در چهارمین نشست کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران بررسی شد
مصائب رقابت منفی تولیدکنندگان در بازارهای هدف
گروه معادن - نمایندگان بخش خصوصی در نشست کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران با نقد و بررسی مشکلات موجود در صنعت سیمان به نبود توازن جدی در تولید و مصرف این کالای غیر قابل تجارت و مشکلات تاریخی آن مانند رقابت منفی در بازارهای هدف و سرکوب نرخ پرداختند.
به گزارش ماین نیوز، در این نشست که مرتضی لطفی، نایب‌رئیس کمیسیون به‌جای مهدی پورقاضی ریاست آن را برعهده داشت، علاوه بر اعضای کمیسیون، نمایندگانی از انجمن صنفی کارفرمایان سیمان و نهادهای مختلف دولتی حضور داشتند و زیر و بم مشکلات این صنعت مهم در کشور را مورد نقد و بررسی قرار دادند. در ابتدای این نشست، دبیر انجمن کارفرمایان سیمان با ارائه گزارشی به ترسیم وضعیت کنونی این صنعت پرداخت و از ظرفیت‌ّها و چالش‌های آن تصویری شفاف ارائه کرد.عبدالرضا شیخان در ابتدای گزارش خود عنوان کرد درحال‌حاضر ۷۴ کارخانه تولید سیمان در کشور فعالیت دارند که بیش از ۸۳ میلیون تن ظرفیت تولید دارند. او گفت: تعداد کارخانه‌های تولید سیمان از ۳۰ کارخانه با ظرفیت تولید ۲۹/۵میلیون تن در سال ۱۳۸۰ به ۷۴ کارخانه با ظرفیت تولید ۸۳ میلیون تن در سال ۱۳۹۶ افزایش یافته است. برای دستیابی به این افزایش تولید ۶۲ پروژه توسعه‌ای و بهسازی اجرا شده است. دبیر انجمن صنفی کارفرمایان سیمان با اشاره به کاهش تولید واقعی سیمان در کشور در سال‌های گذشته اعلام کرد که ایران از جایگاه چهارم تولیدکنندگان سیمان در دنیا در سال ۱۳۹۳ به جایگاه ششم در سال ۱۳۹۵تنزل پیدا کرده است. در این سال سرانه مصرف سیمان کشور ۶۰۰ کیلوگرم و سرانه تولید ۷۱۲ کیلوگرم محاسبه شده است که نشان از مازاد تولید دارد.
تنزل از جایگاه سومین صادرکننده دنیا به رتبه هشتم
عبدالرضا شیخان ادامه داد: ایران در سال ۱۳۹۳ دومین صادرکننده سیمان در دنیا بود که در سال ۱۳۹۵ به جایگاه سوم تنزل پیدا کرده است. ضمن اینکه براساس پیش‌بینی‌های انجام شده تا پایان سال ۱۳۹۷ ایران در جدول صادرکنندگان سیمان دنیا به جایگاه هشتم و پایین‌تر از ترکیه افت خواهد کرد. شیخان همچنین صادرات واقعی سیمان و کلینکر در سال ۱۳۹۵ را افزون بر۱/۱۳میلیون تن اعلام کرد و گفت: مقصد نخست این میزان صادرات نیز کشور عراق است که حدود ۴۰ درصد صادرات سیمان و کلینکر را به خود اختصاص داده است. با این حال میزان صادرات سیمان ایران به عراق از سال ۱۳۹۲ به بعد روندی کاهشی داشته چراکه سیاست عراق بر مبنای واردات کلینکر از خارج و تولید سیمان در داخل است. او توضیح داد با توجه به حرکت عراق به سمت افزایش ظرفیت تولید سیمان، افغانستان می‌تواند بازار جذاب‌تر و بهتری برای سیمان ایران باشد و اگر فرآیند صادرات تسهیل شود، بر اساس برآوردها می‌توان تا ۳ میلیون تن سیمان به این کشور صادر کرد. او در پایان سخنانش با تاکید بر تحریک تقاضای داخل، ساماندهی دلالان، جلوگیری از اعطای مجوزهای جدید برای اجرای طرح‌های توسعه‌ای یا ایجاد واحدهای تولیدی جدید، بکارگیری دیپلماسی اقتصادی برای حفظ و توسعه بازارهای صادراتی سیمان و راهکارهایی از این دست، خواستار ممنوع شدن صادرات کلینکر به عراق شد تا کلینکر به نرخ مطلوب برسد و بین صادرات سیمان و صادرات کلینکر به این کشور تعادل برقرار شود. شیخان در نهایت به مسئله پایین بودن نرخ سیمان ایران نیز اشاره کرد و گفت: پایین بودن نرخ سیمان در ایران به دلیل دامپینگ نیست.
در سال‌هایی که عرضه کم بود نرخ سیمان از سوی دولت کنترل می‌شد و به هیچ‌وجه اجازه افزایش نرخ داده نمی‌شد. امروز نیز آن‌قدر تولید بالا و مصرف مازاد است که نمی‌توان نرخ را بالا برد. صنعت سیمان از نیمه‌های سال ۱۳۹۳ وارد رکود شده و این رکود همچنان ادامه داد. عبدالرضا شیخان از خواسته فعالان عرصه تولید سیمان برای ورود این کالا به بورس خبر داد. او گفت: بعد از ۸۳ سال که از آغاز به کار صنعت سیمان در کشور می‌گذرد اکنون زمان خروج از تولید و تجارت سنتی این کالاست. دلالی در تجارت سیمان بسیار فعال است و این کالا باید به بورس وارد شود تا مکانیسم تعیین نرخ و خرید و فروش آن شفاف شود.
او همچنین توضیح داد که اگر این صنعت دوباره رونق بگیرد ظرفیت موجود کنونی تا تولید۱۱۰ میلیون تن سیمان را جوابگوست و نیازی به ایجاد ظرفیت بیشتر وجود ندارد و حداقل تا سال ۱۴۱۰ نیازهای داخلی و صادراتی با همین ظرفیت پاسخ داده می‌شود.
مشکل اصلی صنعت سیمان، بازاریابی است
مجتبی خسروتاج مسئله اصلی سیمان و کلینکر را بازاریابی خواند و عنوان کرد این مسئله، خرد و در سطح بنگاه‌هاست. رئیس سازمان توسعه تجارت با تاکید بر تقویت بازاریابی در این صنعت گفت: ما به عنوان سازمان توسعه تجارت می‌توانیم در بخش‌های ویژه‌ای مانند اعطای تسهیلات از بانک توسعه صادرات یا استفاده از یارانه حمل‌ونقل به این صنعت کمک کنیم. این عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران درباره ایجاد محدودیت صدور کلینکر به عراق برای افزایش نرخ آن نیز گفت: بهتر است به جای ممنوع یا محدود کردن، دیگر بازارها را تقویت کنیم و بهبود بخشیم. بازارهای افغانستان، ارمنستان، قطر، آذربایجان و روسیه از بازارهایی است که ظرفیت افزایش سهم ما در آن وجود دارد. خسروتاج ادامه داد: سازمان توسعه تجارت برای حل مشکلات صنعت سیمان آمادگی دارد تا با سایر نهادها وارد تعامل و گفت‌وگو شود. ما آمادگی داریم که با سازمان بنادر و سازمان امور مالیاتی جلسه برگزار کنیم و برای حل مشکلات فعالان این صنعت چاره‌جویی کنیم چون کاهش تولید و صادرات سیمان مسئله بسیار مهمی است. رئیس سازمان توسعه تجارت در پایان سخنان خود بار دیگر بر اعطای یارانه حمل‌ونقل به صادرکنندگان سیمان به ویژه برای صادرات به بازارهای دورتر تاکید کرد و آن را امکان‌پذیر خواند.
بازارهای هدف را
درست انتخاب کنیم
در ادامه این نشست، محمدرضا فیاض با اشاره به اینکه بازارهای اصلی هدف صادرات سیمان، کشورهای همسایه هستند، گفت: ما با کشورهای غیرهمسایه و دوردستی مانند مصر یا موزامبیک هیچ رابطه‌ای نداریم که بتوانیم به آنها صادرات داشته باشیم. بهتر است ابتدا کشورهای هدف در دور و نزدیک مشخص شوند و ظرفیت صادرات سیمان به آنها امکان‌سنجی شود. این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران ادامه داد: ما با کشور نیجریه رابطه خوبی از نظر سیاسی داریم. این کشور با حدود ۱۸۵ میلیون نفر جمعیت بازار بسیار بزرگی برای سیمان تولیدی ما است. ما در انتخاب کشورهای غیرهمسایه برای صادرات سیمان باید یک فرمول درست و منطقی پیدا کنیم.
صدور هرگونه مجوز جدید تولید متوقف شده است
امیری که به نمایندگی از وزارت صنعت، معدن و تجارت در این نشست حاضر شده بود، با بیان اینکه کارخانه‌های سیمان درحال‌حاضر با ظرفیت کم کار می‌کنند، گفت: هم‌اکنون خطر ورشکست شدن تعدادی از این کارخانه‌ها وجود دارد. به دلیل وجود ظرفیت مازاد، به دستور وزیر صدور مجوزهای جدید متوقف شده است. همچنین پیگیر کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل سیمان هستیم که بار سنگینی روی دوش تولیدکنندگان است.
صادرات با هزینه بالای حمل‌ونقل
معاون بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران نیز با بیان اینکه سیمان یک کالای غیرقابل‌تجارت است، گفت: سهم تجارت سیمان در جهان حدود ۴/۵ درصد است اما در کشور ما این رقم به ۲۴ درصد می‌رسد. در واقع ما این کالا را قابل‌تجارت کرده‌ایم که به معنای تقبل هزینه بالای حمل‌ونقل آن است. مریم خزاعی توضیح داد تولید سیمان در بیشتر کشورها حتی در کشورهایی که تولید بالایی دارند به منظور تامین تقاضای داخل است نه صادرات، چراکه هزینه حمل‌ونقل سهمی ۴۰ درصدی در نرخ تمام شده این کالا دارد. او ادامه داد: راهکار بهینه برای خروج این صنعت از رکود تمرکز بر مصرف این کالا در داخل است و باید ساخت‌وساز تقویت شود. بهتر است چشم‌انداز برنامه‌های وزارت راه و شهرسازی مورد مطالعه قرار گیرد تا مشخص شود وضعیت تقاضای این کالا در آینده چگونه خواهد بود و چطور می‌توان تقاضا برای آن را تحریک کرد.
نسخه کوتاه‌مدت، نسخه بلندمدت
محمدرضا بهرامن در سخنانی از لزوم دو نسخه کوتاه‌مدت و بلندمدت برای صنعت سیمان گفت. این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران گفت: نسخه کوتاه‌مدت باید مبتنی بر حمایت‌های مقطعی و درست باشد که بتواند به خروج این صنعت از رکود بینجامد اما در نهایت به یک نسخه بلندمدت برای بهبود کیفیت و بهره‌وری و برنامه‌ریزی بدون حمایت‌های دولتی برای این صنعت نیاز داریم. این صنعت باید در بلندمدت خودش را اصلاح کند، کیفیت تولید را بالا ببرد و بازارهای آتی را بشناسد. بهرامن همچنین با اشاره به وضعیت مناسب واحدهایی که سیمان باکیفیت تولید می‌کنند، کمتر دچار مشکل هستند و صادرات‌شان برقرار است تاکید کرد که باید به سمت تولید سیمان باکیفیت‌تر حرکت کرد.
واحدهایی که پول قبض گاز و برق هم ندارند
در ادامه، سید محمد اتابک به مشکلات ایجادشده برای صنعت سیمان مانند افزایش بیش از اندازه ظرفیت تولید، سرکوب نرخ و ملغی کردن توافق دولت و بخش خصوصی در طرح جامع سیمان دولت اشاره کرد و افزود: این مشکلات کار را به جایی رساند که اکنون بسیاری از واحدهای تولیدی سیمان مقروض و بدهکار هستند و حتی توانایی پرداخت قبوض برق و گاز خود را ندارند. رئیس انجمن صنفی کارفرمایان سیمان کشور ادامه داد: در دنیا در بهترین سال‌های رونق صنعت سیمان ۷ درصد تولید آن صادر می‌شده است که این رقم اکنون به ۴ درصد رسیده است. او همچنین به مشکل حمل‌ونقل این کالا اشاره کرد و گفت: در دنیا ۷۶ درصد سیمان صادراتی با کشتی حمل‌ونقل می‌شود اما در کشور ما هنوز باید تمام محصول را با کامیون حمل و صادر کنیم. این عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران عنوان کرد با توجه به شرایط موجود دو صنعت سیمان و نساجی، خواستار باز کردن سرفصل جداگانه‌ای برای آنها هستیم. او گفت: ما در صنعتی مانند فولاد دچار مشکل نیستیم چون می‌توانیم به راحتی آن را صادر کنیم اما برای سیمان باید مشوق بگذاریم. واقعیت این است که دیپلماسی سیاسی هم ما را حمایت نکرده است. همین بازار عراق پیشنهادات خوبی از ترکیه و عربستان دارد. سیدمحمد اتابک گفت: بازارها طوری نیستند که ما اراده کنیم و وارد شویم. بازارها در اختیار دیگرانی هستند که سهم‌شان را محکم گرفته‌اند. ما برای ورود به بازار نیجریه تلاش زیادی کردیم اما این بازار حاکمان ویژه‌ای دارد که اجازه ورود به دیگران نمی‌دهند. ما حتی برای نفوذ در این بازار و گرفتن سهم از آن در غنا تیم درست کردیم که بتوانیم از طریق این کشور وارد بازار سیمان نیجریه شویم.
شعاع تجارت سیمان
۳۰۰ کیلومتر است
مرتضی لطفی با اشاره به پروژه‌هایی که کشورهای همسایه برای افزایش تولید سیمان در دست اجرا دارند گفت: کشورهای همسایه ۸۰ درصد سیمان صادراتی ما را جذب می‌کنند و با تکمیل پروژه‌های‌شان نیازی به سیمان ما ندارند. از طرفی در داخل کشور نیز در بهترین حالت سرانه مصرف ما ۸۰۰ کیلوگرم بوده است یعنی ما با تولید حدود ۵۶ میلیون تن در سال بیشترین نیاز داخلی را پاسخ می‌دهیم. نایب‌رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران افزود: مشکلات صنعت سیمان مشخص است.
شعاع تجارت سیمان تا ۳۰۰ کیلومتر بیشتر نیست. چین بیشترین تولید سیمان را در جهان دارد اما صادراتش از ما کمتر است. ما باید بپذیریم که سیمان یک کالای محلی است.لطفی با تاکید بر پیگیری مشکلات این صنعت عنوان کرد از طریق کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران با کمک انجمن صنفی کارفرمایان سیمان باید با نهادهایی چون بانک توسعه صادرات، سازمان توسعه تجارت، سازمان امور مالیاتی، سازمان بنادر و... وارد مذاکره شد تا برخی تسهیلات برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان فراهم شود. ضمن اینکه باید تلاش کنیم ضعف کلی کشور در دیپلماسی تجاری نیز برطرف شود.