چین فقط یک کشور صادرکننده محصولات و کالاهای مختلف به سرتاسر جهان نیست. بلکه واردات این کشور هم به سرعت در حال افزایش است.

به گزارش استیل پدیا، میزان واردات این کشور از سال ۲۰۰۷م تاکنون ۲ برابر شده است و از سال ۲۰۰۴م به بعد، ۳ برابر. بنابر گزارش‌های اقتصادی سازمان ملل متحد، چنین سرعتی در رشد واردات دست کم ۲برابر رشد واردات کشورهای دیگر است. یکی از مهم‌ترین دلایل این امر، تمرکز چین بر توسعه معدنی و صنایع معدنی خود بوده که نیاز این کشور را به مواد معدنی خام افزایش داده است. این رتبه‌ بندی که براساس گزارش‌های رسمی سال ۲۰۱۴م این کشورهاست، نشان‌ دهنده جایگاه صادرات معدنی کشورهایی مانند کره‌ جنوبی و استرالیا به چین است.

 
کره جنوبی؛ ارزش کل صادرات در سال ۲۰۱۴م؛ ۱۹۰/۱ میلیارد دلار

 
در سال گذشته، واردات چین از کره‌ جنوبی از تمام کشورهای دیگر بیشتر بود. روابط تجاری این ۲ کشور از سال ۱۹۹۲م و درپی افزایش همکاری‌های دیپلماتیک به‌طور مداوم افزایش یافت. البته بیشتر صادرات کره‌ جنوبی به چین را محصولات و کالاهای الکترونیک تشکیل می‌دهند و نقش محصولات معدنی کم رنگ‌تر است.

در هر صورت، از ۳ ماه پیش (ژوئن ۲۰۱۵)، توافقی بین ۲ کشور امضا شد که به موجب آن تعرفه مبادله ۹۰ درصد از محصولات بین کره‌جنوبی و چین حذف می‌شود. این توافق‌ها در نتیجه مجموعه مذاکرات آغاز شده از سال ۲۰۱۲م بود. از آن زمان تاکنون، حجم صادرات کالاهای کره‌ای به چین، ۱۳ درصد رشد داشته است. بیشترین میزان این صادرات هم مربوط به سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی بوده است و پس از آن محصولات آرایشی و تجهیزات تولیدی قرار دارند. چین، سال‌ها است که در پی افزایش درآمدهای طبقه متوسط خود، تبدیل به یکی از بزرگترین متقاضیان سنگ‌های قیمتی جهان شده است.

 
ژاپن؛ ارزش کل صادرات در سال ۲۰۱۴م؛ ۱۶۲/۸ میلیارد دلار

 
ژاپن تا سال ۲۰۱۳م بزرگترین کشور صادرکننده محصولات و کالاهای مختلف به چین بود. با این حال، از سال ۲۰۱۲م و درپی اختلاف‌های مرزی ۲ کشور، روابط تجاری آنها هم تزلزل یافت. از آن زمان به بعد، صادرات چین به ژاپن به تدریج از سر گرفته شد اما همچنان سطح صادرات ژاپن در سطوح پایین سیر می‌کند. با این حال، بیشترین حجم از این تجارت را تجهیزات الکترونیک و محصولات صنعت خودروسازی ژاپن تشکیل می‌دهد و ژاپن همچنان وارد کننده محصولات معدنی و صنایع معدنی از چین است.

 
ایالات متحده امریکا؛ ارزش کل صادرات در سال ۲۰۱۴م؛ ۱۵۹/۸ میلیارد دلار

 
محصولات معدنی، حجم کمی از تجارت ۲ کشور بزرگ معدنی جهان یعنی چین و امریکا را تشکیل می‌دهد و بیشترین صادرات امریکا به چین، سویا است. شاید دلیل این امر، خودکفایی هر ۲ کشور در بخش معدن و اختلاف‌های سیاسی برای همکاری در این حوزه‌ها است.

 
آلمان؛ ارزش کل صادرات در سال ۲۰۱۴م؛ ۱۰۵ میلیارد دلار

 
آلمان هم با آنکه چهارمین کشور صادرکننده محصولات مختلف به چین است، از ۳ کشور نخست بسیار عقب مانده است. در هر صورت، این کشور هم یک تامین‌ کننده محصولات معدنی برای چین محسوب نمی‌شود و تنها به صادرات محصولاتی مانند خودروهای لوکس، هواپیما، فضاپیما و واکسن به این کشور مشغول است.

 
استرالیا؛ ارزش کل صادرات در سال ۲۰۱۴م؛ ۹۷/۷ میلیارد دلار

 
استرالیا بزرگترین شریک معدنی چین محسوب می‌شود و در سال‌های اخیر، تبادلات تجاری معدنی بسیاری بین ۲ کشور انجام شده است. در سال ۲۰۱۴م، سنگ‌آهن و کنسانتره آن، نه تنها بیشترین حجم صادرات استرالیا به چین را تشکیل می‌دادند، بلکه پرارزش‌ترین محصولی بوده که تنها از یک کشور به چین ارسال شده است. درحال‌حاضر، تجارت سنگ‌آهن بین این ۲ کشور، مشمول مالیات و تعرفه نمی‌شود. این موضوع منجر به رونق بخش آهن و فولاد هر ۲ کشور شده است. درپی موفقیت در این طرح، وزرای اقتصادی ۲کشور به تازگی قراردادی امضا کرده‌اند تا تمامی مبادلات تجاری آنها معاف از مالیات باشند.

در صورتی که رهبران ۲ کشور، این طرح را تایید کنند، فصل جدیدی از روابط تجاری چین و استرالیا (که هر ۲ از کشورهای معدنی بزرگ هستند)، آغاز می‌شود. اما روابط تجاری معدنی این ۲ کشور به سنگ‌آهن و کنسانتره ختم نمی‌شود؛ هر چند چین به عنوان تولید کننده نخست و قاطع فولاد جهان، نیاز به حجم انبوهی از سنگ‌ آهن دارد. پس از سنگ‌آهن و کنسانتره، محصولاتی مانند زغال‌سنگ (با ۹ میلیارد دلار) و مس (با ۳/۲ میلیارد دلار) بیشترین اقلام صادراتی استرالیا را به چین تشکیل می‌دهند. چین و استرالیا به دنبال آن هستند که حتی در صورت عملی نشدن، مبادلات بدون مالیات بین ۲کشور، دست کم، محصولات معدنی با اهمیت مانند زغال‌ سنگ و مس هم از تعرفه معاف شوند.

 
با اجرایی شدن چنین طرح‌هایی، اهمیت استرالیا برای رشد و توسعه معدنی و صنایع معدنی چین بیشتر از پیش می‌شود. با این حال، به همان‌اندازه هم چین، بازاری پررونق برای استرالیا محسوب شده و یک سوم از صادرات این کشور به چین ارسال می‌شود. با این حال، آینده روابط ۲کشور هم روشن است و ظرفیت‌های بسیار دیگری هم وجود دارد.

 
ایران هم می‌تواند بازار چین را به دست آورد

 
در آینده، ایران هم می‌تواند تبدیل به یکی از صادرکنندگان بزرگ محصولات معدنی به چین شود. این امر با همکاری با افغانستان امکانپذیر است. به گفته مدیر روابط بین‌ الملل انجمن تولید کنندگان و صادرکنندگان آهن سنگ ایران، همکاری با افغانستان باعث می‌شود که ایران بتواند به صادرات محصولات معدنی خود به چین اقدام کند. البته چنین شراکتی برای افغانستان هم بسیار ارزشمند است و می‌تواند از طریق ایران و بندر چابهار به آب‌های آزاد دست پیدا کند.

کیوان جعفری طهرانی ادامه داد در آینده و تا قبل از آنکه همکاری‌های معدنی با استرالیا، برزیل، افریقای جنوبی و کشورهای معدنی بزرگ دیگر شکل بگیرد، چین باز هم می‌تواند یک شریک تجاری مهم در بخش معدن ایران و البته افغانستان باشد. این کشور به جز در سنگ‌آهن، ذخایر معدنی قابل توجه دیگری نیز دارد و از نظر فنی هم توسعه‌یافته است. با این حال، یکی از مهم‌ترین فرصت‌های همکاری ایران، ارتباط با غرب این کشور است. شرق چین تاکنون به دلیل داشتن بنادر متعدد و توجه دولت این کشور از توسعه خوبی برخوردار بوده و بیشتر صنایع معدنی این کشور هم در این ناحیه واقع شده است.

به گفته جعفری طهرانی دولت کنونی چین نیز قصد دارد به توسعه بخش غربی چین توجه بیشتری کند؛ آن بخشی از چین که راه رسیدن به آن، استفاده از مرز دوغارون در خراسان رضوی و کشور افغانستان است. ایران می‌تواند از این فرصت استفاده کند و همکاری‌های خود را با چین افزایش دهد و بخشی از محصولات معدنی خود مانند سنگ‌آهن، مس و حتی زغال‌سنگ را صادر کند. رییس‌جمهوری افغانستان هم بارها نظر مساعد خود را درباره توسعه این مسیر ارتباطی اعلام کرده است. البته هنوز هم مشکلاتی بر سر ایجاد این خط ریلی وجود دارد.

خطوط ریلی افغانستان درحال‌حاضر مشابه خطوط ریلی ایران و چین نیست. با این حال، وی ابراز امیدواری کرد که بخشی از این مشکلات حل شده و تعاملات تجاری ایران در بخش معدن به لطف همکاری با افغانستان افزایش یابد. مدیر روابط بین‌ الملل انجمن سنگ‌آهن ایران عنوان کرد که هر چند حمل محصولات از طریق خط ریلی هزینه بالاتری نسبت به حمل‌ونقل دریایی دارد، به دلیل برنامه‌ریزی چین برای توسعه معدنی بخش غربی کشورش، امکان دستیابی به چنین هدفی میسر است.

 
 با به بهره‌ برداری رسیدن مسیر ریلی شرق به غرب افغانستان ضمن آنکه ایران به شریک تجاری خوبی مانند چین دست پیدا می‌کند، درآمدهای افغانستان هم از محل‌های گمرکی و عوارض ریلی افزایش خواهد یافت و منجر به توسعه این کشور می‌شود. با راه‌اندازی این کریدور ارتباطی شرق و غرب، ضمن آنکه ایران فرصت زیادی برای تهیه محصولات مورد نیاز چین و صادرات آنها خواهد داشت، می‌تواند درآمدهای زیادی هم از طریق ایجاد ارتباط چین و اروپا کسب کند.

در حال حاضر یکی از مهم‌ ترین محصولاتی که می‌توان به چین صادر کرد، سنگ‌آهن است. هر چند اولویت بر آن است که سنگ‌ آهن تولیدی کشور در ابتدا به مصرف داخلی برسد و برخی از سنگ‌ها که استفاده از آنها در داخل مقرون به‌ صرفه نیست (مانند هماتیت دارای عیار کمتر از ۵۰ درصد) می‌تواند صادر شود. با این حال، صادرات سنگ‌آهن تا چند سال آینده و به‌دلیل وضعیت بازار جهانی آن به صفر می‌رسد. زغال‌سنگ کک‌شو از دیگر محصولات معدنی است که می‌تواند در آینده و با برنامه‌ ریزی‌های صحیح، به چین صادر شود. با این حال هنوز تولید زغال‌ سنگ ایران کافی نیست و گاهی برای مصرف داخلی هم زغال‌سنگ کک‌شو، به کشور وارد می‌شود.

 
 در هر صورت جعفری‌طهرانی معتقد است که با بررسی بازار چین و برنامه‌ ریزی تولید بر مبنای نیازهای آنها، می‌توان در آینده به یکی از کشورهای بزرگ صادرکننده محصولات مختلف به چین تبدیل شویم؛ محصولاتی که به مواد معدنی هم محدود نمی‌شوند. ضمن آنکه حتی بدون صادرات و تنها با تکیه بر درآمدهای ترانزیتی مسیر ارتباطی چین به اروپا، می‌توان به درآمدهای بیشتری برای کشور دست پیدا کرد.

- مهدی نیکوئی-

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان