مدت‌ها کارشناسان بورس جهان، سرمایه‌گذاران را توصیه می‌کردند که به خرید سهام در بورس‌های کشورهای در حال توسعه‌ای مانند چین و برزیل اقدام کنند. اما اکنون ورق برگشته است و شرایط بورس این کشورها بسیار کساد است. این شرایط باعث شده که سرمایه‌گذاران خارجی به مرور از کشورهای میزبان خارج شوند و شرایط دشوارتری را برای آنها رقم بزنند. چرا چنین نوسانات بزرگی در مدتی کوتاه و چند ساله اتفاق می‌افتد؟

به گزارش استیل پدیا ، خبرگزاری «آسوشیتدپرس» به‌تازگی گزارشی از صعود و افول بورس‌های کشورهای برزیل، شیلی و اندونزی و برزیل منتشر کرده که بسیار جالب است. بر این اساس، با رشد اقتصادی چین، در وال‌استریت امریکا ۲۴۶ صندوق سرمایه‌گذاری تشکیل شد تا از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳م با جذب پول سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به میزان ۱۰۴ میلیارد دلار (درست خواندین ۱۰۴ میلیارد دلار! )، نسبت به سرمایه‌گذاری در سهام‌های بورس‌های کشورهای معدنی شامل برزیل، اندونزی، روسیه و... اقدام کنند!

 
این جریان سرمایه‌ای توانست بخش‌های اقتصادی و معدنی این کشورها را رونق ببخشد. با این حال، دوران درخشان رشد بورس‌های جهان رو به افول است. شاخص بورس کشورهای در حال توسعه در سال گذشته به اندازه ۲۵درصد کاهش داشته است. اوضاع بورس امریکا و کشورهای صنعتی‌تر هم چندان مساعد نیست اما افول آنها تنها به اندازه یک‌درصد بوده است.

 
پس از پشت‌سر گذاشتن دوران بحران مالی جهان و در سال‌های ۲۰۰۹م به بعد، چین توانسته بود با جذب سرمایه‌های مختلف و منابع غنی معدنی خود، علاوه بر رشد اقتصادی قابل توجه، مواد خام بسیاری از صنایع خود را هم از برزیل، اندونزی و روسیه وارد کند و به طور غیرمستقیم منجر به رشد اقتصادی آنها هم شود. در همین دوران بود که تمام بورس‌های جهانی روند صعودی خود را طی می‌کردند و ۲۴۶ صندوق مختلف برای بهره بردن از این انفجار مالی در وال‌استریت تاسیس شدند.

 
لاری اسودرو، رییس بخش تحقیقات موسسه «مدیریت دارایی‌های بوکینگهام»، می‌گوید: اکنون بورس‌های مختلف و وال‌استریت به دنبال آن هستند که به هر نحوی نظر سرمایه‌گذاران را جلب کنند. در ۵ سال منتهی به ۲۰۱۳م، سرمایه‌گذاران ۱۰۴میلیارد دلار به صندوق‌های سهام کشورهای در حال توسعه واریز کردند که میزان آن به ۴ برابر مدت مشابه سال‌های قبل از آن می‌رسد.
اما اکنون، روند معکوسی آغاز شده است. در سال جاری، سرمایه‌گذاران ۴۰میلیارد دلار از پول‌های خود را از بورس‌های کشورهای در حال توسعه خارج کرده‌اند. رکوردی که در پی کاهش رشد اقتصادی چین رقم خورده است. اکنون سرمایه‌گذاران امریکایی که نقش مهمی در توسعه معدنی سال‌های اخیر چین داشته‌اند، ترجیح می‌دهند که سود مورد انتظار خود را از شرکت‌های کشور خود به دست آورند و نه شرکت‌های چینی. این روند و سرنوشت زیگزاگ‌گونه سهام کشورهای در حال توسعه نشان از رفتارهای سرمایه‌گذاران فعالان بورس ایالات متحده می‌دهد و اینکه به احتمال زیاد بهترین زمان برای خرید سهام یک شرکت، زمانی است که بقیه در حال فروختن آن هستند.

 
بورس کشورهای درحال توسعه

 
خرید سهام کشورهای درحال توسعه به‌وسیله سرمایه‌گذاران امریکایی و سایر کشورهای غربی به خاطر نوع‌دوستی نبوده است. آنها امیدوار بودند که از رشد اقتصادی سریع این کشورها و ظرفیت‌های آنها بهره‌مند شوند. با این حال، سرریز شدن منابع مالی غرب منجر به ظهور بحران رشد کاذب شد. پس از آن ارزش پول ملی بسیاری از این کشورها کاهش یافت، تورم سر به فلک کشید، ارزش سهام کم شد و پول هم از چرخه اقتصادی خارج شد.
این وضعیت را به خوبی می‌توان در صورت‌های مالی سال گذشته شرکت‌های معدنی بین‌المللی مشاهده کرد. شرکت‌هایی که زمانی درآمدهای میلیارد دلاری کسب می‌کردند، اکنون به‌دنبال راه‌هایی برای حفظ سودآوری خود و فرار از ورشکستگی هستند. بهره‌وری یکی از موضوعاتی است که مدت‌ها در این شرکت‌ها فراموش شده بود و اکنون باز هم افکار را به خود مشغول کرده است.

 
اما نکته، فقط وابستگی به دلارهای امریکا نیست. در این مدت بسیاری از کشورهای در حال توسعه دیگر، از جمله استرالیا، کشورهای آسیا و حتی برزیل به شدت به چین وابسته شده‌اند. بنابر گزارشی که به تازگی موسسه «بهردابیر» منتشر کرده است، بسیاری از کشورهای آسیایی و استرالیا از وابستگی شدید معدنی به چین رنج می‌برند. این موضوع مدت‌ها توجه آنها را به خود جلب نکرده بود. اما اکنون با کاهش رشد اقتصادی چین، بحران به شرکت‌های معدنی منطقه روی آورده و مشکلات زیادی را برای آنها پدید آورده است. حتی کشورهایی هم که برای توسعه معدنی خود به چین تکیه نکرده بودند، از این شرایط لطمه خوردند.

 
محمود رضا الهی فرد، کارشناس بورس گفت: چین که در حال حاضر پرجمعیت‌ترین کشور و دومین اقتصاد بزرگ جهان است، بسیاری از مواد اولیه معدنی جهان را به مصرف می‌رساند. اکنون در پی کاهش تقاضای چین، فولادسازی برزیل، زغال‌سنگ اندونزی، مس شیلی و محصولات معدنی دیگر حتی در معرض کاهش شدیدتر قیمت محصولات قرار دارند. کاهش ارزش واحد پول این کشورها باعث شده است که پرداخت مالیات‌ها هم با مشکل بیشتری مواجه شود. این وضعیت،‌ خاطرات سال ۱۹۹۷م و بحران آن دوره را در ذهن زنده می‌کند.

سرمایه‌گذاران در آن زمان به تایلند، اندونزی و سایر ببرهای آسیا فرار کردند و ترس از آن می‌رفت که این وضعیت منجر به یک بحران جهانی شود. وی ادامه داد: اما چرا سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری‌های خود اشتباه کرده‌اند؟ جواب آن است که شرکت‌های معدنی فعال در کشورهای در حال توسعه در بسیاری از مواقع، بخش زیادی از دارایی‌های خود را از محل وام و بدهی‌های خارجی تامین کرده‌اند و به همین دلیل است که در پی کاهش ارزش واحدهای پولی خود برای پرداخت بدهی خارجی خود با مشکل مواجه می‌شوند.

 
به گفته الهی‌فرد با این حال، شرایط تمام شرکت‌های معدنی جهان به این شکل نبوده است. تولیدکنندگان محصولات معدنی کره‌جنوبی و تایوان به شدت وابسته به واردات مواد اولیه خام هستند و از کاهش قیمت‌ها بهره برده‌اند. در هر صورت، هنوز هم بیشتر کشورهای درحال توسعه معدنی از کاهش قیمت‌ها ضربه خورده‌اند. با این حال، شرایط می‌تواند برای آنها دشوارتر شود و کاهش دوباره قیمت‌ها همه چیز را به هم می‌ریزد.

 
ایران باید از سرنوشت این کشورها ۲ درس بزرگ بگیرد: برای اطمینان از موفقیت مستمر در عرصه معدنی جهان نیاز است که وابستگی به سرمایه‌های خارجی محدود باشد و برای آن، مقرراتی در نظر گرفته شود که ضربه‌های آینده به کمترین حد برسد. از طرف دیگر، توسعه معدنی کشور باید مبتنی بر توسعه واحدهای فرآوری شود؛ واحدهایی که حتی با کاهش قیمت مواد اولیه و خام هم سودآوری خود را از دست نمی‌دهند.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان