دریافت بازدهی و سودهای آنچنانی طی سال‌های اخیر برای اقتصاد ایران دردسرساز بوده است. درواقع در سال‌های اخیر به‌خصوص در دولت‌های ...

دریافت بازدهی و سودهای آنچنانی طی سال‌های اخیر برای اقتصاد ایران دردسرساز بوده است. درواقع در سال‌های اخیر به‌خصوص در دولت‌های نهم و دهم بواسطه عدم تعادل‌های اقتصادی نرخ بازدهی در برخی از بازارها رکوردهای تازه‌ای را ثبت کرد. در این سال‌ها که در انتهای دهه ٨٠ و ابتدای دهه ٩٠ به اوج خود رسیده بود، بازارهایی مانند ارز، طلا و بورس سودهایی برای برخی سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آورد که کمتر کسی آن را پیش‌بینی می‌کرد.

به گزارش شهروند، البته این قاعده پیش از این نیز در بازار مسکن به دنبال جهش چند برابری قیمت‌ها اتفاق افتاد و باعث شد تا سرمایه‌گذارانی که وارد این بازار شده بودند، سودهای رویایی کسب کنند. اما از ابتدای دولت یازدهم که اتخاذ سیاست‌های صحیح و منطقی اقتصادی باعث از بین رفتن تدریجی عدم تعادل‌های اقتصادی و از بین رفتن حباب در بازارهای مختلف شد، دریافت و کسب سودهای رویایی به آرزویی برای برخی سرمایه‌گذاران تبدیل شد. این درحالی است که در کمتر کشوری بازدهی بازارها همانند سال‌های پیش گفته در ایران بوده و همواره بازدهی‌ها از یک منطق اقتصادی تبعیت می‌کند. ولی ترکیدن حباب در بازارهای مختلف باعث نشده است تا سرمایه‌گذاران ایرانی فکر به دست‌آوردن سودهای بالا را فراموش کنند، چه آن‌که هر سرمایه‌گذاری بواسطه یک قانون اقتصادی همواره به دنبال کسب بیشترین سودآوری و بازدهی هستند.

این درحالی است که در ٢ سال اخیر علاوه بر از بین رفتن حباب‌های قیمتی در بازارها، رکود ایجاد شده در اقتصاد نیز موجب تغییر رفتار سرمایه‌گذاران شده است. بر همین اساس کار سرمایه‌گذاران نیز برای به دست آوردن سود‌های بالا بسیار دشوار شده است؛ چرا که بازدهی بازارهای پنج‌گانه نیز تحت‌ تأثیر عوامل مختلف باعث جابه‌جایی بازارها در میزان بازدهی شده است. بنابراین در ٢ سال اخیر تقریبا بازار پول و سپرده‌های بانکی در میزان بازدهی سایر بازارها را کنار زده و  ابتدای جدول بیشترین سودآوری قرار گرفته است. به‌خصوص این‌که در‌ سال گذشته پس از آن‌که بانک مرکزی تعیین نرخ‌های سود سپرده را به بانک‌ها واگذار کرد و برای افزایش آن چراغ سبز نشان داد، به یکباره نرخ سود سپرده‌های بانکی حتی به مرز ٢٨‌ درصد نیز رسید. هرچند در ادامه با فشار بانک مرکزی طی ٢ مرحله نرخ سود سپرده‌های بانکی به ٢٢ و سپس ٢٠‌ درصد رسید؛ اما همواره عدم تبعیت برخی از بانک‌ها از نرخ‌های سود مصوب و پرداخت سودهای بالا به مشتریان خاص میانگین سودآوری سپرده‌گذاری در بازار پول را بالاتر از سایر بازارها نگه داشته است. علاوه بر این فعالیت موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز در بازار پول که به‌طور معمول نرخ‌های سودی بالاتر از شبکه بانکی پرداخت می‌کنند نیز به این موضوع دامن زده است.

سپرده بانکی و ارز در صدر بازدهی

بررسی بازارهای رقیب بخش مسکن در کنار نرخ تورم عمومی نشان می‌دهد که این بازارها از نوسان کمی برخوردار بوده و حتی برخی از آنها با کاهش شاخص و قیمت مواجه شده‌اند؛ به‌طوری که در شهریورماه ‌سال 1394 نسبت به ماه مشابه ‌سال قبل، نرخ رشد شاخص کل بورس، سکه و ارز به ترتیب برابر منفی 14.1 ، منفی 2.7 و 7.7 بوده است. این درحالی است که در همین دوره نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه 11.7 درصد بوده و سپرده‌های بانکی یک‌ساله و بالاتر با نرخ سود 20 درصد، بالاترین بازدهی را در بین بازارهای مذکور داشته است. بنا بر اعلام دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن وزارت‌ راه‌و شهرسازی، بررسی روند شاخص‌های بازار مسکن در کنار بازار دارایی‌های رقیب و شاخص قیمت کالاها و خدمات عمومی نشان می‌دهد که در شهریور سال 1394 نسبت به ابتدای‌ سال 1390 ، شاخص نرخ ارز در بالاترین و شاخص قیمت مسکن در پایین‌ترین جایگاه قرار گرفته و شاخص‌های بورس و سکه نیز تقریبا با نرخ تورم عمومی برابر شده‌اند.

کوچ بخشی از سپرده‌گذاران بانکی با کاهش نرخ سود

در شرایطی که اکثر بازارهای مالی بازدهی بالایی برای سرمایه‌گذاران‌شان به همراه نداشته‌اند، انتشار خبر کاهش ٢درصدی نرخ سود سپرده‌های یک‌ساله که از نشست مشترک مدیران عامل بانک‌های دولتی و خصوصی بیرون آمد، تغییر دیگری را در ترکیب سرمایه‌گذاران ایجاد کرد. براین اساس درحالی‌که طبق آخرین تصمیم‌گیری صورت گرفته در شورای پول و اعتبارحداکثر نرخ سود سپرده برای سپرده‌های یک‌ساله ٢٠‌درصد تعیین شده بود، مدیران عامل بانک‌ها در حرکتی خودجوش تصمیم گرفتند که این نرخ را به ١٨‌درصد کاهش دهند. هرچند یک روز پس از آن این توافق توسط رئیس شورای هماهنگی بانک‌های دولتی منتفی اعلام شد، اما همین خبر کافی بود تا سرمایه‌گذاران برنامه‌ریزی دیگری برای آینده خود کنند. البته تأکید سخنگوی دولت و سپس در دستور کار قرار گرفتن نرخ سود بانکی در نشست اخیر شورای پول و اعتبار نشان داد که این کاهش نرخ سود بانکی نه‌تنها منتفی نشده است بلکه به‌طور قطع در نشست آینده شورای پول و اعتبار درباره میزان کاهش و روش اجرای آن تصمیم‌گیری نهایی خواهد شد. چه آن‌که علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد نیز در حاشیه برگزاری نشست گذشته شورای پول و اعتبار اعلام کرد که تمام اعضا درخصوص کاهش نرخ سود بانکی اتفاق نظر دارند و این کاهش انجام خواهد شد.

بدین‌ ترتیب سرمایه‌گذارانی که ریسک‌پذیری بیشتری دارند و در عین‌ حال به دنبال کسب سود بالاتری هستند به فکر تغییر بازار خود افتادند. درحالی‌که تا پیش از این بانک‌ها با پرداخت بازدهی به نسبت بالا و مستمر در مقایسه با سایر بازارهای سرمایه‌گذاری توانسته بودند مشتری بیشتری جذب کنند؛ اعلام خبر کاهش قریب‌الوقوع سود سپرده‌های بانکی بخشی از مشتریان بانک‌ها را به فکر کوچ به بازارهای دیگری انداخت. البته بخشی از مشتریان بانک‌ها به دلایل گوناگون همواره به علت کم‌خطر بودن سپرده‌گذاری در بانک‌ها حتی با کاهش نرخ سود نیز در این بازار باقی می‌مانند، اما بخشی دیگر که اتفاقا سپرده‌گذاران کلان بانکی را نیز شامل می‌شود، این‌گونه فکر نمی‌کنند.


بازار ارز توجه سرمایه‌گذاران را جلب کرده است

حال در این شرایط سرمایه‌گذاران در انتخاب بازاری که باید در آن وارد شوند، به محاسبات دقیق و بسیاری نیازمندند. اقتصاد ایران طی ٢ ‌سال اخیر تغییرات بسیاری داشته و قرار است به‌زودی و با لغو تحریم‌های اقتصادی وارد دوره تازه‌ای شود که تفاوت‌های زیادی با قبل دارد. بر همین اساس انتخاب محلی برای سرمایه‌گذاری دشوارتر از همیشه شده است. در شرایط کنونی بازار مسکن که به صورت سنتی بخشی از سرمایه‌گذاران دوراندیش را جذب خود می‌کرد، وارد دومین‌ سال رکود شدید خود شده است و تمام تحلیل‌ها نشان می‌دهد که در کوتاه‌مدت این بازار وارد دوره رونق نخواهد شد. بازار سرمایه و بورس نیز روزهای دشواری را سپری می‌کند؛ ضمن این‌که ورود به آن به دانش و تخصص هم نیاز دارد. در حالی‌که در سال‌های پایانی دولت قبل شاخص بورس با جهش‌های ‌هزار واحدی در یک روز همه را خوشحال می‌کرد، اما همان‌گونه که اشاره شد، این بازار به تبعیت از شرایط رکودی کل اقتصاد و همچنین تخلیه هیجانات و حباب‌ها، دیگر آن بازدهی‌های بالا را ندارد و تنها به صعود کم‌رمق شاخص‌ها بسنده کرده است.

بر همین اساس هرچند که ذاتا بازار ارز به‌عنوان یک بازار سرمایه‌گذاری مطرح نیست، اما طی روزهای اخیر توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرده است. بنابراین بسیاری از تحلیلگران یکی از دلایل روند صعودی نرخ ارز طی روزهای اخیر را انتشار خبر کاهش نرخ سود بانکی می‌دانند. خبری که  ابتدا آثار روانی آن بر بازار ارز هویدا شده است؛ چراکه هنوز سرمایه‌گذاران برای ماندن یا رفتن از بانک‌ها تصمیم‌گیری نکرده‌اند، ولی با قطعی شدن کاهش نرخ سود‌های بانکی پررنگ‌تر خواهد شد. این درحالی است که گزارش میزان بازدهی بازارهای مختلف که توسط وزارت راه‌وشهرسازی منتشر شده نیز نشان می‌دهد که در دوره‌ای که بورس، طلا و مسکن با بازدهی منفی مواجه بوده‌اند، بازار ارز هرچند کم اما بازدهی مثبتی به همراه داشته است. بدین‌ترتیب بخشی از سرمایه‌گذاران برای حفظ ارزش دارایی‌های خود و همچنین دریافت سود احتمالی بازار ارز را تنها بازاری می‌بینند که ممکن است در کوتاه‌مدت برای آنها بازدهی به همراه داشته باشد.

این درحالی است که نرخ ارز در بازار آزاد رکوردهای تازه‌ای را به ثبت رسانده است؛ به‌طوری که در نخستین روز هفته جاری دلار آمریکا به ٣٦٠٠ تومان هم رسید. رکوردی که با نوسان حدود 200 تومانی این ارز در یک روز به دست آمد. البته همزمان با انتشار خبر کاهش نرخ سود بانکی نوسانات بازار ارز نیز بیشتر شده و میل به صعود پیدا کرده است؛ هر چند که نرخ سود تنها دلیل افزایش نوسانات ارزی اخیر نبوده و به گفته فعالان بازار کاهش عرضه ارز و کم شدن درآمدهای ارزی کشور نیز در آن دخیل بوده است. بنابراین به نظر می‌رسد مسئولان بانک مرکزی در کنار منطقی‌کردن نرخ‌های سود بانکی که باید با نرخ تورم رابطه منطقی داشته باشد، به تحولات و نوسانات بازار ارز نیز توجه داشته باشند تا این اقدام باعث از بین رفتن ثبات نسبی که در ٢ ‌سال اخیر شاهد آن بوده‌ایم، نشود.