جایگاه کشورها در حمایت از صنعت زغالسنگ و مقایسه با ایران
به یاری دولت، روسفیدی به زغال میماند
گروه معادن >زغالسنگ - زغالسنگ یکی از نخستین مواد معدنی است که انسان اقدام به استخراج و استفاده از آن کرد. اهمیت آن به حدی است که بسیاری از کارشناسان و مورخان معتقدند، استفاده گسترده از زغالسنگ عامل اصلی انقلاب صنعتی و رشد اقتصادی انسان پس از آن بوده است.
به گزارش ماین نیوز، اما رفتهرفته نقش زغالسنگ در صنایع و اقتصاد کشورها کاهش مییابد و میتوان مشاهده کرد که در سالهای اخیر حمایتهای کشورهای مختلف از انرژیهای پاک باعث شده که به این سوخت ارزانقیمت توجه زیادی نشود. با این حال، مطالعات دقیقتر نشان میدهد که تمام انواع زغالسنگ را نباید شامل یک قانون یا بسته حمایتی کرد و هنوز هم انواع ارزشمندتر و کمآلایندهتر زغالسنگ در کشورهای مختلف مورد حمایت دولت قرار میگیرد.مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با بررسی حمایت کشورهای مختلف از استخراج و تولید زغالسنگ، خواستار توجه بیشتر دولت به این بخش از معادن کشور شد. به گزارش روابط عمومی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران(ایمیدرو)، دفتر پژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در گزارشی با نام «مقایسه تطبیقی نحوه حمایت کشورهای دارای معادن زغالسنگ از صنعت معدنکاری» نوشت: «با نگاهی به نوع حمایتهای کشورهای دارنده معادن زغالسنگ میتوان دریافت، به طور تقریبی همه کشورهای مورد بررسی، برای ادامه بقای این صنعت اقدام به حمایتهای متعددی از شرکتهای متبوع خود کردهاند.
این حمایتها از طریق اعطای وامهای کمبهره با پشتوانه دولتی، اعطای اعتبار از سوی موسسههای اعتبار صادراتی، اعطای وامهای مختلف با عاملیت بانکهای دولتی، حمایت از اکتشاف و استخراج زغالسنگ، اعطای ضمانتنامههای دولتی برای پوشش ریسک سرمایهگذاری در صنعت زغالسنگ، پذیرفتن هزینههای تحقیق و توسعه به کمک توانمندسازی معادن زغالسنگ؛ حمایت از ایجاد نیروگاههای زغالسوز، معافیتهای مالیاتی و پرداخت حق بیمه کارفرما ارائه شده است. »
در ایران حمایتها از صنعت زغالسنگ که تنها به منظور تامین خوراک ذوب آهن اصفهان شکل گرفته است، محدود به اعطای تسهیلات از طریق صندوق بیمه فعالیتهای معدنی، تخفیف درحقوق دولتی معادن زغالسنگ و افزایش قیمت مصوب خرید زغالسنگ از سوی ذوبآهن اصفهان بوده است.
در ایران نیز صنعت زغالسنگ همزمان با تصمیم برای احداث ذوبآهن اصفهان شکل گرفت اما پس از واگذاری ذوبآهن اصفهان به بخش خصوصی و واگذار نشدن همزمان معادن زغالسنگ، این بخش با مشکلات جدی مواجه شده است.
حمایتهای کشورهای توسعهیافته
بانکهای توسعه چندجانبهای کمکهای خود را به طور عمده به بخش خصوصی معطوف میکنند. سهامداران این بانکهای توسعهای، دولتها هستند که به پشتوانه پولهای هنگفت عمومی اعضا تشکیل شدهاند. این منابع امکان دریافت وامهایی با بهرههای اندک و زمانهای بازپرداخت مناسب را برای دولتها و بخش خصوصی فراهم میکنند.
ترکیه
حجم ذخایر تثبیت شده زغالسنگ در ترکیه حدود ۱۳/۹ میلیارد تن است که بخش عمده آن یعنی ۱۳/۴ میلیارد تن از این ذخایر را آلودهکنندهترین و کمکیفیتترین نوع زغالسنگ به نام زغالسنگ قهوهای تشکیل دادهاند و تنها ۴۰۰ میلیون تن از ذخایر زغالسنگ ترکیه به عنوان زغالسنگ سخت باکیفیت شناخته میشود.
وزارت انرژی و منابع طبیعی ترکیه در طول یک دهه گذشته، فعالیتهای اکتشافی گستردههای را در زمینه سوختهای فسیلی انجام داده است. به طوری که در سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴م بین ۱۶ تا ۲۳ میلیون دلار در هر سال برای فعالیتهای اکتشافی نفت، گاز و زغالسنگ اختصاص داده است. از سوی دیگر بیمه تأمین اجتماعی مربوط به سهم کارفرما را وزارت اقتصاد آن کشور پوشش میدهد.
در طرح جدیدی که از سوی دولت ترکیه به اجرا در میآید، یارانههایی را در قالب معافیتهای گمرکی، معافیت از مالیات بر ارزشافزوده، کاهش مالیات بر درآمد، حمایت از پرداخت حق بیمه تأمین اجتماعی سهم کارفرمایان به مدت ۱۲ سال، تخصیص زمین و حمایتهای نرخ بهرهای، بسته به نوع منطقه در قالب مناطق ۶ گانه از توسعه یافتهترین تا توسعه نیافتهترین مناطق که بالاترین سطح حمایت را به خود اختصاص میدهند، دریافت میکنند.
علاوه بر این، حمایتهای نرخ بهرههای در قالب وامهای سرمایهگذاری به منظور تأمین مالی پروژهها انجام میشود که براساس آن وزارت امور مالی نسبت مشخصی از بهره وام، که بیش از ۷۰ درصد نرخ بهره است را نیز پوشش میدهد.
اوکراین
اوکراین با حدود ۳۴ میلیارد تن ذخایر زغالسنگ، هفتمین ذخایر تثبیت شده دنیا را در اختیار دارد. بخش عمدههای از این ذخایر در منطقه دونسک در شرق اوکراین و ذخایر اندک نیز در مرز این کشور با لهستان در منطقه وولینسک وجود دارند.
از نظر میزان تولید زغالسنگ، این کشور با تولید ۶۱ میلیون تن در سال ۲۰۱۴م دوازدهمین تولیدکننده بزرگ زغالسنگ در جهان بوده است. بخش اعظمی از زغالسنگ تولیدی اوکراین در داخل کشور و برای تولید برق به مصرف میرسد. این منبع حدود ۴۴ درصد سوخت مورد نیاز شرکتهای تولید برق را به خود اختصاص میدهد که بعد از سوخت هستهای در رتبه دوم قرار گرفته است.
معادن زغالسنگ اوکراین، به دلیل بروز بیشترین حوادث سالانه مرگ ومیر معدنچیان، ناشی از حوادث صنعتی و انفجار معادن، از جمله خطرناکترین معادن زغالسنگ جهان به شمار رفته و مقررات امنیتی از سوی مالکان معادن به دلیل مبارزه برای حفظ سطوح تولید بالا بیشتر نادیده گرفته میشوند.
به همین دلیل و برای توسعه بیشتر صنعت زغالسنگ، دولت اوکراین پیگیر بهبود شرایط، نهادها و چارچوبهای سیاستگذاری بخش معدن است که در این زمینه برنامه سیاست حمایتی بخش از سوی وزارت انرژی و زغالسنگ در سال ۲۰۰۸م آغاز شد. بخش زغالسنگ این کشور بهطور عمده زیانده است با این حال به سبب سهم بالای این ماده معدنی در تامین انرژی اوکراین، دولت آن کشور به عنوان مثال در سال ۲۰۱۳م یارانهای معادل ۷۰۰ میلیون دلار برای حفظ این صنعت پرداخت کرد. البته یارانههای بودجهای تنها شامل شرکتها و کمپانیهای معدنی دولتی و انجمنهای با مدیریت وزارت انرژی و صنعت زغالسنگ میشوند.
استرالیا
استرالیا چهارمین دارنده ذخایر زغالسنگ، چهارمین تولیدکننده و دومین صادرکننده بزرگ این ماده معدنی بوده و ۸ درصد از ذخایر تثبیت شده زغالسنگ جهان که حدود ۷۶ میلیارد تن است را در اختیار دارد. دولت استرالیا با انواع مختلفی از یارانههای ملی که هدف آنها به طور مشخص در راستای ترویج این صنعت است درمجموع ۲/۹ تا ۳/۵ میلیارد دلار یارانه در هر سال به شرکتهای این بخش پرداخت میکند.
اندونزی
اندونزی یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان زغالسنگ در جهان به شمار میرود. میزان ذخایر اثبات شده این کشور در سال ۲۰۱۴م حدود ۲۸ میلیارد تن برآورد شده که با تولید ۴۵۸ میلیون تن در همین سال در رتبه پنجم تولیدکنندگان جهان پس از چین، ایالات متحده، هند و استرالیا قرار گرفته است.
کمکهای این کشور در قالب تامین مالی، معافیتهای مالیاتی و حمایتهای یارانهای در اختیار شرکتهای این بخش قرار میگیرد.
ایران
با توجه به اکتشافات انجام شده تاکنون، میزان ذخایر قطعی زغالسنگ ایران ۱/۱۶ میلیارد تن برآورد میشود که از این میزان حدود ۴۱۲ میلیون تن (حدود ۲۸ درصد) کک شو و بقیه حرارتی است. دلیل عمده اکتشاف زغالسنگ در ایران، احداث شرکت ذوب آهن اصفهان و تأمین کک مورد نیاز کوره بلند بوده و در بررسیهای انجامشده، با توجه به نوع زمینشناسی ایران و کم بودن عمق لایههای زغالی، مصارف دیگری برای زغالسنگ اکتشافی و استخراجی در نظر گرفته نشده است.
حمایتها
بررسیهای مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی نشان میدهد از ۲۹ آبان ۹۲ تا ۱۳ مهر ۹۴ تعداد ۲۴ درخواست تسهیلات از سوی بهرهبرداران معادن زغالسنگ به صندوق بیمه سرمایهگذاریهای معدنی ارائه شده که بخشی از این تسهیلات پرداخت شده و مابقی در دست بررسی و اقدام است.
از سوی دیگر براساس مصوبه وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال جاری افزایش ۱۵درصدی نرخ خرید زغالسنگ به شرکت ذوب آهن اصفهان ابلاغ شد. همچنین به منظور تأمین تجهیزات ایمنی مورد نیاز معادن زغالسنگ کشور، ایمیدرو اقدام به خرید۴۰۰ دستگاه کنترل گاز دیجیتالی بهوسیله مجری طرح ایجاد زیربناها کرده و به تناسب تعداد کارگاههای استخراج در معادن، نسبت به تحویل آن اقدام کرده است.
از سوی دیگر برای حمایت از تولید زغالسنگ و کک در داخل، برای میزان تعرفه واردات کک از ۴ به ۷درصد و همچنین تعرفه وارادت زغالسنگ از ۷ به ۱۵درصد اقدام شد.