در شرایطی که اهمیت صنعت فولاد در رشد اقتصادی کشورمان بر کسی پوشیده نیست، آگاهی از وضعیت بزرگترین نقش‌آفرینان جهان در این عرصه می‌تواند در موفقیت این بخش از اقتصاد کشورمان مفید باشد.

نشریه اکونومیست در تحلیلی که در شماره این هفته خود منتشر کرده است، به تحلیل وضعیت بزرگان فولاد جهان پرداخته و از چالش‌های آنان گفته است. اکونومیست نوشته است: کوره‌های کارخانه اسکان ثورپ، شهری واقع در شمال انگلستان، به مدت 151 سال است که شمش و فولاد بیرون می‌دهند.

به رغم دوره‌ای از ادغام‌ها که موجب شد اشتغال در این صنعت در بریتانیا از بیش از 200 هزار نفر در دهه 1970 به حدود 24 هزار نفر کنونی برسد، کارخانه‌های فولادسازی اسکان ثورپ به دلیل تخصص در تولید صفحات فولادی، میلگرد و ریل توانسته‌اند موجودیت خود را حفظ کنند. اما اکنون بحران مازاد تولید جهانی، تولیدکنندگان فولاد را تهدید می‌کند.

طی سال گذشته قیمت عمده فولاد تا بیش از نصف کاهش یافت. این در شرایطی است که انجمن جهانی فولاد (WSA) اعلام کرده تولید جهانی فولاد در سال 2015 تا 8/ 2 درصد کاهش یافته است. تولید فولاد در همه کشورهای بزرگ به‌جز هند، کاهش یافته است. اگرچه فولادسازان هند نیز آسیب دیده‌اند و این مساله موجب شده است دولت بر واردات فولاد چین تعرفه وضع کند. شرکت یو‌اس استیل، بزرگ‌ترین فولاد ساز آمریکا، اعلام کرد در سال 2015، معادل 5/ 1 میلیارد دلار ضرر کرده است. این شرکت در ماه جاری میلادی 1300 نفر از کارکنان خود را اخراج کرد. کارکنان صنعت فولاد بریتانیا روزگار بدتری را می‌گذرانند: سال گذشته از هر 6نفر، یک نفر شغل خود را از دست داد و شرکت تاتا استیل اعلام کرد در ماه جاری 1050 نفر دیگر اخراج می‌شوند.

ادوین باسون، از انجمن جهانی فولاد، می‌گوید کاهش قیمت فولاد عمدتا به دلیل کاهش تقاضا و همچنین افزایش تولید در چین بوده است. از سال 2000 تا 2014 تولید جهانی فولاد دو برابر شد و به حدود 6/ 1 میلیارد تن در سال رسید که علت این رشد، افزایش تولید در چین بود. اما با خاتمه یافتن رونق ساخت و ساز در چین، تقاضا کاهش یافت و فولادسازان بخش دولتی این کشور را وادار کرد مازاد عرضه روز افزون خود را در بازارهای خارجی به‌ فروش برسانند.

صادرات فولاد چین از 45 میلیون تن در سال 2014 به 97 میلیون تن در سال گذشته میلادی رسید. این افزایش به طور چشمگیری بیش از کل تولید 43 میلیون تنی آلمان است. صادرات فولاد چین موجب شده است شرکت‌های رقیب خواستار حفاظت در برابر آنچه دامپینگ می‌دانند، شوند. فولادسازان آمریکا به دلیل تمایل دولت به وضع عوارض ضد دامپینگ مورد حمایت قرار گرفتند، به طوری که برای برخی از انواع فولاد مقاوم در برابر خوردگی عوارضی بالغ بر 236 درصد وضع شد.

اگرچه افزایش ارزش دلار به رقابت‌پذیری فولادسازان آمریکایی لطمه زده، اما کاهش قیمت گاز موجب پایین ماندن هزینه‌های آنها شده است. در حوزه یورو، اگرچه کمیسیون اروپا در افزایش عوارض ضد دامپینگ کندتر عمل کرده، اما تولید کنندگان از کاهش ارزش یورو طی سال گذشته منتفع شده‌اند. در عین حال، فولادسازان بریتانیا با یک مشکل جدی رو‌به‌رو شده‌اند. آنها هم از هزینه‌های بالای تولید در اروپا آسیب دیده‌اند و هم از افزایش ارزش پوند و بنابراین وادار به کاهش مشاغل شدند.

برخی از کارشناسان صنعت فولاد پیش‌بینی کرده بودند بدون کمک دولت، قیمت پایین به زودی تقریبا کل صنعت فولاد را در کشورهایی مانند بریتانیا که هزینه‌های تولید بالاست، از بین خواهد برد. ولادیمیر سرجیوسکی، تحلیلگر صنعت فولاد، می‌گوید مطمئنا تولید فولاد در اروپا و آمریکا رو به کاهش است. در بریتانیا شرکت فولاد سازی اس‌اس‌آی کارخانه «ردکار» خود را که اسلب‌های فولادی ارزان تولید می‌کرد، تعطیل کرد.

شرکت‌های تاتا استیل و آرسلور میتال، دو غول فولادسازی هند نیز آسیب‌پذیر به نظر می‌رسند. این دو شرکت برای خرید تولید کارخانه اسلب در اروپا ، زمانی که قیمت فولاد بسیار بالا بود، زیر بار بدهی رفتند. گرت استیس، از مرکز یو‌کی استیل، می‌گوید همه تولید را نمی‌توان به کشورهای درحال توسعه انتقال داد. انتقال محصولات فولادی پیچیده مانند قطعاتی که شفیلد فورج مسترز برای صنایع هسته‌ای، نفت و گاز تولید می‌کند، دشوار است.

همچنین برخی از مشتریان که نیازمند فولاد ریخته‌گری یا فولاد به دقت برش خورده هستند، باید به تامین‌ کننده نزدیک باشند تا در صورت نیاز به اصلاح، قطعه را به کارخانه پس بفرستند. در میان فولادسازان پیشرفته مانند نوولیپتسک استیل روسیه و وست‌آلپاین اتریش، تقاضا برای محصولاتی که تولید می‌کنند در حال افزایش است. شرکت تاتا به نوبه خود امیدوار است تقاضای کافی برای محصولات تخصصی که در کارخانه نورد اسکان ثورپ تولید می‌کند، وجود داشته باشد تا بتواند این کارخانه را به عنوان یک کارخانه سودآور بفروشد.

البته نشانه‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه قیمت محصولات فولادی پیچیده در اروپا در حال رسیدن به کمترین سطح است. قیمت ورقه‌های فولادی مرغوب در آلمان تثبیت شده است، تولید کنندگان فرانسوی و ایتالیایی نیز در این ماه تلاش کردند قیمت‌ها را افزایش دهند. جان کوواکس، اقتصاددان حوزه کالاها از شرکت مشاوره کپیتال اکونومیکس، می‌گوید چشم‌انداز جهانی احتمالا اواخر سال جاری میلادی بهبود خواهد یافت. اما برخی از کارخانه‌های فولادسازی چین درحال تعطیل شدن هستند، ازجمله کارخانه‌ای که در ماه نوامبر تعطیل شد و قبلا سالانه 5 میلیون تن فولاد تولید می‌کرد.

در تاریخ 24 ژانویه، مقامات چینی برنامه‌ای را برای کاهش ظرفیت تا 150 میلیون تن اعلام کردند، اما نگفتند که این کاهش چه زمانی اتفاق خواهد افتاد. این در شرایطی است که قیمت پایین در برخی نقاط، مانند بخش پررونق ساخت و ساز هند و آمریکا، موجب تحریک تقاضا می‌شود. اما با توجه به اینکه انتظار می‌رود افت قیمت‌ها ادامه داشته باشد، بازگشت به سودآوری در فولادسازی زمان می‌برد. در سال 2014 شرکت مشاوره ایی‌وای گفت بهره‌برداری از ظرفیت جهانی این صنعت باید از سطح کمتر از 80 تا 85 درصد افزایش یابد تا سودآوری پایدار حاصل شود. اما اکنون این رقم به 65 درصد کاهش یافته است. برای بسیاری از کارخانه‌ها ادامه حیات آنقدر دشوار شده است که سودآوری، رویایی دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان