صنعت فلزات و سنگ‌آهن یكی از صنایع مهمی است كه نقشی كلیدی در توسعه اقتصادی كشورها دارد، به‌طوری كه می‌توان میزان، سرمایه‌گذاری و رشد آن در این صنعت را یكی از معیار‌های توسعه یافتگی و صنعتی شدن كشور‌ها قلمداد كرد.

كشور ما به لحاظ ظرفیت معادن و پتانسیل تولید جزو 10 كشور برتر دنیا محسوب می‌شود. بنابراین توجه به مشكلات و چالش‌های صنایع فلزات و معادن ضروری به نظر می‌رسد. به ویژه ریزش شدید قیمت سنگ‌آهن و فولاد جهانی این دو صنعت را زمین‌گیر کرده است. افت شدید قیمت سنگ‌آهن و سیاست‌گذاری در بزرگ‌ترین بازار مصرفی دنیا یعنی چین شانس پیروزی ایران را در رقابت با بزرگان این صنعت پایین آورده و سبب شده ظرفیت صادرات سنگ‌آهن کشور به شدت کاهش یابد، چرا كه در كنار تكنولوژی پایین استخراج از معادن در مقایسه با رقبا در زمینه حمل و نقل نیز با مشكلات جدی مواجه هستیم.

به‌ طور مثال هزینه انتقال سنگ‌آهن از مناطق مركزی ایران (كه عمدتا معادن كشور در این مناطق هستند) تا بندر عباس حدود 15 تا 20 دلار است اما هزینه حمل از استرالیا به چین حدود یك چهارم مبلغ فوق است. اثرات این مشكل از زمانی‌كه قیمت جهانی سنگ‌آهن نزولی شده و از محدوده 145 دلار تا 40 دلار افت کرده، بیشتر نمایان شد، به‌طوری‌كه در قیمت‌های بالای 100دلار مبلغ صادرات سنگ‌آهن كشور بالغ بر1.5 میلیارد دلار بود اما این مبلغ در قیمت‌های فعلی تقریبا به صفر رسیده است.

در كنار این مشكلات مباحثی همچون حق انتفاع و بهره مالكانه نیز مشكلاتی پیش روی این صنعت قرار داده است.به‌طور مثال حق انتفاع بر مبنای درصدی از قیمت کنسانتره تعریف شده است که کاهش قیمت گندله تغییری در این مبلغ حاصل نمی‌کند. این درحالی است که شرکت‌های سنگ‌آهنی در مواجهه با کاهش قیمت سنگ‌آهن، همچنان باید رقم ثابتی را به‌عنوان حق انتفاع پرداخت کنند. بنابراین بازنگری در قوانین در جهت حمایت از صنعت معادن و سرمایه‌گذاری در بخش حمل و نقل ( ریلی و دریایی) امری ضروری به‌نظر می‌رسد.

در صنعت فلزات نیز کاهش شدید قیمت جهانی فولاد و رسیدن بهای آن به محدوده 230 دلار و همچنین اختصاص 15درصدی جایزه صادراتی چین به محصولات صادراتی، موجب ارزان شدن ارزش صادرات به دیگر كشور‌ها شده است. چین به‌دلیل كاهش نرخ رشد اقتصادی و ساخت و ساز طی پنج سال گذشته میزان صادرات خود را از 20 میلیون تن به بالای 90 میلیون تن رسانده است، همچنین كاهش ارزش روبل روسیه در برابر دلار نیز باعث افزایش تمایل صادرات روسیه شده است. جدول روبه‌رو سهم بخش‌های مختلف اقتصاد كشور‌های صنعتی و سایر كشور‌های دنیا از مصرف فولاد را نشان می‌دهد.حدود دو سوم مصرف فلزات در دنیا متعلق به دو بخش ساخت و ساز و خودرو است.

سهم این دوبخش در كشور‌های صنعتی و در حال توسعه متفاوت است، به‌طوری‌كه در كشور‌های در حال توسعه سهم ساخت و ساز به تنهایی نیمی از مصرف و سهم خودرو بسیار كمتر است اما سهم این دو صنعت از مصرف فولاد در كشور‌های توسعه‌یافته و صنعتی متوازن‌تر است. در كشور ما نیز صنعت فلزات همانند سایر كشور‌های در حال توسعه عمدتا متكی به بخش ساخت‌و‌ساز و بودجه‌های عمرانی كشور است. بنابراین اولین و مهم‌ترین‌ محرك این صنعت رونق ساخت و ساز است. از آنجا كه كاهش درآمد‌های ارزی دولت ناشی از كاهش بهای نفت فشار زیادی بر بودجه عمرانی دولت آورده است باید برای تحریك بخش خصوصی و اعطای تسهیلات و معافیت‌های مالیاتی در جهت رونق ساخت‌و‌ساز اقدامات جدی صورت پذیرد.

یكی از راهكار‌ها، توسعه و استفاده بیشتر از ابزار‌های مالی موجود در بازار سرمایه در جهت تسهیل تامین مالی بخش خصوصی است. همچنین دولت می‌تواند با رفع محدودیت‌های بین‌المللی، در زمینه سرمایه‌گذاری‌های خارجی در صنعت گردشگری و در نتیجه ساخت هتل‌ها و شهرك‌های توریستی حساب ویژه‌ای برای خروج از ركود فعلی در بخش ساخت و ساز كشور باز كند. یكی دیگر از راهكارهای موجود سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش این صنعت و تبدیل فولاد خام به محصولات پایین دستی تحت عنوان صادرات غیر‌مستقیم با توجه به مازاد عرضه جهانی در محصولات خام است. به‌طور مثال توسعه صنعت خودرو و سرمایه‌گذاری هدفمند به‌منظور صادرات محصولات خودرویی می‌تواند تقاضای موثری در تولید و فروش صنعت فلزات ایجاد کند.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان