ایران جزو ۱۱ کشور دنیا است که از مزیت‌های مناسب فولادسازی برخوردار است اما با این وجود تنها ۱۴درصد از تولیدات فولادی ایران جنبه صادراتی پیدا کرده که آن هم بیشتر متعلق به ورق بوده و این مسئله نشانگر این است هنوز فولادسازان نتوانسته‌اند در تولید محصولات خود تنوع ایجاد کرده و بازارهای جهانی را در دست گیرند.

حل مشکلات فولادسازی و به‌دست آوردن بازارهای جهانی از مباحث مهمی است که در گفت‌وگوی رسول خلیفه‌سلطانی، رییس انجمن فولاد ایران مطرح شده است و در پیش می‌آید.

مدتی که ایران در تحریم به سر برده و صنعت فولادسازی هم رکود را سپری می‌کرد شاهد بودیم که واحدهای دولتی فولادسازی بیش از بخش‌های خصوصی موفق به اجرای طرح‌ها و پروژه‌های خود شدند. علت این امر چیست؟

 
درحال‌حاضر در صنعت فولاد کشور واحد دولتی وجود ندارد و بخش دولتی تنها شامل طرح‌های ۷گانه فولادی می‌شود که هنوز درباره آنها تعیین تکلیف نشده بنابراین به جز این پروژه‌ها دیگر در بخش دولتی فولادسازی وجود ندارد.بخش خصوصی هم به ۲ بخش تقسیم می‌شود یکی واحدهایی که سهامی عام هستند و بخش دیگری که سهامی خاص را تشکیل می‌دهند. بخش سهامی عام چون به بازار سرمایه وصل است قدرت مالی بیشتری دارند و به‌طور عمده با مکانیزم تامین مالی از طریق بورس، سرمایه‌گذاری‌های خود را پیش می‌برند اما درحال‌حاضر این گروه‌ها هم دچار مشکل شده و سرعت اجرای طرح‌های خود را کاهش داده‌ اند.

بخش خصوصی سهامی خاص نیز آنهایی هستند که به‌صورت خانوادگی در بخش‌های صنعتی ورود پیدا کرده‌اند و با پشتوانه‌های مالی خود اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند که در بیشتر موارد ۲۰درصد آورده مالی افراد شخصی است و ۸۰درصد از بانک‌ها تسهیلات می‌گیرند بنابراین این گروه متکی به سرمایه‌هایی هستند که از طریق سیستم بانکی جذب می‌کنند.البته در این بخش، هم ممکن است معوقات بانکی به وجوداید یا تسهیلات در زمان معین شده پرداخت نشود و در نتیجه در این حوزه هم امکان تاخیر در طرح‌ها و پروژه‌ها وجود دارد. بنابراین طرح‌ها در بخش خصوصی در حوزه سهامی خاص تا زمانی که به مرحله عمل برسند حداقل ۲ سال زمان می‌برد به همین دلیل طرح‌ها در این بخش عقب افتاده و با تاخیر به مرحله اجرا در می‌آیند.

 
آیا در سال‌های اخیر بخش فولاد در صادرات موفق عمل کرده و کارنامه قابل قبولی داشته است؟

 
در سال‌های اخیر محصولات فولادی از نظر تنوع و کیفیت از پیشرفت خوبی برخوردار بوده، به‌ویژه محصولات فولاد مبارکه به خاطر کیفیت خوبی که در تولید ورق داشت موفق شد صادرات خوبی با تنوع بازار داشته باشد.سال ۹۳، حدود ۱۴درصد محصولات تولید شده فولادی در کشور صادر شد که بیشترین حجم آن متعلق به ورق بود و براساس پیش‌بینی‌ها این میزان در سال ۹۴ افزایش خواهد یافت.

 
آیا رکود در صنعت فولاد همچنان ادامه خواهد داشت؟

 
شرایط رکود در فولاد و در هر صنعت دیگری مقطعی و گذرا است و گاهی آنقدر رکود شدید می‌شود که حتی از آن به «دره مرگ» تعبیر شده و در دهه گذشته هم شاهد این پدیده بوده‌ایم اما آنچه در این‌باره اهمیت دارد این است که ما باید در چنین شرایطی حد متوسط را در نظر بگیریم زیرا در فولاد نه می‌توانیم شرایط را همیشه در رونق یا همیشه در رکود ببینیم. در تمام دنیا هم برنامه‌هایی برای توسعه فولاد در شرایط رکود در نظر گرفته شده که ما هم باید این روند را ادامه دهیم.

 
سهم ایران در توسعه فولاد جهانی چقدر است؟

 
کشوری مانند ژاپن با تمام قوا اقدام به تولید فولاد می‌کند اما این کشور نمی‌تواند همیشه تولید پایدار فولاد داشته باشد زیرا در این کشور سنگ‌آهن و انرژی وجود ندارد اما همچنان توسعه فولادسازی خود را حفظ کرده است و با اتکا به نشان(برند)سازی و تولید صنعتی فولادهای خاص اقدام به تولید انبوه فولاد می‌کند.این در حالی است که در ایران هم سنگ‌آهن و هم انواع انرژی مانند گاز، زغال‌سنگ، آب و برق وجود دارد و از تمام مزیت‌ها برای فولادسازی مانند دسترسی به آب‌های آزاد برخوردار است بنابراین می‌توانیم با ادامه زنجیره ارزش افزوده فولاد، توسعه اقتصادی خود را افزایش دهیم. در همین زمینه برای کشور لازم و ضروری است که از تمام مزیت‌ها و ظرفیت‌های موجود استفاده کرده و حتی ظرفیت‌های صادراتی را پیش‌بینی کنیم تا به یک توسعه پایدار و معقول برسیم.

به‌عنوان مثال نمی‌توانیم بگوییم از ۵۵میلیون تن فولادی که باید تا سال ۱۴۰۴ به آن برسیم ۳۰میلیون تن صادر شود زیرا این ظرفیت در دنیا برای ما وجود نخواهد داشت و نمی‌توانیم چنین بازاری را در دنیا تسخیر کنیم.اما برای صادرات می‌توانیم ۱۵میلیون تن را به راحتی در نظر بگیریم اگرچه در این میزان هم نمی‌توان تمام ۱۵میلیون تن تولید را به محصول نهایی اختصاص داد زیرا این میزان باید از فرآوری مواد معدنی تا محصول نهایی را شامل شود. یعنی گندله، آهن اسفنجی، شمش و اسلب، بیلت و محصول نهایی برای صادرات در نظر گرفته شود.

 
در محصولات نهایی روی صادرات محصولات فولادی مانند ورق نیز به خاطر اینکه با کیفیت بهتری ساخته می‌شود بیشتر می‌توان حساب کرد زیرا ارزش افزوده بیشتری ایجاد می‌کند.
چگونه می‌توانیم بازارهای جهانی را در دست بگیریم؟

 
تولیدکنندگان محصولات فولادی کشور باید در بازارهای جهانی فشار مضاعفی را بر رقبا اعمال کرده و سهم برخی از کشورهای دنیا را در دست بگیرند به‌ویژه سهم کشورهایی مانند ژاپن و چین و همچنین برخی کشورهایی اروپایی که ذاتا تولیدکننده فولاد نیستند. ما با توجه به مزیت‌هایی که داریم باید موفق شویم جایگاه خود را در بازارهای جهانی حفظ کنیم.کشورهایی مانند آلمان و انگلیس جزو آن دسته از کشورهایی هستند که از مزیت تولید فولاد برخوردار نیستند اما کشورهایی مانند امریکا، کانادا، روسیه، افریقا، برزیل و استرالیا از این مزیت‌ها برخوردار هستند و ایران جزو ۱۱ کشوری است که این مزیت‌ها را دارد بنابراین باید بتوانیم از این مزیت‌ها استفاده کرده و اهداف تولید فولاد را اهدافی بلند نظرانه قرار دهیم.ما دسترسی خوبی به آب‌های آزاد داریم و با مضیقه آبی که در داخل کشور وجود دارد می‌توانیم طرح‌های فولادی خود را به کنار آب‌های آزاد انتقال دهیم و از بوشهر تا چابهار فضای خوبی است که می‌توانیم در آن طرح‌های فولادی را اجرایی کنیم.

 
ظرفیت‌های گندله‌سازی، کنسانتره و آهن اسفنجی در کشور چقدر بوده و نیاز کشور چه میزان است؟

 
در بخش گندله‌سازی در مدت ۵ سال آینده مشکل خاصی باقی نخواهد ماند زیرا با واحدهایی که در این حوزه در حال احداث است مشکل و خلأ موجود برطرف خواهد شد اما آنچه ممکن است در آینده مشکل‌ساز شود کمبود کنسانتره است زیرا در این بخش هنوز خلأهایی وجود دارد که متناسب با سایر زنجیره‌های فولاد باید در این بخش هم کمبودها برطرف شود.ظرفیت‌های موجود کنسانتره‌سازی ۲۸میلیون و ۷۰۰هزار تن است که تولید سال۹۳؛ ۲۵میلیون و ۷۰۹هزار تن و نیاز سال ۹۴ حدود ۲۴میلیون و ۲۸۲هزار و ۷۲۰ تن است.ظرفیت‌های موجود گندله‌سازی هم ۲۱میلیون و ۵۰۰هزار تن و تولید سال ۹۳؛ ۱۲میلیون و ۴۷۵هزار و ۱۰۰ تن و نیاز سال ۹۴؛ ۲۴میلیون و ۲۸۲هزار و ۷۲۰ تن است.

 
ظرفیت‌های موجود در بخش آهن اسفنجی نیز ۲۱میلیون تن و تولید سال ۹۳؛ ۱۶میلیون و ۸۰۹هزار و ۷۷۶ تن و نیاز سال ۹۴؛ ۱۶میلیون و ۶۳۲هزار تن است.مجموع ظرفیت شمش هم ۲۲میلیون و ۵۰۰هزار تن و تولید سال ۹۳؛ ۱۶میلیون و ۸۰۵هزار تن است و شمش حاصل از اسفنجی هم در سال ۹۳؛ ۱۳میلیون و ۲۰۰هزار تن بوده است.البته عمده‌ترین مشکلی که درحال‌حاضر صنایع معدنی ما با آن روبه‌رو است عقب‌ماندگی کشور در بخش اکتشاف و استخراج است که در سال‌های اخیر ایمیدرو به شدت در این حوزه کار می‌کند. البته اگر ایمیدرو از بخش‌های دیگر خود را کنار کشیده و در بخش اکتشاف و استخراج متمرکز شود، بهتر است. در این‌باره باید بخش‌های خصوصی هم ورود پیدا کنند.به دلیل اینکه اکتشاف فرآیندی زمانبر دارد و درآمد آن زودبازده نیست نمی‌توان از سرمایه‌گذاران خصوصی آن انتظار داشت بنابراین، بهتر است از سوی دولت و بخش‌های دولتی سرمایه‌گذاری در این حوزه انجام شود و دولت باید در این زمینه اهداف بلندمدت را مدنظر قرار دهد.

 
مدتی است بحث‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه گندله‌های وارداتی از هند از مرغوبیت لازم و کافی برخوردار نیست آیا این مسئله صحت دارد و علت آن چیست؟

 
گندله‌های وارداتی گندله‌هایی هستند که در فولادسازی به روش کوره بلند مورد استفاده قرار می‌گیرند و گندله‌ای که با فولادسازی به روش میدرکس مصرف شود، متفاوت است.
بر این اساس ما گندله‌ای می‌خواهیم که در روش میدرکس هم بتوان از آن استفاده کرد ولی این مسئله بدان معنا نیست که نتوانیم از این گندله‌ها استفاده کنیم یا اینکه آنها از کیفیت خوبی برخوردار نیستند زیرا محصولات وارد شده دارای استحکام و نفوذپذیری بالایی هستند اما در گندله‌سازی بحث استحکام مطرح نیست زیرا گندله قرار است ذوب شود.

 
گندله‌هایی وارداتی از استحکام و نفوذپذیری بیشتری برخوردار بوده و در عین حال عیار بالایی دارند اما آنچه مصرف‌کنندگان ایرانی می‌خواهند این است که از استحکام محصولات کاسته و بر نفوذناپذیری آن بیفزایند.کمپانی‌هایی که گندله تولید می‌کردند در حال ارتقای محصولات خود هستند تا گندله‌ای را تولید کنند که در ایران بیشتر مورد توجه باشد.

 
بنابراین در گندله‌های وارداتی بحث کیفیت مطرح نیست بلکه مسئله گندله‌هایی است که برای کوره بلند ساخته شده و در میدرکس کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. در گندله‌سازی امکان بالا بردن عیار از ۵۷ به ۶۷ وجود دارد و باید گندله را پرعیار کرده و در کوره‌ها بریزند حالا در یک پلنت ۵میلیون تنی همه محصولات در خدمت کوره بلند بوده است در نتیجه نیاز کوره‌های میدرکس تامین نمی‌شود.

استیل پدیا | مرجع خبر و تحلیل صنعت فولاد ایران و جهان