بررسی معیار انتخاب سهام در شاخص‌های بورس‌های اوراق بهادار
شاخصها بازتابی از عملکرد بازار هستند. با تحولات انجام شده در بازارهای سرمایه طی سال‌های اخیر، طراحی شاخصها بر اساس رویکرد سنتی نقش کمتری را بازی می‌کند و رویکردهای جدیدی عمدتاً با هدف بهره‌گیری از شاخص به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری به وجود آمده‌اند.
شاخص‌های بازار سرمایه به صورت گسترده و به روش‌های متعدد طراحی و به‌کار برده می‌شوند. در رویکرد سنتی، هدف از طراحی شاخصها پاسخ به این سوال اساسی است که "عملکرد بازار امروز، دیروز یا در یک دوره زمانی خاص چگونه بوده است؟".
در واقع براساس این رویکرد، شاخصها بازتابی از عملکرد بازار هستند. با تحولات انجام شده در بازارهای سرمایه طی سال‌های اخیر، طراحی شاخصها بر اساس رویکرد سنتی نقش کمتری را بازی می‌کند و رویکردهای جدیدی عمدتاً با هدف بهره‌گیری از شاخص به عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری به وجود آمده‌اند. همچنین افزایش رقابت و با اهمیت شدن منابع مالی سبب شده است که سرمایه‌گذاران با دقت بیشتری به طراحی پرتفوی خود بپردازند و از این رو استفاده از شاخص‌هایی که بتوانند با توجه به اهداف مشخص‌شده سرمایه‌گذاران بهترین عملکرد را کسب کنند، بسیار حائز اهمیت شده است. امروزه بورس‌ها و شرکت‌های شاخص‌ساز به منظور پاسخ‌گویی به نیاز سرمایه‌گذاران و همچنین افزایش شفافیت بازارها، شاخص‌های مختلفی با معیارهای متفاوت و عمدتاً با هدف سرمایه‌گذاری، طراحی می کنند.
شاخصها با توجه به تعداد سهام موجود، معیارهای گزینش، روش‌های محاسبه و نحوه وزنی‌دهی، از یکدیگر مجزا می‌شوند. بنابراین برای طراحی شاخص باید باتوجه به شرایط بازار، در مورد معیارهای انتخاب سهام و تعداد شرکت‌های مشمول در شاخص و نحوه محاسبه شاخص تصمیم‌گیری شود. بر اساس بررسی‌های انجام شده، در بیشتر شاخصها معیارهایی همچون دوره پذیرش، نوع ورقه بهادار (اکثراً سهام عادی مد نظر بوده و شرکت‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری را شامل نمی‌شوند)، نوع بازار (بازار اول، دوم و ... )، وضعیت سودآوری سهم و ... برای تشکیل مجموعه سهام حائز شرایط درنظر گرفته می‌شوند. بعد از تشکیل این مجموعه، برای انتخاب نهایی سهم‌ها از معیارهای مختلف کمی و کیفی استفاده می‌شود. در بیشتر شاخصها معیارهای گزینش شرکتها، کمّی بوده و کمتر از معیارهای کیفی (مانند شرایط سودآوری، تعداد مدیران مستقل و ...) استفاده می‌شود. رایج‌ترین معیارهای کمّی برای انتخاب سهم دو معیار زیر است:
• ارزش بازار: معیار ارزش بازار یک معیار مهم در طراحی شاخصها است و معمولا در اولین یا آخرین مرحله انتخاب سهم درنظر گرفته می‌شود. این معیار در اغلب موارد بر اساس نرخ شناور آزاد، تعدیل می‌شود.
• نقدشوندگی: برای محاسبه نقدشوندگی از روش‌ها و معیارهای متعددی استفاده می‌شود که از جمله‌ی آنها می‌توان به ارزش معاملات، اثر هزینه، نقدشوندگی نسبی و مطلق، تعداد روزهای معاملاتی، حجم معاملات، تعداد معاملات و ... اشاره کرد. بیشتر معیارهای نقدشوندگی در دوره‌های بلندمدت 6 ماهه و یک ساله و در برخی موارد بیشتر از یک سال، در نظر گرفته می‌شوند.
مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس در گزارش "بررسی معیار انتخاب سهام در شاخص‌های بورس‌های اوراق بهادار" به بررسی فرآیند انتخاب سهام، زمان بازنگری و نحوه بازنگری در شاخص‌هایی از جمله شاخص TOPIX Core 30 (بورس توکیو)، شاخص JPX-Nikkei 400 (بورس توکیو)، شاخص SSE 180 و SSE 50 (بورس شانگهای)، شاخص BIST 30 (بورس استانبول)، شاخص CNX Nifty (بورس ملی هند)، شاخص MSM 30 (بورس مسقط)، شاخص HSI 50 (بورس هنگ‌کنگ)، شاخص فوتسی چین FTSE China A50 (بورس شانگهای)، شاخص KSE 100 (بورس کراچی)، شاخص KSE 30 (بورس کراچی)، شاخص NZX 50 (بورس نیوزیلند)، شاخص S&P/ASX 200 (بورس استرالیا)، شاخص MICEX 10 (بورس روسیه)، شاخص Nikkei 225 (بورس توکیو)، شاخص داوجونز روسیه Dow Jones Russia GDR (بورس روسیه)، شاخص KLC (بورس مالزی) پرداخته است. در ادامه خلاصه‌ای از فرآیند انتخاب شرکتها در برخی از این شاخصها ارائه می‌شود:
· شاخص TOPIX Core 30 (بورس ژاپن)
بورس اوراق بهادار ژاپن دارای شاخص TOPIX است که دربرگیرنده تمام سهم‌های داخلی پذیرفته شده در بازار اول این بورس می‌باشد. از این شاخص، شاخص‌های دیگری به نامهای TOPIX Core 30 و TOPIX Core 70، TOPIX 100، TOPIX 500، TOPIX 1000 و ... استخراج می‌شوند. شاخص TOPIX Core 30 در برگیرنده 30 سهم شاخص TOPIX است که براساس نقدشوندگی و ارزش بازار تعدیل شده براساس شناور آزاد در تاریخ پایه (آخرین روز کاری ماه آگوست) انتخاب می‌شوند. به منظور انتخاب سهم‌های این شاخص مراحل زیر طی می‌شود:
• شرکت‌های شاخص TOPIX براساس ارزش معاملات سه سال گذشته مرتب می‌شوند و سپس 90 سهم از آنها انتخاب می‌شوند. پس از آن، 15 سهم با بیشترین ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد، انتخاب می‌شوند.
• انتخاب 15 سهم باقیمانده: 15 سهم از 30 سهم موجود در شاخص TOPIX CORE 30 براساس بیشترین ارزش بازار تعدیل شده براساس شناور آزاد انتخاب می‌شوند. این 15 سهم باید از 90 سهم برتر موجود در شاخص تاپیکس (TOPIX) با بیشترین ارزش معاملات در سه سال گذشته باشند و همچنین باید جز 40 سهم برتر براساس ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد در تاریخ پایه باشند. اگر نتوان به این شیوه سهام را انتخاب کرد، انتخاب از 90 سهم برتر موجود در شاخص TOPIX و براساس ارزش کل معاملات در 3 سال گذشته انجام می‌شود.
· شاخص JPX-Nikkei 400 (بورس ژاپن)
گروه بورس ژاپن (JPX)، بورس اوراق‌بهادار توکیو (TSE) و شرکت نیکی، شاخص JPX-Nikkei 400 را محاسبه و معرفی نمودند. این شاخص هم براساس قیمت و هم براساس بازده کل محاسبه می‌شود. دوره بازنگری سهام این شاخص، تنها یک بار در سال (ماه آگوست) اجرا خواهد شد. این شاخص شامل 400 سهام عادی پذیرفته شده در بازار اصلی TSE (بازار اول، بازار دوم و بازار مادر) یا بازار جزدک است. سهام موجود در شاخص براساس ارزش بازار، ارزش معاملات، ROE و دیگر عوامل انتخاب می‌شوند. به طور کلی به منظور انتخاب 400 سهم مراحل زیر طی می‌شود:
• سهم‌های واجد شرایط براساس معیارهایی از جمله میزان بدهی شرکت، سود عملیاتی، عدم وجود زیان در صورت‌های مالی و ... گزینش می‌شوند.
• 1000 سهم براساس ارزش معاملات در 3 سال گذشته و ارزش بازار انتخاب می‌شوند،
• امتیاز کمی با امتیازدهی بر مبنای میانگین ROE، سود عملیاتی تجمیعی و ارزش بازار تعیین می‌شود،
• امتیاز کیفی با امتیازدهی برمبنای انتصاب مدیران مستقل خارجی، مطابقت با استانداردهای IFRS، افشای اطلاعات مربوط به عایدی‌های به صورت انگلیسی تعیین می‌شود،
• امتیاز نهایی با جمع امتیاز کمی و کیفی برای هر سهم مشخص می‌شود،
• 400 سهم بر اساس امتیاز نهایی انتخاب می‌شوند.
· شاخص SSE 180 و SSE 50 (بورس شانگهای)
شاخص‌های SSE به منظور نشان دادن عملکرد بازار شانگهای طراحی شده‌اند و برای سرمایه‌گذاری و طراحی ابزارهای مالی استفاده می‌شوند. در شاخص SSE180، 180 سهم بزرگ در بازار اوراق بهادار شانگهای قرار دارند و در شاخص SSE 50، 50 سهم بزرگ دارای نقدشوندگی بالا که از سهام موجود در شاخص SSE 180 باشند، انتخاب می‌شوند. این شاخصها هر شش ماه بازنگری می‌شوند و ترکیب سهام موجود در شاخص مطابق با دوره بازنگری تعدیل می‌شود. فرآیند انتخاب در این شاخصها به صورت زیر است.
در شاخص SSE 180
• سهام براساس ارزش کل بازار و ارزش معاملات رتبه‌بندی می‌شوند. سپس رتبه کل سهم با جمع دو رتبه قبلی تعیین می‌شود،
• تعداد سهام برای هر صنعت برمبنای ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد تعیین می‌شود،
• بهترین سهام در صنعت برمبنای تعداد سهام در هر صنعت انتخاب می‌شود،
• تعدیل نهایی سهام انتخابی با هدف رسیدن به 180 سهم صورت میگیرد.
در شاخص SSE 50
• سهم‌ها براساس ارزش کل بازار و ارزش معاملات رتبه‌بندی می‌شوند،
• 50 سهم با بیشترین رتبه ناشی از مرحله قبل انتخاب می‌شوند.
· شاخص BIST 30 (بورس ترکیه)
شاخص BIST 30 به منظور ارزیابی عملکرد گروهی از سهم‌های معامله شده در بورس استانبول طراحی شده است. این شاخص شامل 30 سهم منتخب از شرکت‌هایی است که در بازار ملی ترکیه معامله می‌شوند و سهام تراست‌های سرمایه‌گذاری املاک و تراست‌های سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز[1] معامله شده در بازار محصولات تجمیعی[2] را نیز دربرمی‌گیرد. فرآیند انتخاب سهام در این شاخص به شرح زیر است:
• سهم ها بر اساس معیارهای عمومی (مثل حداقل 60 روز معاملاتی داشته باشد) انتخاب می‌شوند.
• سهام براساس ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد مرتب می‌شوند،
• سهام همچنین براساس میانگین روزانه ارزش معاملات 6 ماه گذشته مرتب می‌شوند،
• رتبه‌بندی نهایی براساس دو لیست تهیه شده صورت میگیرد،
• انتخاب سهام از بالاترین رتبه و با درنظر گرفتن حدهای آستانه انجام می‌شود.
· CNX Nifty (بورس ملی هند)
شاخص CNX Nifty یک شاخص مهم در بورس اوراق ملی هند محسوب می‌شود. این شاخص رفتار پرتفویی از اوراق بهادار بزرگ و با نقدشوندگی بالا و سهام شرکت‌های برتر را بررسی می‌کند. این شاخص که یک شاخص وزنی ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد است، 50 سهم موجود در بورس ملی هند را شامل می‌شود و در حدود 65 درصد از ارزش بازار بورس ملی هند (NSE) را در بر میگیرد. فرآیند انتخاب سهام در این شاخص به شرح زیر است:
• لیست سهام حائز شرایط براساس معیار ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد تهیه می‌شود.
• پس از آن، فیلتر نقدشوندگی (اثر هزینه) و تعدیل براساس شناوری آزاد صورت میگیرد.
o نقدشوندگی: محاسبه‌ی معیار اثر هزینه صورت میگیرد. میانگین اثر هزینه بر بازار در شش ماه برای 90 درصد از روزهای معاملاتی آن سهم، باید 5/0 درصد یا کمتر باشد.
o تعدیل شناوری آزاد: نرخ شناوری آزاد سهم باید حداقل 10 درصد و بیشتر باشد.
• سپس 50 سهم با بیشترین ارزش بازار تعدیل شده براساس شناور آزاد انتخاب می‌شوند.
تبصره: ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد باید حداقل دو برابر ارزش بازار کوچکترین سهام موجود (در حال حاضر) در شاخص باشد.
· HSI 50 (بورس هنگ‌کنگ)
شاخص HSI (هنگ سنگ) به عنوان یک مبنای بازار عملکرد بازار سهام هنگ‌کنگ را منعکس می‌کند. شاخص HSI 50 شامل 50 سهم برتر در بازار اصلی هنگ‌کنگ است که می‌تواند سهام و صندوق‌های املاک و مستغلات (REIT) را شامل شود. فرآیند انتخاب سهام در این شاخص به شرح زیر است:
• سهم‌ها براساس معیارهایی همچون ارزش‌بازار، گردش معاملات و سابقه پذیرش انتخاب می‌شوند.
o ارزش بازار: براساس معیار میانگین ارزش بازار در 12 ماه گذشته، ورقه‌بهادار باید جز 90 درصد بالا باشد.
o گردش معاملات: گردش معاملات 24 ماه گذشته به 8 فصل تقسیم می‌شود و به چهار فصل ابتدایی 1 امتیاز و برای چهارفصل بعدی 2 امتیاز در نظر گرفته می‌شود.
o سابقه پذیرش: سهم باید سابقه 24 ماهه در بورس داشته باشد. البته اگر سهمی سابقه کمتری داشته و شرایط ویژه‌ای دارد می‌تواند در شاخص قرار گیرد.
• براساس معیارهایی همچون رتبه ارزش بازار و گردش معاملات آن ورقه‌بهادار، وضعیت آن شرکت در صنعت و عملکرد مالی شرکت، سهم‌های حائز شرایط انتخاب می‌شود. در نهایت سهم‌های مشمول در شاخص، براساس نظر کمیته بازار و براساس این معیارها، انتخاب می‌شوند.
· شاخص S&P/ASX 200 (بورس استرالیا)
شاخص S&P/ASX 200 در آوریل 2000 به عنوان شاخص معیار بورس اوراق بهادار استرالیا معرفی شد و از سوی مدیران سرمایه‌گذاری، مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مشاوران مالی رصد می‌شود. این شاخص از سوی کمیته شاخص استرالیایی S&P اداره می‌شود. در این شاخص 200 شرکت قرار دارد. برای آنکه سهمی بتواند در شاخص قرار گیرد باید معیارهای زیر را داشته باشد:
• پذیرش: سهام از شرکت‌های پذیرفته شده در بورس استرالیا باشد.
• اندازه: ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد شش ماه گذشته ارزیابی می‌شود.
• نقدشوندگی: محاسبه نقدشوندگی نسبی هر سهم محاسبه می‌شود و باید بیش از 50 درصد باشد.
• شناوری آزاد: حداقل شناوری آزاد 30 درصد باشد.
· شاخص KLC (بورس مالزی)
بورس مالزی دو شاخص مهم KLC و MID70 دارد که شاخص KLC شامل 30 شرکت بزرگ بورس مالزی و شاخص MID70 شامل 70 شرکت بعدی می‌باشد. بازنگری شش ماهه در ماه‌های دسامبر و ژوئن صورت میگیرد. شرکت‌های مشمول در شاخص‌های بورس مالزی به صورت زیر انتخاب می‌شوند.
• معیار عمومی: شرکت‌های موجود در شاخص EMAS (شاخص کل بورس مالزی) می‌توانند در این شاخص قرار گیرند.
• شناوری آزاد: شرکتها باید نرخ شناور آزاد بالای 15 درصد داشته باشند. برای اعمال تغییرات محدودیت شناوری آزاد، شناوری آزاد سهام موجود در شاخص تنها زمانی تغییر می‌کند که شناوری آزاد گردشده آن به بیش از 3 درصد بالا یا پایین حرکت کند.
نظرات کاربران
دسته بندی های "بازتاب رسانه ها" استیل پدیا