صنعت فولاد به عنوان یکی از ارکان توسعه زیرساختی کشور همواره در کانون توجه قرار داشته است. با توجه به قدمت این صنعت در ایران و چندین دهه فعالیت این بخش از صنعت، سهم بسزایی نیز در تولید و اشتغال ملی در کشور داشته است.

استیل پدیا بنا بر رسالت رسانه ای خود و احساس مسئولیت جهت بازتاب نقطه نظرات مدیران و بیان دغدغه ها و مسائل فعالان این صنعت، گفتگویی با جناب آقای مهندس مهرتاش حنیفی، مدیرعامل محترم شرکت فولادسازان جم ترتیب داده است که در ادامه تقدیم شما مخاطبین گرامی می گردد.

 استیل پدیا: لطفاً خلاصه ای از تاریخچه و وضعیت فعلی مجموعه فولادسازان جم را بیان بفرمایید.

شرکت فولادسازان جم یکی از شرکت های زیر مجموعه گروه اقتصادی ملک است که در قالب یک شرکت هلدینگ، سرمایه گذاری های اقتصادی در حوزه های مختلف بازرگانی، تولیدی و صنعتی دارد. از دیگر فعالیت های اقتصادی هلدینگ ملک می توان به پروژه نیروگاه 500 مگاواتی برق در امیدیه خوزستان به نام هونام جم که مراحل ابتدایی پروژه اعم از موافقت های اصولی و تملک زمین انجام شده است و در فاز توسعه تا ظرفیت 1000 مگا وات توسعه خواهد یافت و پروژه نیروگاه انرژی سبز بر پایه انرژی خورشیدی به ظرفیت 100 مگاوات در استان قم اشاره نمود.

شرکت فولادسازان جم در سال 1384 تاسیس گشت و طی دو سال، مطالعات و امکان سنجی های لازم در زمینه راه اندازی کارخانه فولادسازی، تعیین مکان احداث کارخانه، تملک زمین، امور مربوط به جواز و سایر مراحل اداری در کنار خرید تجهیزات از کشور هند از قبیل کوره های القایی ذوب فولاد از شرکت مگاترم و ماشین آلات ریخته گری مداوم از شرکت کانکست، با سرمایه گذاری کلی 15 میلیارد تومان اعم از ارزی و ریالی صورت پذیرفت. با توجه به مطالعات و امکان سنجی های صورت گرفته در ابتدای امر، استان قم به دلیل برخورداری از محورهای ترانزیتی در منطقه و شاهراه ارتباطی ما بین 17 استان، سهولت بیشتر در تامین نیروی انسانی و مواد اولیه کارخانه از قبیل قراضه آهنی و ارسال محصول تولیدی به کارخانجات نورد، نزدیکی به پایتخت و هم چنین مرکز کشور و رعایت محدوده 120 کیلومتری مجاز صنایع به عنوان بهترین محل برای احداث کارخانه در نظر گرفته شد. در سال 1386 کارهای زیرساختی، ساختمانی و عمرانی احداث کارخانه فولادسازان جم شروع و در سال 1388 به بهره برداری رسید.

شرکت فولادسازان جم چهارمین فولادساز خصوصی کشور با بهره گیری از ماشین آلات ریخته گری مداوم و کوره های القایی، توان تولید محصولات مختلفی اعم از شمش فولاد ساختمانی و آلیاژی در سطوح مقطع 100، 125، 130، 150 و 200 میلیمتر با ظرفیت تولید سالیانه 72 هزار تن را دارد.

 استیل پدیا: وضعیت فعلی صنعت فولاد را توصیف فرمایید.

همانطور که همه فعالان و دست اندرکاران صنعت فولاد می دانند در حال حاضر در یکی از سخت ترین و راکد ترین شرایط صنعت فولاد در سال های اخیر قرار داریم و با توجه به کاهش ما به التفاوت قیمت شمش تولیدی با قیمت آهن اسفنجی، کنسانتره، گندله، قراضه آهن و به طور کلی مواد اولیه فولادسازی از یک سو و هزینه های تولید اعم از هزینه های دستمزد و پرسنل، هزینه های انرژی و به طور کلی هزینه های جاری تولید از سوی دیگر حاشیه سودی برای فولادساز باقی نمی گذارد و عملاً تولید فولاد در برهه زمانی کنونی نه تنها به صرفه نیست بلکه با ضرر نیز همراه است. با وجود تمامی این مسائل، مشکلات دیگری نیز گریبانگیر فولادسازان در مقطع زمانی فعلی است و یکی از مهمترین آنها، بحث دامپینگ محصولات فولادی و علی الخصوص دامپینگ چین است که به واسطه هزینه تولید تمام شده بسیار پایین در چین و همچنین تعرفه پایین واردات باعث سرازیر شدن سیل محصولات چینی چه با کیفیت و حتی بی کیفیت در بازار داخل هستیم که چه بسا سابقاً نیز حتی با برخورداری از ارز مبادله ای صورت می گرفت که در نهایت باعث عدم امکان رقابت برای تولیدکنندگان داخلی و رسوب تولیدات فولادسازان ایران در انبارهایشان شده است.

در کنار این موارد حتی شاهد واردات اقلامی همچون ورق فولادی هستیم که با افزودن برخی عناصر خنثی در آنالیز ورق همچون بور، به عنوان ورق ممزوج و تحت تعرفه این ردیف از اقلام وارد کشور می شوند که با افزودن این عنصر که هیچ هزینه ای برای تولیدکننده ندارد و همچنین در ساختار آنالیزی محصول نیز بی تاثیر می باشد برای برخورداری از تعرفه پایین تر برای واردات صورت می پذیرد که در نهایت با توجه به شرایط فعلی در بازار نیز، مصرف کننده به سمت خرید این محصولات وارداتی سوق پیدا می کند که موجب متضرر شدن تولیدکنندگان داخلی و اختلال در چرخه اشتغال ملی و اقتصاد کشور می گردد.

در کنار تمام این مسائل و مشکلاتی که تولیدکنندگان فولاد به عنوان یک خانواده صنعتی در کشور با آن دست به گریبان هستند، موضوع فروش محصولات تولیدی و به طور اخص شمش فولادی توسط برخی تولیدکنندگان فولادی دولتی است که برای جبران کسری بودجه و یا پشت سر گذاردن مشکلات مقطعی خود اقدام به عرضه شمش با احتساب مالیات بر ارزش افزوده و تمامی هزینه های جنبی با قیمتی پایین در بورس می نمایند که نتیجه ای جز فشار مضاعف بر دوش تولیدکنندگان بخش خصوصی به عنوان عضوی از حلقه تامین و تولید فولاد ندارد.

یکی دیگر از مشکلات بسیار بزرگ بخش تولید در ایران، بحث نرخ بالای بهره وام های بانکی و عدم وجود سرمایه در گردش کافی تولیدکنندگان فولاد است که امکان ادامه کار و تداوم بخشیدن به تولید را برای ما بسیار سخت و دشوار نموده است. یک تولید کننده برای دریافت وام صنعتی ملزم به ارائه انواع و اقسام تضامین بانکی می باشد که این خود چالش اول است و حتی با وجود آن، تولیدکننده تضامین لازمه را فراهم می کند ولیکن در مرحله بعدی بحث نرخ بهره سود تسهیلات به میان می آید که با این اعداد و ارقام فعلی و با تمام مصائب و مشکلاتی که تولیدکنندگان با آنها دست به گریبان هستند، چه فعالیت تولیدی و با چه حاشیه سودی باید انجام دهد که بتواند از عهده بازپرداخت سود این قبیل وام ها برآید؟ مشکل دیگر هم بازپرداخت وام های ارزی است که در سررسید با توجه به نرخ ارز روز محاسبه و اخذ می گردد و با تمام این تفاسیر برای تولیدکننده چه میل و رغبت و از آن گذشته توانی برای ادامه تولید و حتی بقا باقی می ماند؟

دولت اعلام می کند که به تولیدکنندگان وام کم بهره برای تولید می دهیم، من به عنوان یک تولیدکننده سوالم این است که این وام کجاست؟ از کجا قابل اخذ است و چرا همچنان عملیاتی نشده است؟ چرا به هر بانکی که مراجعه می کنیم پاسخ این است که قرار بوده است وام با نرخ بهره پایین اعطا شود ولیکن هنوز ابلاغ نشده است! در مواجهه با بحران باید هر چه سریعتر راهکارهای اصولی بر پایه مطالعات کارشناسی، شناسایی، بررسی و عملیاتی شوند تا بتوان بهترین بهره را هم از نظر زمانی و هم از نظر بازخورد راه حل ها را ببریم.

 استیل پدیا: به نظر شما دولت چه راهکارهایی می تواند برای کمک به بهبود صنعت فولاد ارائه نماید.

یکی از راهکارهای لازم برای کمک به تولیدکنندگان فولاد در برهه زمانی فعلی بحث مالیات و علی الخصوص مالیات بر ارزش افزوده است که بسیاری از فعالان و شاغلان در زنجیره تولید و تامین فولاد را به تعطیلی کشانده است. به عنوان نمونه، در گذشته یکی از کشورهای غربی در مواجهه با دامپینگ چین و مشکلات متاثر از آن راه حلی را ارائه نمود که در آن با توجه به اینکه در نظام اقتصادی آن کشور، مالیات جزء لاینفک اقتصاد است ولیکن برای کمک به بخش تولید و به طور خاص تولیدکنندگان صنعت فولاد، برای مدت محدودی تا برون رفت از بحران، بخشودگی مالیاتی قرار داد که این امر به بهبود وضعیت تولیدکنندگان و صنعت آن کشور منتهی گردید. با توجه به وضعیت بحرانی صنعت فولاد در ایران نیز ما میتوانیم از این الگو ها استفاده کنیم و به عنوان مثال مالیات بر ارزش افزوده را برای یکسال استمهال کنیم تا هم تولیدکننده توان ادامه مسیر و تداوم تولید را داشته باشد و هم با کمک دولت و فعالان اقتصادی از بحران فعلی و رکود عبور کنیم. تصحیح فرآیندهای زیرساختی مالیات اعم از مالیات های مستقیم و مالیات بر ارزش افزوده نیز می تواند کمک شایانی به برون رفت از این رکود فعلی صنعت و فعالان آن باشد.

 با توجه به مشکلات متعددی که گریبانگیر تولیدکنندگان و سرمایه گذاران شده است متاسفانه هر چه پیش تر می رویم تعداد بیشتری از فعالان به فکر خروج از این صنعت و فروش کارخانجات خود می افتند. یک تولیدکننده با مواجهه با این کوه عظیم مشکلات که سوای مشکلات تولید است به عنوان راه نهایی به فکر فروش بنگاه صنعتی خود می افتد و مبلغ فروش حاصله را در بانک سرمایه گذاری نموده و بدون دادن مالیات و درگیری با موانع تولید به سودی بدون دردسر می رسد، حال اینکه چه بر سر نیروی شاغل در این بنگاه ها می آید و تبعات جامعه شناسی این مسائل خود بحث مفصلی در پی دارد.

کاهش سود بانکی وام های صنعتی و اعطای تسهیلات به بخش تولید و صنعت با بهره کم و همچنین بخشودگی جرائم بانکی و مالیاتی می تواند به عنوان راهکارهای عملی و مثمرثمر در برهه زمانی فعلی برای برون رفت از بحران و کمک به تولید ملی باشد. صنعت فولاد یک صنعت هزینه بر است، چه در بحث تولید و جه در بحث اجرا و اصولاً گردش های مالی بزرگی را دارد ولیکن با توجه به شرایط فعلی حاشیه سودی در برهه فعلی ندارد. البته صنعت فولاد به عنوان یک صنعت مادر همواره فراز و نشیب هایی را داشته است و روزهای خوب را هم شاهد بوده است و امروز هم در حال گذر از بحران هستیم که انشالله با کمک و همیاری متقابل همه دست اندرکاران نیز از بحران فعلی و رکود عبور خواهیم کرد.

تحریک تقاضای بازار از طریق تخصیص تسهیلات در حوزه صنعت ساختمان و مسکن و پروژه های عمرانی که بازار مصرف عمده صنعت فولاد هستند می تواند راه حل موثری جهت برون رفت از رکود فعلی و تغییر شرایط حاکم بر بازار داخلی فولاد در کنار سایر صنایع مرتبط با صنعت ساختمان و عمران باشد. از آنجایی که بازار مسکن و ساختمان ارتباط تنگاتنگی با بسیاری از صنایع زیرساختی کشور دارد، دولت به عنوان یک راهکار جامع و سودمند برای طیف وسیعی از صنایع، برنامه ریزی مدون و دوراندیشانه ای اتخاذ نماید. با توجه به تجربه مسکن مهر و مشکلات بعدی آن نیز تحریک بازار تقاضا به صورت زیرساختی و دراز مدت می تواند هم مشکلات فعلی را بهبود ببخشد و هم خود باعث رکود مضاعف بعدی نگردد. خصوصی سازی اصولی و کاهش تصدی گری دولتی نیز با حمایت منطقی نظام بانکی و مالی خود به عنوان یک راهکار اساسی می تواند مثمرثمر باشد.

 استیل پدیا: راهکار شما برای بهبود وضعیت فعلی در مجموعه متبوعتان چیست؟

یکی از مهمترین راهکارهایی که ما در مجموعه فولادسازان جم پیگیر آن هستیم بحث کاهش هزینه تمام شده تولید است که در چند زمینه شامل مصرف بهینه مواد مصرفی پروسه تولید و مواد نسوز، کاهش هزینه های حامل های انرژی و مصرف بهینه برق مصرفی تولید کارخانه و به کارگیری فرآیندهایی برای به حداقل رساندن هزینه های تولید است که بالتبع آن افزایش حاشیه سود را در پی خواهد داشت. هر چند که در تمام دنیا در پی کاهش قیمت جهانی نفت قیمت حامل های انرژی نیز کاهش داشته است ولیکن در کشورمان همچنان یکی از بالاترین شاخص های هزینه تولید بحث قیمت حامل های انرژی است که رقم قابل توجهی را در هزینه نهایی تولید شامل می گردد. با توجه به کمبود آب در کشور، سرمایه گذاری روی سیستم های آب بسته در فرآیند تولید فولاد و کولینگ تاورهای خشک داشته ایم که همین امر به کاهش هزینه های تولید از یکسو و کمک به مصرف بهینه آب در فولادسازی خواهد بود، البته هر چند که سهم آب مصرفی صنعت فولاد در مقایسه با سایر صنایع به خصوص کشاورزی رقم به نسبت پایین تری را دارد.

 استیل پدیا: نظر حضرتعالی در خصوص تعرفه واردات شمش فولادی چیست؟

در اسفند ماه سال گذشته در جریان پیگیری و صحبت هایی که با وزیر محترم صنعت جناب آقای نعمت زاده داشتیم در خصوص لزوم افزایش تعرفه واردات شمش فولادی صحبت هایی انجام دادیم که ایشان هم اظهار داشتند که در حال پیگیری هستیم و به صورت پلکانی اقدام به افزایش تعرفه واردات شمش خواهیم نمود و ارز مبادله ای را از شمول واردات شمش خارج نمودیم ولیکن همچنان شاهد ورود شمش به کشور با قیمت  محسوسی پایین تر از قیمت شمش تولید داخل هستیم که با توجه به تعرفه فعلی واردات توان بازدارندگی و حمایت از تولیدکنندگان داخلی را ندارد.

دولت ترکیه در مواجهه با دامپینگ چین و سیل محصولات ارزان قیمت چینی به بازار ترکیه، بلافاصله در طی یک هفته ضرورت افزایش تعرفه های واردات را بررسی و برای حمایت از تولید داخلی و فولادسازان خود اقدامات لازم جهت افزایش تعرفه ها را صورت داد، در مقابل در کشور ما، قریب یکسال و اندی است که موضوع ضرورت افزایش تعرفه های واردات در دست بررسی است و همچنان اقدام متناسب با شرایط روز به رغم پیگیری های مداوم تولیدکنندگان فولادی داخلی و انجمن تولیدکنندگان فولاد صورت نپذیرفته است. با توجه به ضرورت این موضوع و اهمیت بالایی که در آینده فعالان این صنعت علی الخصوص بخش خصوصی صنعت فولاد دارد نیازمند نگاهی جامع و اقدامات فوری در این مقوله هستیم که امیدواریم مسئولین امر هر چه سریعتر از تمامی راهکارهای لازم برای برون رفت از بحران و رکود فعلی استفاده نمایند.

 استیل پدیا: با توجه به وضعیت پیش آمده و حال حاضر صنعت فولاد، برخی کارشناسان معتقدند فولادسازی با کوره القایی قابلیت رقابت ندارد، نظر شما در این خصوص چیست؟

در همه جای دنیا فولادسازی تنها بر پایه یک فناوری به خصوص پایه ریزی نشده است و بالطبع در ایران نیز به همین صورت است. فناوری های گوناگونی در فرآیند تولید فولاد وجود دارند، اعم از کوره بلند، کوره قوس الکتریکی و کوره های القایی که هر فناوری نیز زیرساخت های مخصوص به خود را می طلبد. در مقایسه کوره های القایی و کوره های قوس الکتریکی، چند شاخص در تصمیم گیری دخیل هستند که عبارتند از ظرفیت کوره، میزان سرمایه گذاری، زیرساخت های پیش نیاز برای احداث و راه اندازی یک کارخانه از قبیل زیرسازی، امور عمرانی، زیرساخت های انرژی برق و آب مورد نیاز و ... که در تصمیم گیری نهایی اثرگذار هستند.

در کشورهای همسایه نیز که هم اکنون در تولید فولاد دارای برتری های کمی و کیفی هستند نیز از ترکیبی از این فناوری ها در تولید فولاد با توجه به زیرساخت های موجود در کشورشان استفاده می کنند و این که ما بگوییم که فولادسازی با کوره القایی توجیه اقتصادی ندارد کم لطفی به سرمایه گذاران این بخش از صنعت می باشد. هر چند که با کوره القایی تا حدودی امکان تولید فولادهای خاص محدود می گردد ولیکن با استفاده از سیستم های جانبی از قبیل کوره های تصفیه پاتیلی و نصب دستگاه های مغناطیسی خاص بر روی ماشین آلات ریخته گری مداوم، امکان تولید فولادهای آلیاژی را نیز با کوره القایی خواهیم داشت که البته در خصوص بحث تولید فولادهای آلیاژی نیز که در ظاهر دارای مزیت نسبی بهتری نسبت به فولاد ساختمانی هستند در برهه زمانی کنونی تقاضا و کشش آنچنانی در بازار وجود ندارد و در نهایت گره تمامی این مشکلات با تحریک تقاضا از سمت بازار مصرف و یا امکان صادرات با در نظرگیری تسهیلات و مشوق های صادراتی و سایر راهکارها مثمرثمر خواهد بود. در نهایت در پاسخ به این پرسش نیز باید اضافه کنیم که با توجه به هدفگذاری تولید فولاد در افق 1404 به هر صورت بخش قابل توجهی از این میزان تولید در قالب کارخانجات با کوره های القایی خواهد بود و نمی توان ادعا کرد که کوره های القایی توان رقابت ندارند بلکه با نگاه مهندسی و اصولی، این بخش از صنعت فولاد نیز دارای مزیت های تولیدی می باشد.

 استیل پدیا: نظر حضرتعالی در خصوص افق 1404 و طرح جامع فولاد چیست؟

در خصوص طرح جامع فولاد کشور و افق 1404 صنعت فولاد ایران با توجه به هدف گذاری تولید 55 میلیون تن فولاد در سال نیازمند یکسری اقدامات زیرساختی و اساسی است. این سلسله اقدامات شامل زیرساخت های سیاسی، نظام اقتصادی و بانکی، حمل و نقل، مصرف داخلی، رصد سایر کشورهای تولیدکننده و مدعی در منطقه، بازار صادرات، زیرساخت های تامین آب برق و انرژی، منابع انسانی کارآزموده فنی حرفه ای و دانشگاهی، صنایع وابسته و دخیل در زنجیره تامین و تولید فولاد و صنایع تولید نسوز و مواد مصرفی فولادسازی و بومی سازی این صنایع با ارائه تسهیلات و حمایت ملی و بسیاری موارد اساسی دیگر می باشد.

 استیل پدیا: با تمام این توضیحات، به طور کلی نسبت به آینده صنعت فولاد ایران خوشبین هستید یا خیر؟

صنعت فولاد در ایران هم روزهای خوب داشته است و هم روزهای بحرانی، هم روزهای خوش این صنعت را دیده ایم و هم در حال عبور از روزهای سخت آن هستیم. به هر صورت صنعت فولاد یک صنعت مادر و زیرساختی است و به نوعی یکی از محورهای توسعه اقتصادی و زیرساختی هر کشوری است که نمی توان آن را نادیده گرفت. در کل با تمام مشکلات و سختی های حال حاضر صنعت فولاد من به آینده این صنعت خوشبین و امیدوار هستم و انشالله با توجه به تعاملات پیش رو و برداشته شدن تحریم ها و بسته های خروج از رکود و همچنین راهکارهای پساتحریم در سال آینده و از خرداد ماه سال 95 شاهد تغییر شرایط بازار و بهبود اوضاع صنعت فولاد خواهیم بود.

 استیل پدیا: اگر به زمان تاسیس کارخانه فولادسازی برگردیم آیا باز هم فولادسازی را انتخاب می کردید؟

به نظر بنده پاسخ این سوال را با طرح این پرسش پاسخ بدهیم که با توجه به شرایط و رکود فعلی و عدم سوددهی در فولادسازی در برهه زمانی فعلی، دلیل ادامه فعالیت صنعتگران چیست؟ آیا چیزی جز عشق و علاقه می توان برای آن یافت؟ این که یک تولیدکننده با وجود تمامی مشکلات و گرفتاری های فعلی همچنان به راه خود ادامه می دهد و سنگر تولید ملی و اشتغال فرزندان این مرز و بوم را خالی نمی کند چیزی جز احساس وظیفه و مسئولیت و عشق و علاقه به سازندگی و جهاد اقتصادی نمی باشد. اگر باز هم به زمان تاسیس کارخانه بازگردیم بی شک باز هم صنعت فولاد را انتخاب خواهم کرد که چیزی جز احساس وظیفه و عشق و علاقه به تلاش و تولید نیست.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فواد ایران و جهان