در گفت‌وگوی تفصیلی با ماین نیوز مطرح شد؛
انتقاد طیب نیا از اصرار بر تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تا ۱۴۰۴
گروه صنایع معدنی >فولاد - معاون خرید و عضو هیات مدیره شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان اعلام کرد که تولید ریل ملی در ذوب آهن اصفهان از ابتدای سال آینده آغاز می‌شود. وی همچنین ابراز امیدواری کرد که پروژه تولید ریل ذوب آهن اصفهان در بهمن ماه سال جاری افتتاح رسمی شود.
به گزارش خبرنگار ماین نیوز، محمدیاسر طیب نیا از وضعیت فعلی استراتژی مربوط به زنجیره تولید فولاد در کشور انتقاد کرده و گفت: در صورتی که در استراتژی و برنامه‌های صنعت فولاد و سنگ آهن کشور بازنگری جدی نشود قطعا در آینده نزدیک توان رقابت با رقبای قدرتمند منطقه‌ای را نخواهیم داشت.وی افزود: این درست نیست ذوب آهن اصفهان عمده مواد اولیه خود را از استان خراسان تامین کند، در حالی که نزدیکترین استان به اصفهان، استاد یزد است که مواد اولیه موردنیاز ذوب آهن را نیز در اختیار دارد.
طیب نیا همچنین از وجود نگاه منطقه‌ای و بخشی در صنعت فولاد و سنگ آهن کشور انتقاد کرده و در اظهاراتی متفاوت با بسیاری از فعالان صنعت فولاد کشور به ویژه در بخش دولت عنوان کرد: اینکه مدام گفته شود، باید به تولید 55 میلیون تن فولاد تا 1404 برسیم به نظر من خیلی هم لزومی ندارد و ما باید به صورت مدام و با توجه به تغییر شرایط استراتژی تولید فولاد خود را تعیین کنیم.
خبرنگار ماین نیوز با محمدیاسر طیب نیا، معاون خرید و عضو هیات مدیره شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان گفت‌وگویی انجام داده که متن آن به شرح زیر است:
درباره آخرین وضعیت پروژه تولید ریل ذوب آهن اصفهان توضیح دهید.
طبق برنامه‌ریزی انجام شده قرار است پروژه تولید ریل ذوب آهن اصفهان از ابتدای سال آینده به تولید برسد و بازار خیلی خوبی هم در این زمینه در منطقه داریم. ذوب آهن اصفهان به عنوان نخستین تولیدکننده ریل با استانداردهای روز دنیا و اروپا می‌تواند سهم مناسبی از بازار منطقه را در این حوزه بدست آورد. خوب است که در کنفرانس‌های بین‌المللی نیز فرصتی برای تشریح این دستاورد بزرگ ذوب آهن فراهم شود. البته قبل از به تولید رسیدن این پروژه در برنامه ما این است که بتوانیم پروژه را در بهمن ماه افتتاح کنیم و از ابتدای سال آینده نیز همانطور که گفتم تولید ریل و پاسخگویی به نیاز مشتریان را آغاز کنیم.
ذوب آهن اصفهان در حوزه صادرات محصولاتش چه دستاوردهایی داشته و در این زمینه با چه مسائل و مشکلاتی روبرو است؟
در حال حاضر فولادسازان راهکاری به جزء صادرات و ورود به بازارهای خارجی برای باقی ماندن در شرایط کنونی بازار ندارند. ذوب آهن در گذشته فعالیت خوبی در عرصه صادرات حتی به بازارهای اروپایی و آفریقایی علاوه بر بازار منطقه داشت. به تناسب تغییر سیاست‌های دولت و حمایت از صنایع داخلی در مقاطعی صادرات ذوب آهن قطع شد و عملا بازارهایی که با زحمت بسیار باز کرده بودیم، بسته شدند. باز کردن بازارهای جدید در چند سال گذشته به دلیل شرایط تحریم‌ها بسیار سخت بود و به همین دلیل در این مدت عمده صادرات ما مربوط به بازار منطقه بوده است. در حال حاضر بحث صادرات بطور جدی در دستور کار ذوب آهن اصفهان قرار دارد و توانستیم در همین راستا نیز توانستیم رشد صادرات را در سال جاری نسبت به سال قبل تجربه کنیم و برنامه صادرات نیز دو برابر عملکرد سال قبل است. سال قبل مجموعا حدود 300 هزار تن صادرات داشتیم و در 9 ماهه امسال صادرات ذوب آهن از مرز 400 هزار تن نیز گذشته است و برنامه صادرات برای کل سال نیز 600 هزار تن است.
هم‌اکنون مشکل اصلی در زمینه صادرات، وضعیت قیمت‌ها است. چین با قیمت بسیار پایین فولاد خود را در بازارها عرضه می‌کند و روزبه‌روز نیز قیمت‌های چین در بازار رقابتی تر می‌شود. به تبع این وضعیت قیمت مواد اولیه چین نیز رو به کاهش رفته است. ولی ما مشکل ما در ایران این است که قیمت مواد اولیه کاهش نمی‌یابد و در نتیجه ما قادر به رقابت با چین نیستیم. در بخش‌های سنگ آهن و زغال سنگ، تولیدکنندگان داخلی حتی درخواست افزایش قیمت هم داشته‌اند و وزارتخانه هم قیمت آنها را افزایش داده که این افزایش خلاف رویه بازارهای جهانی است. در همین حال 17 تا 20 درصد هم به هزینه‌های نیروی انسانی افزوده شده است. این در حالیست که هیچ‌یک از شرکت‌های داخلی اجازه کاهش نیروی انسانی را ندارندو چنین وضعیتی رقابت را برای فولادسازان با رقبای خارجی بسیار دشوار کرده است. وضعیت بهره‌وری هم در شرکت‌های فولادی مانند ذوب آهن مناسب نیست. اگرچه تنها راه فولادسازان در شرایط کنونی برای کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری است. هدف اصلی فولادسازان در شرایط کنونی این است که بتوانند خودشان در شرایط سخت بازار کنونی حفظ کنند.
از آنجایی که عمده مصارف فولاد در کشور ما ناشی از اجرای پروژه‌های بزرگ دولتی و صنعتی است که بودجه‌های دولتی و یا منابع صندوق توسعه ملی به آنها تزریق می‌شود، امیدواریم ظرف چند ماه آینده با تزریق بیشتر بودجه به این پروژه‌ها و بهتر شدن شرایط دولت بعد از اجرای برجام، شاهد گشایشی در زمینه مصرف فولاد در کشور داشته باشیم و وضعیت بازار داخل بهبود پیدا کند. در حال حاضر افزایش صادرات و بالا بردن بهره‌وری استراتژی قطعی همه فولادسازان است، علیرغم اینکه صادرات با قیمت‌های کنونی که چین در بازار دارد، عملا یک نوع انتحار است و ما باید زیر قیمت تمام شده خود در بازار حضور پیدا کرده و رقابت کنیم اما برای باقی ماندن در شرایط کنونی چاره‌ای جزء این نداریم.
نظر شما در خصوص فرصت پساتحریم و بعد از اجرای برجام برای فولادسازان داخلی چیست؟
من فکر می‌کنم صنایع و صنعتگران ما همیشه هوشیار بوده‌اند و به خوبی فرصت‌ها را تشخیص داده‌اند. باید بگویم که ما یک سری محدودیت‌هایی داریم که واقعا اگر برطرف نشوند، کل مزیت رقابتی صنعت فولاد ما از بین می‌رود. در کنفرانس اخیر آهن و فولاد متال بولتن در دبی نیز اعلام شد که هم‌اکنون را چین سنگ آهن را از برزیل با کشتی‌های بسیار بزرگ با هزینه تنی تنها 5 دلار حمل می‌کند. این در حالیست که ما زغال سنگ را از استرالیا به ایران می‌آوریم و بیش از 10 دلار فقط هزینه‌های بندری پرداخت می‌کنیم. این واقعا چه معنی می‌تواند داشته باشد. جزء اینکه ما در بخش زیرساخت‌ها و بنادر هیچ کاری نکرده‌ایم؟
این در حالیست که کشورهای همسایه و منطقه مانند عمان سرمایه‌گذاری سنگینی روی بنادر خود کرده‌اند.
دولت واقعا باید در زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری جدی بکند و اگر هم نمی‌تواند باید این امکان را برای بخش خصوصی و یا سرمایه‌گذاران خارجی فراهم کند تا بتوانند در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند. مطمئنا اگر فرصت از سوی دولت ایجاد شود، سرمایه‌گذاران خودشان وارد این حوزه‌ها می‌شوند. ذوب آهن اصفهان الان اگر بخواهد محصول خود را صادر کند، به ازای هر تن محصول از درب کارخانه تا روی کشتی باید 25 دلار هزینه کند. چنین هزینه سنگینی به هیچ‌وجه امکان رقابت را در بازار خارجی به ما نمی‌دهد. در حالی محصول از چین با تنها 15 دلار به امارات می‌آید، ما فقط در بخش داخلی 25 دلار هزینه می‌کنیم! به نظر من دولت باید سیاست‌ها و استراتژی‌های خود را بر مبنای توسعه صادرات کشور بازطراحی کند. باید با ارائه جوایز صادراتی و معافیت‌های مالیاتی از صادرکنندگان حمایت شود. به عنوان مثال اگر شرکتی محصول خود را صادر کرد، از محل مالیات آن شرکت بخشی از هزینه حمل محصول تا کشتی و یا ریل محاسبه شده و از پرداخت آن مالیات معاف شود. البته این‌را هم بگویم که مشوق‌های صادراتی صرفا پول نیستند و در قالب معافیت هم می‌توانند ارائه شوند. مهم این است که حمایت‌های صادراتی هوشمندانه و به نحوی طراحی شوند که تولیدکننده داخلی امکان صادرات رقابتی را پیدا کند. مشکل ما در حال حاضر هزینه‌هایی است که بابت فقدان زیرساخت‌های لازم در کشور متحمل می‌شویم.
البته سرمایه‌گذاران به ویژه سرمایه‌گذاران خارجی به شفافیت قوانین نیز بسیار نیاز دارند که به نظر می‌رسد ما فاقد آن هستیم.
دقیقا همینطور است.
نظر شما در خصوص برنامه تولید 55 میلیون تن فولاد ایران تا سال 1404 و طرح جامع فولاد که براساس این هدف تدوین شده است، چیست؟
داشتن استراتژی برای هر صنعتی و هر کسب‌وکاری یک بحث زیربنایی و منطقی است اما هیچ عاقلی نمی‌گوید هر استراتژی که داشته باشیم باید همیشه و در همه زمان‌ها آن‌را دنبال کنیم. استراتژی باید دائما بازبینی شود. چه الزامی دارد، حتما به 55 میلیون تن تولید فولاد تا 1404 برسیم؟ در زمانی اقتضای شرایط این بود که به این هدف برسیم تا هم نیاز داخل را تامین کنیم و هم بخشی از آن‌را به صادرات اختصاص دهیم اما الان الزاما این استراتژی به روز و مورد تائید نیست و باید متناسب با شرایط روز این استراتژی بازبینی شود. همانطور که در حال حاضر چینی‌ها استراتژی‌های خود را حتی به صورت ماهانه بازبینی می‌کنند. هم‌اکنون 300 شرکت فولادی در چین کار می‌کنند و برنامه این است که این تعداد را به 50 شرکت برسانند. چنین تغییراتی در استراتژی به دلیل تغییرات مداوم بازار فولاد است. ما هم باید استراتژی خود را در زمینه‌های میزان تولید، نوع تولید و کیفیت تولید مورد بازنگری و تغییر قرار دهیم. بازبینی ما نیز باید سریع و جدی باشد. حتی چه بسا بسیاری از صنایع ما به دلیل عدم توجیه اقتصادی بهتر است، تعطیل شده و با صنایع دیگری جایگزین شوند. دلیلی ندارد همان استراتژی که 10 سال پیش دنبال می‌کردیم را نیز هم‌اکنون دنبال کنیم. اگر استراتژی فولاد کشور را به روز نکنیم، نمی‌توانیم با کشورهای منطقه رقابت کنیم. ما زمانی که استراتژی و برنامه فولاد را نوشتیم، رقیب چندانی در منطقه نداشتیم اما در حال حاضر بسیاری از کشورهای منطقه در حال تبدیل شدن به قطب تولید فولاد هستند. برای رقابت با این کشورها تغییر در میزان تولید، نحوه تولید، تکنولوژی و ... لازم است. در حال حاضر باید به سمت تولید فولادهای آلیاژی و فولادهای خاص برویم، فولادهایی که ارزش افزوده بالاتری را برای ما ایجاد کنند. ما با توجه به مواد اولیه و مزیت‌هایی که در کشور در اختیار داریم، باید بازطراحی در استراتژی صنعت فولاد داشته باشیم.
زنجیره تولید فولاد کشور را در حال حاضر چطور ارزیابی می‌کنید؟
مواد اولیه صنعت فولاد که در کشور موجود است، به دلیل عدم انسجام در زنجیره تامین فولاد عملا باعث شده تا این مزیت رقابتی برای کشور تبدیل به یک تهدید برای صنعت فولاد شود. دلیل آن هم مشخص است. طراحی شده بود که ذوب آهن اصفهان کل نیاز خود را از معدن بافق تامین کند و منبع تامین زغال سنگ ذوب آهن نیز معلوم بود. منابع اولیه موردنیاز فولاد مبارکه و فولاد خوزستان نیز به همین ترتیب مشخص شده بودند. این در حالیست که شرکت‌های تامین‌کننده مواد اولیه که قرار بود نیازهای فولادسازان را تامین کنند، هم‌اکنون خودشان به سمت ایجاد فولادسازی و تولید فولاد رفته‌اند، در حالی که منابع تامین مواد اولیه فولادسازان اصلی کشور معلوم نیست. ظرف چند سال آینده تامین کنندگان مواد اولیه فولادسازان، خودشان فولادساز می‌شوند و این وضعیت، توازن بین تامین و مصرف را بیش از پیش بر هم خواهد زد. همین وضعیت باعث شده تا رقابت کاذبی بین مصرف‌کنندگان برای خرید مواد اولیه ایجاد شود و بعضا شاهد افزایش قیمت مواد اولیه باشیم. اگر می‌خواهیم صنعت فولاد ما موفق باشد، باید یک بازطراحی جدی در مجموعه زنجیره فولاد کشور صورت بگیرد و از ابتدا و براساس مزیت‌های نسبی و رقابتی و منطقه‌ای مشخص شود که کدام کارخانه فولادسازی مواد اولیه خود را از کدام معدن باید تامین کند. در حال حاضر استان اصفهان 60 تا 70 درصد فولاد کشور را تولید می‌کند این در حالیست که نزدیکترین معادن به این استان که یزد و کرمان هستند، خودشان به سمت فولادسازی رفته‌اند در حالی که شاید حتی آب کافی برای تامین کارخانه فولاد در این دو استان نیز وجود نداشته باشد و یا برای ساختار جغرافیایی آنها نیز مشکلاتی با راه‌اندازی کارخانه فولاد ایجاد شود.
اما شرکت‌های سنگ آهنی یزد و کرمان در حال اجرای پروژه انتقال آب از خلیج فارس به این دو استان برای حل مشکل کمبود آب موردنیازشان هستند.
به نظر من اگر هم آب انتقال داده شود شاید به صورت کامل مشکل معادن این دو استان حل نشود. ضمن اینکه اصفهان و صنایع آن هم با مشکل کمبود آب روبرو هستند. ضمن اینکه در نظر بگیرید فولادسازان اصفهان با مشکل تامین سنگ آهن مواجهند. الان فولاد مبارکه چندین میلیون تن گندله وارد می‌کند. این نشان می‌دهد که ما طراحی و مدیریت درستی نداریم. فولاد مبارکه که باید با شرکت‌های خارجی رقابت کند چرا باید مجبور به واردات گندله از خارج از کشور شود در حالی که از ابتدا مزیت تامین مواد اولیه از داخل را داشتیم. ما باید نگاه‌های منطقه‌ای و بخشی را کنار بگذاریم و از بالا بازطراحی جدی را شروع کنیم. اصلا بحث استان اصفهان، استان کرمان، استان یزد و استان خراسان و غیره را باید کنار بگذاریم. ذوب آهن هم‌اکنون عمده مواد اولیه موردنیاز خود را از خراسان وارد می‌کند در حالی که استان یزد به ما نزدیکتر است. این وضعیت نشان می‌دهد که در هدایت سرمایه‌گذاری‌های خود اشتباه کردیم و باید در این زمینه بازنگری جدی کنیم. اگر بازنگری نکنیم، بخش فایل توجهی از سرمایه‌گذاری‌های ما غیراقتصادی می‌شود و در مقابل رقبای خارجی نیز قطعا شکست می‌خوریم. رقبای ما در منطقه بسیار قوی و انعطاف‌پذیر در تغییر نیروی انسانی و تغییر تکنولوژی هستند در حالی که ما در ایران چنین وضعیتی نداریم. مزیت رقابتی ما یعنی داشتن مواد اولیه در حال تبدیل شدن به یک تهدید است چون برای آن برنامه‌ریزی نکردیم.
مثال دیگر اینکه 3 میلیون تن ظرفیت کک‌سازی در کشور ایجاد کردیم در حالی که تنها مصرف کننده کک در کشور ذوب آهن است که خودش هم کک‌سازی دارد. در حال حاضر رقابت کاذبی بین کک‌سازی‌ها برای جذب زغال سنگ ایجاد شده است که مصرف کننده آن هم ذوب آهن است و در جذب زغال با کک‌سازی‌ها مشکل جدی داریم. به همین دلیل همه کک‌سازی با ظرفیت کمتر از 50 درصد کار می‌کنند و اکثرا غیراقتصادی هستند. از سوی دیگر هم‌اکنون قیمت کک براساس اعلام وزارتخانه بالای 700 تومان است این در حالیست که می‌توانیم بهترین کک را با بهترین کیفیت از چین و با قیمت بسیار ارزانتر یعنی حدود 500 تومان وارد کنیم. کیفیت این کک بسیار بالاتر از کیفیت کک داخلی است، چرا که کک داخلی با زغال با کیفیت متوسط تولید می‌شود. استفاده از کک باکیفیت باعث کاهش هزینه‌های تمام شده ذوب آهن و افزایش بهره‌وری در این شرکت نیز می‌شود.
به نظر شما افزایش قیمت گاز باعث نخواهد شد که کارخانه‌های احیای مستقیم از صرفه اقتصادی خارج شوند؟
کشورهایی که مزیت گاز ندارند، به صورت طبیعی به سمت احداث کارخانه‌های فولادسازی کوره بلند رفته‌اند اما وقتی ما در ایران مزیت گاز داریم، باید از این مزیت استفاده کنیم و از نظر محیط زیستی نیز استفاده از گاز برای تولید فولاد بهتر است. در حال حاضر حتی کشورهایی که گاز ندارند به دلیل مباحث محیط زیستی تلاش می‌کنند با واردات گاز تکنولوژی فولاد خود را به سمت احیای مستقیم ببرند. حتی چین هم به دنبال واردات گاز از روسیه است تا بتواند بخشی از ظرفیت تولید فولاد خود را طی سال‌های آینده به سمت احیای مستقیم ببرد. از سوی دیگر در حال حاضر تکنولوژی استخراج معادن زغال سنگ در ایران مربوط به چندین دهه قبل است و هزینه تمام شده تولید زغال سنگ در ایران بسیار بالاتر از هزینه زغال سنگ وارداتی است و در این شرایط نمی‌توانیم رقابت کنیم. در کوره بلند مزیت ما داشتن سنگ آهن و زغال سنگ است که متاسفانه این دو مزیت را به دلیل عدم مدیریت درست بر هم زده‌ایم. الان زغال سنگ را از استرالیا با هزینه‌های بالاتر وارد کنیم برای ما بسیار به صرفه‌تر و باکیفیت‌تر از استفاده از زغال سنگ داخلی خواهد بود. فقط عرق ملی و حمایت از صنایع داخلی باعث شده تا مصرف داخلی زغال سنگ را به مصرف زغال سنگ وارداتی ارجحیت بدهیم.
ذوب آهن اصفهان در حال حاضر چقدر دپوی محصول دارد؟
ما الان خیلی دپوی محصول و دپوی محصول فروش نرفته نداریم و دپوی فعلی رقم بالایی نیست. آنچه در انبارها موجود است، محصولات فروخته شده و کالاهای امانی است که در اختیار داریم.
اصلاح ساختار اداری و سازمانی ذوب آهن به کجا رسید؟
بحث اصلاح ساختار در یک سازمان پویا همیشه باید مدنظر باشد و در بخش‌هایی که نیاز به اصلاح است نیز باید متناسب با تغییر شرایط روز اصلاح ساختار هم داشته باشیم و این کار نیز در حال انجام است.
وضعیت صادرات امسال چطور بوده است؟
برنامه صادرات امسال ذوب آهن حدود 600 هزار تن است که تقریبا در 9 ماهه بیش از 400 هزار تن آن محقق شد و می‌توانیم به برنامه تعیین شده نیز برسیم.
در مورد پروژه‌هایی که با هدف صرفه‌جویی در هزینه‌ها در ذوب آهن اجرا شده‌اند نیز توضیح دهید.
بکی از پروژه‌های اساسی در ذوب آهن که با حضور مهندس صادقی در شرکت به طور جدی دنبال می‌شود، کاهش مصرف کک است که با توجه به سهم بالای زغال سنگ و کک متالورژی در هزینه‌های ذوب آهن، اجرای این برنامه از اهمیت زیادی برخوردار است و اجرای آن در دستور کار شرکت قرار گرفته است. فکر می‌کنم بتوانیم در این زمینه کاهش قابل ملاحظه‌ای را در هزینه‌های ذوب آهن ایجاد کنیم. البته پروژه‌های زیاد دیگری هم در ذوب آهن در دست اجرا هستند که مجموعه آنها می‌تواند با سیاست‌گذاری که توسط مدیرعامل انجام شده شده ظرف مدت کوتاهی در حد 6 ماه باعث کاهش هزینه‌های تمام شده تولید در ذوب آهن اصفهان و حرکت این شرکت به سمت حالت اقتصادی شوند.
گفت‌وگو از علیرضا جعفری نژاد