند سفیر ایران در نایروبی منتشر کرده‌اند: « صادرات نفت نخستین گام برای تبدیل شدن ایران به بازیگر اصلی در صنعت نفت و گاز کشورهای شرق آسیاست. کشورهایی که به واسطه اکتشافات نفتی اخیر در کنیا، تانزانیا، اوگاندا و موزامبیک اشتهای شرکت‌های چند ملیتی را برانگیخته‌اند.» او در ادامه گفته است: «ما قصد داریم تفاهمنامه نفتی خود با کنیا را احیا کنیم و سپس برای اکتشاف و استخراج نفت با کشورهای عضو EAC وارد مذاکره شویم.»
نویسندگان این مطلب در نشریه ایست افریکا در ادامه ادعا کرده‌اند که هادی فرجوند سفیر ایران در نایروبی پس از 16 ژانویه و برداشته‌شدن تحریم‌های غرب علیه ایران به دنبال ملاقات با وزرای کلیدی کابینه این کشور است. کنیا 18 وزارتخانه دارد که وزارت نفت و فرآورده‌ها و وزارت آب و منابع طبیعی این کشور هر دو در حوزه‌های مرتبط با انرژی تصمیم‌گیرنده و موثر هستند.
سفیر ایران در نایروبی همچنین اعلام کرده است که ایران علاوه بر صادرات نفت و توانایی بستن قرارداد در زمینه اکتشاف و استخراج، در زمینه صادرات فرآورده‌های نفتی به کشورهای شرق آفریقا نیز فعال خواهد شد. یکی از نکات جالب توجهی که درباره انتشار این خبر در نشریه هفتگی کنیا به چشم می‌خورد، نقش فعال سفیر ایران در احیای مناسبات اقتصادی ایران با این کشور است؛ نقشی که پیش از این عباس ملکی استاد برجسته حوزه انرژی که سابقه پرباری در وزارت خارجه داشته است در گفت‌وگویی تفصیلی بسیاری از مشکلات شرکت‌های ایرانی در کشورهای دیگر را ناشی از منفعل بودن آن دانسته بود. اما اهمیت نقش فعال ایران در کشورهای شرق آسیا درچیست؟ شاید بتوان این اهمیت را در منابع سوخت‌های فسیلی که به تازگی در کشورهای این منطقه کشف شده جست. اکنون تانزانیا به منابع قابل توجهی از گاز طبیعی دست پیدا کرده است، کنیا هم در نفت و هم در گاز خاک نسبتا پرباری و اوگاندا مقادیر زیادی نفت در اختیار دارد؛ دیگر کشورهای این منطقه نیز هر چند هنوز به منبعی دست نیافته‌اند اما امید بسیاری به این اکتشافات دارند. کنیا و ایران در سال 2010 یادداشت تفاهمی مبنی بر صادرات 80 هزار بشکه‌یی نفت از ایران به این کشور امضا کردند، یادداشتی که چند ماه بعد به واسطه تشدید تحریم‌ها علیه ایران و مشکلاتی که برای کشورهای وارد‌کننده نفت از این کشور ایجاد می‌شد، متوقف شد. یکی از نکات قابل توجه در آن زمان این ادعا از سوی مسوولان وقت وزارت نفت بود که حتی با وجود تحریم‌ها ایران بازارهای جدیدی برای نفت خود دارد. بازارهای جدیدی که کشورهای آفریقایی نام داشتند و به واسطه سفر محمدرضا رحیمی معاون اول رییس‌جمهور و رییس ستاد هماهنگی مبارزه با مفاسد اقتصادی که اکنون به واسطه تحصیل مال از طریق نامشروع در زندان به سر می‌برد، به کشورهای آفریقایی ایران چشم امید به آنها دوخته بود.
14 تیرماه سال 91 و با گذشت دو روز از اعلام رسمی توقف صادرات نفت ایران به اتحادیه اروپا و تحریم‌های جدید نفتی علیه ایران، مدیر امور بین‌الملل وقت شرکت ملی نفت ایران از انعقاد قراردادهای جدید نفتی خبر داد. سیدمحسن قمصری در آن تاریخ از مذاکرات گسترده‌یی با شرکت‌های جدید متقاضی برای صادرات نفت خام خبر داد و افزود: در شرایط فعلی با وجود توقف صادرات نفت به اروپا، اما قراردادهای جدید با سایر کشورهای متقاضی امضا شده است. هرچند وی آنچنان به جزییات این توافقات اشاره نکرده است و تنها چند کشور حوزه آسیایی و کنیا را به عنوان کشور آفریقایی خریدار نفت ایران معرفی کرده است، این موضوع نشان می‌دهد اخبارهای مختلف درباره انحصار خرید نفت ایران در آفریقا صحت دارد و از این پس به جای خریداران اروپایی باید به آفریقایی‌ها نفت بفروشیم. در این رابطه وی با بیان اینکه همزمان با توقف صادرات نفت ایران به کشورهای عضو اتحادیه اروپا بازاریابی‌های جدیدی در دستور کار شرکت ملی نفت ایران قرار گرفته است، گفت: یکی از بازارهای جدید برای صادرات نفت ایران کشورهای آفریقایی هستند. مدیر امور بین‌المللی شرکت ملی نفت ایران همچنین از آغاز مذاکرات گسترده با شرکت‌های جدید متقاضی برای صادرات نفت خام خبر داد و افزود: در شرایط فعلی با وجود توقف صادرات نفت به اروپا اما قراردادهای جدید با سایر کشورهای متقاضی امضا شده است و حتی مذاکرات و توافق‌های انجام شده با کنیا برای صادرات نفت خام، تایید شده و به زودی جزییات بیشتری از قراردادهای جدید صادرات نفت ایران به کشورهای جدید اعلام می‌شود.
در نهایت اما تنها چند روز پس از اعلام یادداشت تفاهم میان ایران و کنیا و این مساله که کنیا سالانه 4میلیون تن نفت از ایران وارد خواهد کرد، کنیا در 4 جولای از این خرید انصراف داد.
اکنون و با گذشت چندین سال از آن روزها، نشریه ایست افریکا نوشته است که دلیل متوقف شدن این یادداشت تفاهم در آن تاریخ این مساله بوده است که ایران از کنیا درخواست به اجرا گذاشتن اعتباری 50 میلیون دلاری کرده است، این اقدام از سوی موسسات مالی امریکایی رصد و منجر به تحریم کنیا شده است.
نشریه ایست افریکا که موضعش در مقابل این اتفاق‌ها و امکان احیای معامله نفتی میان ایران و کنیا تا حدودی نامشخص است در ادامه ادعا کرده که ایران یکی از کشورهای حاضر در خط مقدم مخالفت با کاهش تولید از سوی اعضای اوپک است.
این در حالی است که ایران تاکنون بارها این مساله که بازار نفت با مازاد عرضه مواجه است را طرح و در نشست‌های اوپک از کشورهایی که در سال‌های تحریم جای ایران را پر کرده بودند درخواست کاهش تولید کرده است. درنهایت اما اظهارات هادی فرجوند در زمینه سرمایه‌گذاری ایران برای اکتشاف و استخراج نفت در کشورهای شرق آفریقا در حالی طرح شده است که اساسا اکنون قیمت 30دلاری نفت خام برای کشورهای مصرف‌کننده آن قدر معقول به نظر می‌رسد که چندان سودای تولید با هزینه‌های بالاو نزدیک به همین قیمت را در سر نپرورانند. نکته‌یی که در انتهای مقاله ایست افریکا نیز به آن اشاره و نوشته شده است که به واسطه همین مسائل کشورهای شرق آسیا اقدام به کاهش سرمایه‌گذاری در زمینه اکتشاف نفت و گاز کرده‌اند.