زغال‌سنگ در ماه‌های گذشته تکانه‌های قیمتی بزرگی را تجربه کرده تا جایی که در سال گذشته و در همین زمان، یکی از بزرگ‌ترین رشد قیمت‌های این حامل انرژی به ثبت رسید و بهای زغال‌سنگ در مدت محدودی توانست نزدیک به ۱۲۰ درصد رشد قیمتی را ثبت کند. این نوسان نرخ موجب شد تا برخی از تحلیلگران و حتی تصمیم سازان دولتی در چین با نگاهی توأم با بیم و نگرانی به این بازار بنگرند که همین موضوع با فرض احتمال رشد تقاضا موجب شد تا روزهای اخیر شاهد رفت و برگشت محدود و مقطعی قیمت‌ها باشیم.
در پایان هفته گذشته در بازارهای جهانی هر تن زغال‌سنگ خام ۹۷ دلار و ۱۰ سنت مورد معامله قرار گرفت که از افزایش ۴۶/ ۰ درصدی حکایت داشت. رشد قیمت نفت خام و سوخت و همچنین افزایش قیمت انرژی الکتریکی و انتظار تقویت تقاضا مواردی است که می‌تواند بر رشد بهای زغال‌سنگ تاثیرگذار باشد. این در حالی است که داده‌های تاثیرگذار مهمی بر این روند قیمتی اعمال نفوذ می‌کنند.
فصل زمستان و روزهای سرد سال در چین و بسیاری از کشورهای جهان در پیش است و اغلب این بازه را زمانی برای افزایش تقاضای زغال‌سنگ به شمار می‌آورند. هنوز هم در چین و مخصوصا استان‌های شمالی این کشور از زغال‌سنگ به منظور گرمایش مجتمع‌های مسکونی بزرگ و حتی برخی از خانه‌ها استفاده می‌شود که موجب خواهد شد تقاضای جدیدی در این بازار به ثبت برسد. از سوی دیگر اوج زمان تولید در صنایع فولاد و حتی برخی از واحدهای سیمانی و نیروگاه‌های زغال‌سنگی را می‌توان در روزهای سرد سال به شمار آورد که باز هم به افزایش تقاضای زغال‌سنگ منتهی می‌شود. با توجه به خوش بینی به رشد تقاضای زغال‌سنگ و البته ثبات نسبی حجم تولید، شاهد افزایش بهای زغال در بازار چین و حتی آمریکا بودیم. اگرچه در هفته‌های اخیر ثبات نسبی قیمت‌ها به ثبت رسیده است.
نکته مهم در بازار زغال‌سنگ را می‌توان سختگیری‌های دولت چین در مسیر کاهش مصرف این کالا دانست که در برخی از گمانه‌زنی‌ها از بسته شدن نزدیک به ۲۵۰ میلیون تن ظرفیت تولید و مصرف خبر می‌دهد. البته تجربه نشان داده است که این قبیل سختگیری‌ها بیش از آنکه بر مصرف زغال‌سنگ یا سایر مواد آلاینده محیط زیست تاثیر بگذارد بر حجم تولید و عرضه آن موثر هستند که همین سیگنال به رشد قیمت زغال‌سنگ و حتی سرب منجر شده است. این در حالی است که در سال‌های اخیر به‌صورت واقعی بسیاری از واحدهای مصرف‌کننده زغال‌سنگ قدیمی و آلاینده محیط زیست در چین بسته یا تخریب شده، ولی باز هم شاهد رشد قیمت زغال‌سنگ بوده‌ایم.
مشکلات تولید در معادن قدیمی زغال‌سنگ، بارش باران‌های موسمی در روزهای گرم سال در چین و حتی رانش زمین و وقوع سیل همچنین سختگیری‌های دولتی در نهایت به محدودیت‌هایی مهم در بازار زغال‌سنگ این کشور منجر شد. حال در شرایطی که روزهای سرد سال آغاز شده، باز هم جایگاه این حامل انرژی در واقعیت‌های اقتصادی چین خودنمایی کرده است تا جایی که دولت این بار نگران رشد بهای زغال‌سنگ شده و در تلاش است تا قیمت این کالا را در سطوحی دلخواه تثبیت کند.
واقعیت آن است که جایگاه زغال‌سنگ را در کشورهایی همچون چین، آمریکا یا هند نمی‌توان نادیده گرفت که نشان می‌دهد هنوز به این حامل انرژی بیش از چیزی که به نظر می‌رسد، نیاز است. با توجه به این شرایط دوگانه رونق – رکود در بازارهای زغال‌سنگ در جهان جدی است، اگرچه واقعیت‌های بازار از احتمال رشد قیمت‌ها و تلاش‌های دولت چین از کاهش نرخ در آینده خبر می‌دهد. با این دو فرض ترسیم دورنمای بازار زغال‌سنگ شاید غیرممکن باشد. اگرچه ذات این بازار بااحتساب رشد قیمت نفت خام از پتانسیل رشد قیمتی حکایت دارد ولی نمی‌توان با اعتماد در این خصوص سخن گفت.
سرک کشیدن دولت چین به معادن و ذخایر معدنی زغال‌سنگ و حتی بنادر و انبارها با رویکرد تشدید بازرسی‌های فنی واقعیتی است که نشان‌دهنده تلاش دولت این کشور برای تثبیت این بازار است اگرچه در بسیاری از موارد این رویکرد اجرایی به صراحت عنوان شده است. توجه به قیمت تمامی حامل‌های انرژی از گاز طبیعی تا زغال‌سنگ روندی است که دولت چین برای مدیریت قیمت‌ها برگزیده اگرچه به نظر می‌رسد این راهکار نتیجه بخش بوده است.
نگاهی به نوسان بهای زغال‌سنگ در بازار داخلی چین و حتی در سایر کشورهای جهان نشان می‌دهد که ثبات نسبی قیمت‌ها واقعا ایجاد شده و همین ویژگی مهم می‌تواند به افت قیمت‌ها آن هم در روزهای سرد سال کمک کند اگرچه نمی‌توان هنوز مؤثر بودن این ساز و کار اجرایی را با صراحت عنوان کرد. البته برای دولت چین هنوز هم قیمت‌ها بالاست یعنی تلاش دارد تا نرخ‌های موجود نزدیک به ۱۰درصد کاهش یابد و قیمت‌ها در این سطوح به تعادل برسد؛ هدفی که دولت چین در نهایت برای رسیدن به آن تلاش خواهد کرد زیرا نرخ‌های فعلی را غیرمنطقی می‌داند.
با توجه به این شرایط و نرخ‌های فعلی یعنی ارقامی نزدیک به ۶۲۰ یوآن بر هر تن، دولت چین قصد دارد تا این نرخ را در سطوحی بین ۵۷۰ یوآن تا ۵۰۰ یوآن در هر تن متعادل سازد که حداقل ۹ درصد از قیمت‌های موجود کمتر است. این شرایط در صورت تاثیرگذاری تلاش‌های دولتی و تحقق این بازه قیمتی، قطعا بر بازارهای جهانی هم مؤثر خواهد بود یعنی با فرض انتظار برای رشد قیمت‌های بین‌المللی، سیگنال کاهشی مهمی در این بازار ثبت خواهد شد.
نکته دیگر در روند فعالیت بازارهای جهانی را باید در قیمت تمام شده زغال‌سنگ در بازارهای مصرف مهم آن جست‌وجو کرد، زیرا افزایش قیمت نفت خام و فرآورده‌های سوختی مشابه در مسیر رشد قرار داشته که در نهایت سیگنالی مهم از افزایش قیمت تمام شده زغال‌سنگ استخراجی را ارائه خواهد کرد. با توجه به این شرایط و البته احتمال رشد تقاضا در روزهای آینده و همچنین جذابیت واردات به چین با فرض تلاش دولتی برای کاهش قیمت‌ها با فرض افزایش حجم عرضه، احتمالا در سیگنالی دوگانه و دقیق‌تر، دو رخداد متضاد بر بازار جهانی زغال‌سنگ تاثیرگذار خواهند بود که این بازار را به‌صورت کلی در ابهامی جدید فرو می‌برد.
هنوز واقعیت‌های این بازار به‌صورت کامل و جامع خودنمایی نکرده یعنی برای تصمیم‌گیری نهایی باید به دنبال شفاف‌تر شدن اوضاع باشیم، زیرا ممکن است دولت چین با فرض سختگیری‌های زیست محیطی و همچنین تلاش برای خودنمایی هوایی پاک در مناطق صنعتی این کشور، باز هم سختگیری‌های خود را بر روند مصرف زغال‌سنگ افزایش دهد که در آن صورت احتمال کاهش قیمت‌ها با فرض برتری عرضه بر تقاضا در بازارهای شرق آسیا قابل دستیابی است. البته در بازار آمریکا شرایط به گونه دیگری رقم می‌خورد.
اگرچه ترامپ در تلاش است تا از صنعت زغال‌سنگ حمایت کند ولی در بازار آمریکا کارآیی، بازده اقتصاد و رقابت حرف اول را می‌زند آن هم در شرایطی که بازار انرژی این کشور در حال تغییراتی جدی است؛ زیرا امواج انقلاب انرژی (شیل‌های نفتی و گازی) که از سال‌های قبل آغاز شده، ابعاد جدیدی را در بر گرفته است. موج بازنشسته شدن نیروگاه‌های زغال‌سنگی برای تولید برق در آمریکا و مخصوصا در مناطقی همچون تگزاس موجب شده تا عرضه انرژی الکتریکی کاهش یافته و همچنین قیمت‌ها به شدت افزایش یابد. این در حالی است که هم اکنون بهای هر مگاوات ساعات برق در بازار آمریکا برای تحویل در ماه آگوست سال ۲۰۱۸ به نزدیک ۸۲ دلار رسیده که نشان می‌دهد تنها در یک ماه اخیر، بیش از ۴۰درصد رشد داشته است.
این شرایط نگرانی‌های جدیدی را در این بازار ایجاد کرده و البته ممکن است به تغییر فاز در این بازار منجر شود یعنی با تعویق زمان تعمیر و نگهداری یا استفاده مجدد از نیروگاه‌هایی با راندمان پایین‌تر، باز هم شاهد رشد تقاضای زغال‌سنگ در این بازار باشیم. این شرایط نشان می‌دهد که واقعیت‌های بازار زغال با فرض افزایش قیمت تمام‌شده آن ابهامات بسیاری دارد یعنی نمی‌توان به صراحت از واقعیت‌ها و دورنمای آن سخن گفت.
نگرانی از تداوم کاهش تقاضای زغال‌سنگ در نیروگاه‌ها، رشد قیمت برق و سوخت و افزایش قیمت تمام شده، واقعیت‌های زیست محیطی و افزایش هزینه تولید و مصرف زغال‌سنگ در کنار حمایت‌های دولتی و البته افزایش مجدد نرخ بهره در آمریکا در بازار زغال‌سنگ و بازار برق ابهامات عمیق ایجاد کرده که نمی‌توان به صراحت از دورنمای آن سخن گفت. به نظر می‌رسد وضعیت فعلی با احتمال تقویت تقاضا در واحدهای فولادی با فرض اعمال تعرفه‌های جدید بر واردات مصنوعات آهنی در آمریکا و البته رشد اقتصادی مطلوب این کشور در کنار افزایش شاخص‌های سهام از احتمال تقویت تقاضای زغال‌سنگ در این کشور خبر می‌دهد که ساده‌ترین خروجی این شرایط نیز تکانه‌های رشد قیمت زغال در این بازار و بازارهای غربی است.
استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان