طی سال های اخیر اقتصاد ایران با دو پدیده تحریم اقتصادی و حمله های سفته بازی رو به رو بوده است که آثار زیادی بر وضعیت اقتصادی کشور داشته اند

به گزارش صدای اقتصاد تحریم های اقتصادی به عنوان عامل خارجی اثر منفی بر اقتصاد کشور تحمیل کرده و حمله های سفته بازی نیز به عنوان عامل درونی دارای آثار منفی بر اقتصاد کشور بوده است. در گزارشی که مرکز پژوهش های مجلس منتشر کرده به شناخت این دو پدیده پرداخته است. براساس این گزارش، هدف از شکل گیری تحریم های اقتصادی، ایجاد فشار بر دولت از طریق ایجاد بحران ارزی در اقتصاد ایران است. درمورد حمله های سفته بازی نیز دلیل شکل گیری آن به وجود آمدن انگیزه های سفته بازی از طریق نوسانات ارزی و ناشی از تحریم های اقتصادی تحمیل شده بر کشور است. در این مطالعه آثار تحریم های اقتصادی و حمله های سفته بازی بر شکل گیری بحران پولی خاصه ارزی در اقتصاد ایران مورد بررسی قرار گرفته است.

کشورهای غربی با استفاده از تحریم های سختگیرانه از سال 2006 به بعد به طور مستقیم شکل گیری بحران ارزی در اقتصاد ایران را از طریق کاهش ذخایر ارزی و به وجود آمدن حمله های سفته بازی دنبال کردند. بنابراین تحریم های اقتصادی از طریق افزایش تقاضای ارز و کاهش عرضه آن فروپاشی سیستم پولی و ایجاد هزینه اقتصادی برای کشور را دنبال نموده است. در این مطالعه براساس نتایج مطالعه تجربی صورت گرفته مکانیسم های اثرگذاری تحریم های اقتصادی بررسی شده و سپس پیشنهادهای سیاستی مناسب جهت مقابله با آن ارائه شده است.

آثار تحریم ها بر اقتصاد ایران

یکی از مهمترین موضوعات اقتصادی سال های اخیر در اقتصاد ایران، وضع تحریم های اقتصادی صورت گرفته و آثار ناشی از آن بر اقتصاد کشور است.

آثار تحریم ها بر اقتصاد ایران بر پایه گزارش ماه می 2014 تحقیقات کنگره آمریکا

1- کاهش در صادرات نفت در حدود 60 درصد از 2.5 میلیون بشکه در روز در سال 2011 به یک میلیون بشکه در روز در سال 2013 که منجر به کاهش درآمدهای نفتی ایران از 100 بیلیون دلار به 35 بیلیون دلار شد. گزارش آژانس بین المللی انرژی در سال 2014 نشان دهنده آن است که نفت صادراتی ایران در فوریه 2014 در خدود 1.65 میلیون بشکه در روز بوده است.

2- تولید نفت ایران از 4 میلیون بشکه در روز در انتهای سال 2011 به حدود 8/2-6-2 میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.

3- ایران در ازای صادرات نفت توان دریافت پول آن را نداشت که برابر درآمدی در حدود  100 بیلیون دلار بوده است. همچنین با توجه به محدودیت های بانکی ایران به ذخایر خارجی خود در حدود 80-60 بیلیون دلار دسترسی نداشت.

4- تولید ناخالص داخلی ایران رکودی بوده و در حدود 5 درصد سقوط کرد. همچنین نرخ بیکاری به حدود 20 درصد افزایش پیدا نمود.

5- ارزش دلار در بازار غیررسمی ارز از 13000 ریال آمریکا در سپتامبر 2011 به حدود 37000 دلار آمریکا در ماه می 2013 و به حدود 29000 دلار آمریکا در شروع سال 2014 کاهش یافت.

6- ارزش ریال به دلیل تورم انباشته شده کاهش پیدا کرد. بانک مرکزی ایران در جولای 2014 نرخ تورم را 45 درصد اعلام نمود که بسیاری از اقتصاددانان ادعای نرخ های 50 درصد و 70 درصد را برای تورم داشته اند.

7- کاهش ارزش پول داخلی و محدودیت های مالی بخش های تولیدی کشور را جهت ادامه فعالیت با مشکل روبرو نمود. برای مثال بخش خودرو ایران در حدود 40 درصد از سال 2011 تا 2013 سقوط کرد.

عوامل موثر بر حملات سفته بازی

همچنین شکل 2 نشان دهنده برخی از عوامل مؤثر بر حملات سفته بازی در اقتصاد ایران است که براساس آن در شرایطی که سیستم ارزی کشور ثابت باشد، نااطمینانی در اقتصاد وجود داشته باشد، نرخ بهره در کشور پایین باشد، تحریم های اقتصادی بر کشور تحمیل شده باشد، بانک مرکزی توانایی مداخله مؤثر بر بازار ارز را نداشته باشد، ذخایر ارزی کشور محدود باشد، تورم انتظاری در کشور بالا باشد و انتظارات سرمایه گذاران مبنی بر کاهش ارزش پول داخلی باشد، احتمال حملات سفته بازی در اقتصاد افزایش خواهد یافت. با توجه به عوامل مطرح شده در شرایط وجود تحریم اقتصادی در اقتصاد ایران سایر عوامل نیز شکل گرفته است که موجب شکل گیری حمله سفته بازی در اقتصاد ایران شده است.