موج «برند‌سازی» در جایگاه‌های سوخت از اظهارات بیژن زنگنه در جمع هیات نمایندگان اتاق بازرگان تهران در روز سه‌شنبه هفته گذشته کلید خورد؛

او در سخنان خود مساله تغییر مالکیت جایگاه‌های سوخت در ایران از سمت «حقوقی» به سمت «حقیقی» و ایجاد 30 الی 40 برند را پیش کشید و به نوعی از تمایل وزارت نفت برای عملی کردن چنین طرحی سخن گفت. این روزنامه در روز انتشار سخنان زنگنه وعده داده بود که در ادامه این طرح را مورد بررسی قرار دهد به همین واسطه به سراغ ناصر رییسی‌فرد، رییس«کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایی جایگاه‌های اختصاصی سراسر کشور» و عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران رفتیم تا چالش‌های پیش‌روی این طرح را از منظر او جویا شویم.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، یکی از مهم‌ترین مسائلی که او در خلال صحبت‌های خود به آن اشاره کرد، این مساله بود درحالی که «برند» به ‌شدت بر محور «کیفیت» حرکت می‌کند از آنجا که فرآورده‌های نفتی در ایران توسط دولت تولید می‌شوند، جایگاه‌داران اختصاصی سوخت حداقل فعلا نقشی در کیفیت سوخت تولید شده ایفا نمی‌کنند. بررسی‌ها از برندهای مطرح در تولید بنزین و جایگاه‌های عرضه سوخت در جهان نیز نشان می‌دهد مهم‌ترین مساله «کیفیت» محصول عرضه شده است که در نمونه‌های خارجی توسط «برندهای مختلف» تولید می‌شود. نکته جالب توجه دیگر این است که اساسا در دیگر کشورها برای تولید سوختی با کیفیت میان عرضه‌کنندگان بنزین و خودروسازان تعامل وجود دارد. برای مثال «تاپ تایر» که مطرح‌ترین برند عرضه سوخت در جهان است با غول‌های خودروسازی و نفتی مطرح مانند جنرال موتورز و اکسون موبیل همکاری مشترک دارد. زمینه‌ همکاری مشترکی که به هیچ‌وجه اکنون در صنعت پالایش و پخش ایران دیده نشده و خاستگاه‌های آن ایجاد نشده است. گزارش در این مورد را در ادامه می‌خوانید.

هفته گذشته بیژن نامدارزنگنه، وزیر نفت ایران در جلسه‌یی که در اتاق بازرگانی تهران تشکیل شد بحث «برندسازی» جایگاه‌های سوخت را به میان کشید؛ بحثی که مدت‌هاست بین وزارت نفت و انجمن صنفی جایگاه‌داران سوخت کشور در جریان است. این طرح می‌تواند در راستای اهداف خصوصی‌سازی دولت یازدهم و اجرای سیاست اصل 44 هر چه سریع‌تر عملیاتی شود. طبق گفته زنگنه این هفته باید جلسه‌یی برای فعال کردن برندها در سطح کشور تشکیل شود. وزیر نفت هدف از این طرح را این دانست که بخش خصوصی واقعی در این زمینه فعال شود. ناصر رییسی‌فرد، رییس انجمن صنفی جایگاه‌داران سوخت کشور که عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران نیز است، باور دارد که اجرای این طرح و برندسازی جایگاه‌های سوخت می‌تواند وضعیت جایگاه‌ها را بهبود ببخشد. از نظر رییسی‌فرد همانطور که در بسیاری از کشورهای دنیا چنین چیزی عملی شده است پس در ایران نیز با فراهم کردن زیرساخت‌ها و اندکی فرهنگ‌سازی می‌توان آن را اجرایی و عملیاتی کرد.

خبرنگار ما چند روز پس از صحبت‌های زنگنه در مورد برندسازی جایگاه‌های سوخت، تماسی تلفنی با رییس«کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایی جایگاه‌های اختصاصی سراسر کشور» داشت. رییسی‌فرد با خوشرویی تلفن خود را پاسخ گفت و به سوالات جواب داد. او با اشاره به اینکه خودش نیز در جلسه وزیر نفت در اتاق تهران حضور داشته، اظهار کرد که بحث برندسازی، بحث جدیدی نیست و برای اجرای سیاست اصل 44 و خصوصی‌سازی مطرح شده است. طبق گفته رییس انجمن صنفی جایگاه‌های سوخت کشور درحال حاضر 3300جایگاه عرضه فرآورده در کشور وجود دارد که به همراه سی‌ان‌جی تعداد آن به حدود 5000 مورد می‌رسد؛ در ازای همه این 5000 هزار جایگاهی که در کشور وجود دارد شرکت نفت باید با 5000 نفر که طرف قرارداد آن هستند در ارتباط باشد. زنگنه نیز پیش‌تر در سخنان خود تصریح کرده بود:«حدود چهار هزار پمپ ‌بنزین داریم و با چهار هزار مالک طرف هستیم. چرا یک برند نمی‌آید 30 تا 50 جایگاه داشته باشد؟» براساس اظهارات رییسی‌فرد همین امر باعث شده که بودجه کارمزد این بخش 180میلیارد تومان باشد.

آنطور که عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران می‌گوید، یکی از پیشنهاداتی که در ارتباط با خصوصی‌سازی مطرح شده این بوده که شرکت‌های بزرگی تاسیس شوند تا شرکت نفت به جای افراد با این شرکت‌ها طرف قرارداد باشد. جایگاه‌داران نیز این اختیار را دارند که در صورت تمایل با این شرکت‌ها همکاری کنند؛ یعنی آنها می‌توانند خریدار فرآورده‌ها و محصولات نفتی خود از این شرکت‌های بزرگ باشند. البته این مساله خالی از اشکال نیست. مواردی نیز وجود دارد که رییسی‌فرد به عنوان مسوول و کارشناس این بخش بابت آن نگرانی دارد و تلاش می‌کند آن را حل کند. یکی از این موارد مهم بحث کیفیت و کمیت محصولی است که توسط یک برند ارائه می‌شود. رییسی‌فرد در این باره می‌گوید: «من بارها به‌ آقای زنگنه و مسوولان در وزارت نفت تاکید کرده‌ام که برند بر مبنای کیفیت است.» او در توضیح بیشتر می‌گوید که کیفیت برند در ایران به کیفیت محصول و فرآورده‌یی بازمی‌گردد که دولت ارائه می‌دهد. البته اکنون تاکید همه بر این است که طرح را باید پله‌پله جلو برد. طبق گفته رییس انجمن صنفی جایگاه‌داران سوخت کشور درحال حاضر قدم اول تشکیل شرکت‌هاست. او می‌گوید: «ما باید شروع به آماده‌سازی جامعه و شرکت‌ها کنیم.»

 طبق بررسی‌های در سرتاسر جهان شرکت‌های نفتی و جایگاه‌های سوخت تلاش می‌کنند سطح کیفی سوختی که ارائه می‌دهند را ارتقا دهند. به این ترتیب سوختی روانه بازار می‌شود که پاک‌تر است و کمترین آلودگی را ایجاد می‌کند. اما مصرف‌کنندگان چگونه تشخیص می‌دهند که چه سوختی برای خودرو و وسیله نقلیه آنها مناسب‌تر است؟ یکی از بنزین‌هایی که با استانداردهای جهانی همراه است و مورد تایید خودروسازان جهانی نظیر جنرال موتورز، تویوتا و بی‌ام‌و قرار گرفته است، تاپ‌تایر نام دارد. نکته جالب توجه این است که برخی غول‌های نفتی نظیر اکسون‌موبیل، شورون و شل نیز با آن همکاری دارند.

بنزین یک ماده ناخالص است که از طریق پالایش مواد ناخالص دیگری حاصل شده است. اکثر مواد شیمیایی در این ماده وجود دارند؛ پالایشگران نیز مواد دیگری به آن اضافه می‌کنند تا آن را تولید کنند. برخی از مواد افزودنی به بنزین می‌تواند مانع آسیب‌رسانی به موتور خودروها و وسایل نقلیه شود. سوخت‌های تاپ‌تایر یکی از انواع این سوخت‌ها به شمار می‌روند. آژانس حمایت از محیط‌زیست در سال 1995حداقل استانداردهایی را برای افزودنی‌های بنزین تعریف کرد. از آن به بعد اکثر شرکت‌ها نیمی از مواد پاک‌کننده موتور را که به بنزین اضافه می‌کردند از برنامه کاری خود حذف کردند. این مساله تاثیر بسیاری بر میزان انتشار کربن خودروها دارد.

بیل استادزینسکی یکی از کارشناسان در جنرال موتورز معتقد است که بنزین تاپ‌تایر بهترین سوخت برای موتور خودروهاست. کریس مارتین، سخنگوی هوندا نیز اظهار کرده است: «ما از تاپ‌تایر حمایت کرده‌ایم چراکه مصرف‌کننده ما از آن رضایت داشته است.» ماری ولنتاین از تویوتا نیز معتقد است که بنزین تاپ‌تایر تمامی استانداردهای موسسه حمایت از محیط‌زیست را رعایت می‌کند.

 اما فارغ از مساله کیفیت، قیمت‌گذاری نیز دیگر چالش پیش روی این طرح است. رییسی‌فرد با اشاره به اینکه می‌توان در این شرایط قیمت‌ها را نیز به صورت شناور اعلام کرد، اظهار می‌کند:«اکثر نقاط دنیا برندسازی را با قیمت‌های شناور عملی کرده‌اند. در ایران نیز رسانه‌ها باید کمک کنند و زمینه‌های فرهنگی و آموزشی آن را فراهم کنند.» وزیر نفت نیز در سخنان خود در اتاق بازرگانی تهران گفته بود: «اگر برندها وارد شوند، می‌توانیم اوضاع را سامان دهیم. کم‌کم قیمت سوخت را هم آزاد می‌کنیم تا جایگاه‌های خصوصی برای فروش بنزین قیمت دستوری نداشته باشند.» رییسی‌فرد در ادامه صحبت‌های خود درباره برندسازی می‌گوید: «این نخستین قدم برای آن است که خواست مردم به منصه ظهور برسد؛ اما کار راحتی نیست باید برای آن تلاش بسیار کرد.» نخستین منفعت این طرح از نظر رییس انجمن صنفی جایگاه‌داران سوخت کشور این است که به نفع مردم است. اما دومین مورد این است که می‌تواند نابسامانی جایگاه‌ها را از میان بردارد. طبق گفته رییسی‌فرد درحال حاضر اکثر جایگاه‌داران ورشکسته هستند. یکی از مواردی که بحث آن مطرح است به مالکان حقیقی جایگاه‌ها بازمی‌گردد. رییسی‌فرد در این زمینه تاکید می‌کند:«مالکیت تک‌تک افراد در جایگاه‌ها محترم خواهد ماند و هیچ تعارضی با برندسازی و قرارداد با شرکتی به غیر از شرکت نفت ندارد.» او معتقد است تنها اتفاقی که در مورد جایگاه‌داران رخ می‌دهد، این است که به جای آرم شرکت نفت، نام شرکت A را با مالکیت خود روی سردر پالایشگاه خواهند زد و طرف قرارداد نیز آن شرکت خواهد بود.

حقیقی بودن مالکیت جایگاه‌ها می‌تواند مشکلاتی را به دنبال داشته باشد. یکی از این مشکلات به فوت مالک و انحصار ورثه بازمی‌گردد. رییس انجمن صنفی جایگاه‌داران سوخت کشور با اشاره به اینکه این مشکل به وفور به وجود آمده و حتی هم‌اکنون نیز وجود دارد این است که مالک فوت کرده و در زمینه انحصار وراثت مشکلاتی ایجاد شده است. مشکل بزرگ زمانی ایجاد می‌شود که یکی از وراث تمایلی به داشتن جایگاه ندارد. طبق گفته رییسی‌فرد، شرکت نفت از یک ‌سو اجازه تعطیلی جایگاه را نمی‌دهد و از سوی دیگر از آنجا که دیگر طرف قرارداد مشخص نیست، کارمز را نمی‌دهد تا زمانی‌ که وضعیت مالکیت جایگاه مشخص شود. جایگاه‌های سوخت مطابق قانون مجاز به ساخت‌وساز و ایجاد طبقات نیستند. اما طبق گفته رییسی‌فرد برندسازی هیچ‌گونه محدودیتی در این زمینه ندارد و حتی می‌تواند دست جایگاه‌داران را در این زمینه بازتر کند. رییس انجمن صنفی جایگاه‌داران سوخت در لابه‌لای سخنان خود از فراهم آوردن مقدمات برای راه‌اندازی نخستین شرکت با برند خصوصی در کشور خبر داد. او تاکید کرد روند جلساتی که در شرکت پخش انجام می‌شود قدری کند و در صورت تسریع بخشیدن این برند هر چه سریع‌تر عملیاتی خواهد شد. در همین راستا ایرنا روز شنبه 5 دی طی خبری به نقل از سیدناصر سجادی، مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی نوشته است که دستورالعمل مربوط به طرح برندسازی جایگاه‌های عرضه سوخت درحال نهایی شدن است. سجادی اظهار کرده است: «نخستین برند جایگاه‌های عرضه سوخت تا پایان سال تشکیل خواهد شد و کار خود را در شهر اصفهان آغاز خواهد کرد.»