کشف قیمت زنجیره فولاد باید به بورس کالا برود

کشف قیمت زنجیره فولاد باید به بورس کالا برود

دنیای معدن - نوسانات قیمت سنگ آهن در ماه های اخیر، صعود شارپی و یا نزول شارپی را تجربه نکرده و هرچند که در هفته گذشته با اندکی کاهش مواجه بود، اما به طور کلی در مسیر رشد گام برداشته است.

این موضوع باعث رونق برای فعالان این صنعت و صنایع وابسته شده و حتی برای سهامداران این صنایع در بازار سرمایه نیز موجب افزایش قیمت ها شده است. در همین راستا گفت و گویی با مهرداد اکبریان، رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ آهن ایران انجام شده است. اکبریان ادامه تولید و صادرات سنگ آهن را مقرون به صرفه نمی داند و معتقد است که تولیدکنندگان باید به سمت فرآوری و پیشرفت در زنجیره تولید فولاد تا آهن اسفنجی پیش بروند. البته معتقد است که افزایش تولید فولاد با توجه به بحران هایی که در تبع آن پیش می آید، چندان مقرون به صرفه نیست و هزینه های هنگفتی را ایجاد خواهد کرد. در ادامه مشروح این مصاحبه آمده است.

- در 2 سال گذشته، 2 بار موج افزایش قیمت سنگ آهن ایجاد شده است. موج اول پس از چندین سال رکود در این حوزه ایجاد شد و موج دوم نیز چندماهی است که آغاز شده و هنوز ادامه دارد. مشخصا دلایل این افزایش قیمت ها به طور کلی سیاست های چین در این حوزه بیان می شود. لطفا کمی این دلایل را بازتر کنید و بگویید که در بازار جهانی چه اتفاقاتی در حال رخ دادن است؟

بالا و پایین رفتن قیمت سنگ آهن مانند سایر کالاها، تابع عرضه و تقاضاست. در سال های گذشته به طور ناگهانی تقاضای چین افزایش یافت که حجم تولید جهانی جواب گوی ظرفیت تقاضای جدید تولید در چین نبود. دوران طلایی سنگ آهن از همین روزها آغاز شد و شرایطی ایجاد شد تا کشورهایی که تولید بالایی نداشتند و به صادرات فکر نمی کردند، وارد بازار صادرات سنگ آهن شدند. کشور ایران یکی از این کشورهاست. تا سال 82، ما صادرات سنگ آهن نداشتیم. تمام اتفاقات بعد از سال 82 و 83 رخ داد. در واقع تقاضایی که فرآیند توسعه فولاد چین ایجاد کرده بود و کشورهای بزرگ تولید کننده سنگ آهن مانند استرالیا و برزیل در ابتدا نمی توانستند پر کنند، باعث جذب ایران در این بازار شد.

این موج در سال 82 و 83 آغاز شد و اوج آن در سال 85 بود. در سال 87 به دلیل رکود معروفی که در آمریکا اتفاق افتاد و بانک ها ورشکست شدند، قیمت فولاد نیز افت کرد. در نیمه دوم سال 89 وضعیت رو به بهبود رفت و سال های 90 و 91 بسیار خوبی داشتیم. از تیرماه 92 وارد رکود دوم شدیم و این رکود تا الان که سال 96 است، در بازار مشخص است. در واقع موج افزایش قیمت ها، فقط شرایط را بهتر کرده و قیمت های فعلی جای نفس کشیدن به تولید کنندگان می دهد. بنابراین افزایش قیمت از سال 85، به دلیل توسعه فولاد در چین و چند کشور دیگر بود.

اما از روزی که شرایط سیاسی این کشور عوض شد و نخست وزیر چین به دلیل بحران های زیست محیطی دستور به کاهش تولید و اجرای سیاست های انقباضی داد، بسیاری از کارخانه ها از چرخه خارج شدند و تقاضا کم شد. در این مقطع تقاضای فولاد در جهان افت کرد.

اما اکنون قیمت ها بیشتر از آن که تحت تاثیر تقاضای چین باشد، تحت تاثیر عرضه تولید کنندگان است. در این مدت شرکت های بزرگ به سرمایه گذاری در مواد اولیه و تولید دست زدند. استخراج با دستگاه های عظیم و بزرگ، هزینه تولید را کاهش داد. در بنادر خود در فاصله 6 سال زیرساخت ها را توسعه دادند که کشتی های 400 هزار تنی بتوانند پهلو بگیرند. زیرا هزینه حمل کشتی های 400 هزار تنی، نصف یک کشتی 100 هزار تنی است. در واقع اکنون نسبت به یک کشتی 400 هزار تنی 10 دلار فاصله قیمت باربری داریم. اما در ایران فقط از زیرساخت های قدیمی استفاده می شود. ما در کشور سابقه هزینه باربری 42 دلاری داریم. البته الان حدود 16 دلار است.

بنابراین در شرایط حاضر بالا رفتن میزان عرضه است که قیمت را به وضعیت کاهشی سوق می دهد. اخباری از استرالیا و برزیل منتشر می شود که قرار است افزایش تولید انجام دهند. تمام این موارد باعث شده است که بازار به نفع مصرف کننده چین تکان بخورد.

- ایران در این بازار چه جایگاهی دارد؟

ایران اکنون در این شرایط گیر افتاده است. اگر اتفاقی که استرالیا و برزیل در خصوص افزایش تولید سنگ آهن بیان می کنند، رخ بدهد، عرصه بر ما تنگ تر خواهد شد. زیرا ما هنوز از کشتی های 55 هزار تنی استفاده می کنیم. هزینه های بندری ما نیز نسبت به کشورهایی که خدمات بیشتری ارائه می دهند بالاست و این موضوعات مقرون به صرفه بودن صادرات را در خطر می اندازد.

در این راستا دولت نیز نه تنها سیاست حمایتی از صادرکننده اجرا نمی کند، بلکه هزینه تراشی هم می کند. یک بار بیان می شود که می خواهند عوارض صادرات سنگ آهن بگیرند. یک بار می گویند هزینه بندری افزایش پیدا می کند. یک بار هزینه کانتینری را افزایش می دهند و هر بار به این افزایش ها ، افزایش جدید می دهند. همه این موارد باعث شده که ایران شرایط خوبی برای صادرات نداشته باشد.

از طرف دیگر ما هنوز از رکود خارج نشدیم. اکنون فقط معادن با عیار بالا می توانند صادرات انجام دهند. معادن کم عیار و متوسط عیار توجیه صادراتی ندارند و تنها به صورت موقت صادرات کنسانتره انجام می دهند.

به همین دلیل ما مسیر خود را برای صادرات عوض کردیم و فرآوری را تقویت کردیم. کنسانتره سازی و گندله سازی را توسعه داده ایم و قدم به قدم خود را به آهن اسفنجی نزدیک کرده ایم.

- ارزش افزوده صادرات در آهن اسفنجی بیشتر است؟

در زنجیره اکتشاف سنگ آهن تا تولید شمش فولاد، مرحله اکتشاف، فرآوری و گندله سازی بیشترین ارزش افزوده را دارند. اتفاقا از آهن اسفنجی به بعد ارزش افزوده کم است، هرچند که به سرمایه گذاری کلانی نیاز دارد.

- چرا هدف گذاری برای شمش فولاد انجام نمی شود؟

ما هدف گذاری 55 میلیون تن در سال 1404 را داریم. فارغ از این موضوع که آیا پتانسیل ایجاد چنین تولیدی وجود دارد یا خیر.

- در این مقوله بحران های زیست محیطی مانند بحران آب مطرح می شود. برای مقابله با این بحران ها و رسیدن به این هدف، چه تدابیری اندیشیده شده است؟

دقیقا این بحران ها پیش روی ماست. فکر می کنم کسانی که این 55 میلیون تن را هدف گذاری کردند، به این بحران ها فکر نکردند. در حالی که می دانیم رسیدن به 55 میلیون تن و مدیریت آن کار بسیارسختی است و شاید اصلا در کشور قابل اجرا نباشد.

هنگامی که در سال 92 بحران ایجاد شد و همه معادن و تولید کنندگان ضرر کردند، پیش بینی ها حاکی از این بود که این قضیه تا اواسط 2017 زمان ببرد. این پیش بینی درست از آب درآمد. ادامه آن می گوید که در سال های 2017 و 2018 شرایط بدی نخواهیم داشت. میانگین آن همین شرایط است. اما در دورنمای 2020 پیش گویی ها حاکی از افت قیمت سوم است. بنابراین به تولیدکنندگان معدنی توصیه می شود که خود را از دام تولید سنگ آهن دربیاورند و سنگ آهن را تبدیل به حلقه های بعدی مانند گندله و آهن اسفنجی کنند. در این صورت از شرایط بد تاثیرات کمتری می پذیرند.

- بازار صادراتی در کشورهای همسایه چه وضعیتی دارد و آینده آن چطور پیش بینی می شود؟

ایران در منطقه ای واقع است که مزیت های بالایی دارد. همسایه ما کشور عراق هیچ زیرساخت تولید فولادی ندارد و در شرایط جنگ قرار دارد. این کشور به زودی برای تامین زیرساخت های خود به فولاد نیاز دارد. در این صورت اولین کشوری که می تواند نیازهای فولادی عراق را تامین کند، ایران است.

- البته این اتفاق در شرایطی رخ می دهد که ترکیه وارد این بازار نشود و در بازار فولاد عراق از ترکیه شکست نخوریم.

ترکیه 33 میلیون تن تولید فولاد دارد که تقریبا دوبرابر میزان تولید فولاد ماست. اما تولید کننده ترک، به ازای تولید هر تن فولاد، 4 دلار سود می کند. اما در چرخه تولید فولاد در ایران تقریبا 10 برابر این رقم سود می کنیم. بنابراین می توانیم بازار را به نفع خودمان رقابتی کنیم. از طرف دیگر ترکیه سنگ آهن وارد می کند، در حالی که ما سنگ آهن داریم. آنها ضایعات آهن وارد می کنند، آهن اسنفنجی وارد می کنند، اما تمام این مواد اولیه در ایران وجود دارد. انرژی در ترکیه وارداتی و گران است. هزینه نیروی کار آنها نسبت به ایران بیشتر است، اما با مدیریت صحیح و اصولی تولید خود را جلو می برند و همچنین به سود 4 دلاری قانعند.

- پیش از این ما در بسیاری از بازار ها از ترکیه شکست خوردیم. آخرین نمونه هم روسیه و سوریه هستند که از ما جلو افتاده است. برای شکست نخوردن در بازار فولاد کشورهای همسایه به خصوص عراق چه تمهیداتی لازم است؟

فرمایش شما صحیح است اما باید قبول کنیم که پتانسیل بازار عراق و افغانستان برای ایران فراهم است. اگر نتوانیم استفاده کنیم، به دلیل مدیریت نادرست بخش فولاد است. اگر عارضه یابی انجام نشود، قبل از آن که قیمت های جهانی ما را به زمین بزند، مدیریت داخلی ما را به زمین می زند. اکنون شرایط تولید در ایران، شرایط خوب نیست. بسیاری از کارخانه ها برای ادامه راه دچار تزلزل خواهند شد.

- اکنون دولت گام عملی برای یکسان سازی نرخ ارز برداشته و ارز مبادله ای مسافرتی و همچنین ارز مبادله ای برای بسیاری از کالاها را حذف کرده است. این یکسان سازی نرخ ارز چه تاثیری در تولید و صادرات زنجیره فولاد دارد؟

در مباحث مالی و پولی، نظر ما این است که قدرت اقتصادی کشور حدی را برای نرخ ارز تعیین می کند. اگر ارز از حد متعارف بالاتر برود، مصرف کننده ضرر می کند و اگر پایین تر بیاید، تولید کننده ضرر می کند. ما فکر می کنیم که نرخ ارز فعلی، اجحاف به تولیدات است. افزایش نرخ دلار در مسیر رفع رکودی که دولت در پیش رو دارد نیز به همین دلیل است. شاید در این حوزه برخی از منظر حقوق مصرف کننده به آن اعتراض کنند، اما در بخش تولید کشور، نشان می دهد که نرخ ارز باید بیش از 4 هزار تومان باشد که بتواند کفاف ریسک و سرمایه گذاری و هزینه های بخش تولید را بدهد. بنابراین نرخ ارز لاجرم باید بالاتر برود.

از سوی دیگر بانک های دولتی و خصوصی در چندسال گذشته سازندگی در بخش تولید نداشتند، بلکه به جای تقویت تولید، وارد بازار خرید و فروش اوراق و خرید ملک شدند. به همین دلیل فاصله بین تولید و بانک ایجاد شده است. هنوز هم اگر بانک ها خود رابه بخش تولید وصل کنند، راه نجات بانکداری هم ایجاد می شود. ما مجبوریم در 4 سال آینده با رکود مبارزه کنیم و رونق را به بازار بازگردانیم. این موضوع اجبار است و هیچ دولت مردی گزینه دیگری مدنظر ندارد.

در 4 سال آینده همه مسئولین از برداشتن رکود صحبت می کنند. بنابراین نرخ بهره بانکی باید پایین بیاید، ارز افزایش پیدا کند و تک نرخی شود. هنگامی که ارز چند نرخی است، عده ای سواستفاده گر از فاصله قیمت ارزهای مختلف با استفاده از رانت، از این فاصله استفاده می کنند و از آن سودهای رانتی به دست می آورند. بنابراین برای این که بازار بتواند برای محاسبه دخل و خرج از روز اول اقدام کند، باید ارز تک نرخی شود تا تولید کننده تکلیفش با تولید یا عدم تولید و یا حتی تغییر وضعیت تولید معلوم شود.

- این یکسان سازی نرخ ارز در زنجیره فولاد چه تاثیراتی دارد؟

در سنگ آهن و فولاد، موضوعی کلان تر از بحث ارز داریم. در این زنجیره، حلقه های متفاوتی داریم که دولت برای هماهنگی این حلقه ها، شاخص های قیمت گذاری درصدی، قرار داده است. به طور مثال قیمت گندله، 12 درصد از شمش فولاد خوزستان است. این موضوع مورد تایید ما در این مدت نبوده است. هر کالا، متمایز است و نمی توان قیمت هر کدام را با قیمت تمام شده شمش فولاد محاسبه کرد.

بنابراین باید در این حوزه باید شفاف سازی شود و قیمت گذاری در بورس کالا انجام شود. در واقع پیشنهادم این است که تمام محصولات سنگ آهنی به صورت الزامی وارد بورس کالا شود.

- اما اکنون اکثر معاملات سنگ آهن و زنجیره فولاد در بازار آزاد انجام می شود و تمایلی برای ورود به بورس کالا ندارند.

بله اما اگر قیمت گذاری تمام محصولات اعم از سنگ آهن، کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی و حتی شمش فولاد در بورس کالا انجام شود، می توان تمام معاملات را به سمت این بازار سوق داد.

در جریان تولید همواره دستوراتی صادر می شود که موجب تشویق برخی از افراد و یا اضمحلال افراد دیگر می شود، بنابراین ارزش افزوده به درستی محاسبه نمی شود. در حالی که این محاسبه در بورس کالا می تواند به درستی انجام شود.

در واقع قیمت واقعی هر محصول انجام می شود و در بورس به قیمت روز محاسبه می شود. به این صورت مشخص می شود که محصولات ارزش افزوده دارند یا نه. اگر مشخص شود که آهن اسفنجی ارزش افزوده تولید نمی کند، تولید آن از چرخه سودآوری خارج می شود.

به شخصه ارزش افزوده چندانی برای آهن اسفنجی به بعد قایل نیستم. زیرا بحران آب و بحران انرژی و آلودگی زیست محیطی و هزینه حمل و نقل پیش می آید که نشان از ضررده بودن آن دارد. در بورس کالا این موارد زودتر مشخص می شود. اکنون راه فقط شفافیت است و درصد گیری برای قیمت ها کار درستی نیست.

بنابراین استفاده از پتانسیل های بورس در کشور باید حمایت و تقویت شود و فرهنگ سازی در کشور انجام شود. مقوله ای مانند سنگ آهن درگیری چندجانبه دارد. از یک طرف ماده خام محسوب می شود و از طرف دیگر کالای تجاری محسوب می شود و صادرکنندگان و خریداران خارجی در انتظار خرید آن هستند. از سوی دیگر این ماده شاخص کار معدن داری است. هنگامی که تولید سنگ آهن کاهش پیدا می کند، معنای آن بیکار شدن کارگران معدن و ضررده شدن معدن داران است. بنابراین نمی توان به راحتی قیمت گذاری این کالا را درصدی از قیمت شمش فولاد قرار داد.

هنگامی که قیمت جهانی بالا می رود، همه تولید کنندگان به سراغ صادرات می روند و به تولید کننده داخلی محصول اولیه نمی رسد. بر عکس این موضوع نیز هنگامی که قیمت جهانی کاهش پیدا می کند، همه تولید کنندگان از مصرف کننده تقاضای خرید دارند.

این موضوع در هر دو صورت معامله نامبارکی است که بین تولیدکننده و مصرف کننده ایرانی اتفاق می افتد. اما اگر از همین الان شرایط به تعادل برسد، سود و زیان به موازنه می رسد و وضعیت تولید کننده و مصرف کننده مشخص شده و هیچ کس نارضایتی نخواهد داشت. در واقع عرضه و تقاضا قیمت را نشان می دهد.

از سوی دیگر باید توجه داشت که ما در اصل تابع بورس لندن هستیم، اما خودمان حاضر نیستیم که از بورس کالای کشور برای معاملات خود استفاده کنیم. زیرا شرایطی را ایجاد نکردیم که تولید کننده برنده و مصرف کننده برنده داشته باشیم، بلکه دلال ها از این فاصله استفاده کردند.

بنابراین اگر می خواهیم ارزش افزوده را ارج نهیم، باید به دنبال کشف قیمت واقعی باشیم که هیچ جا به اندازه بورس کالا این امنیت قیمت گذاری را ایجاد نمی کند.

بازگشت به شاخه اخبار معدن بازگشت به صفحه نخست

نظرات کاربران

دسته بندی های "بازتاب رسانه ها" استیل پدیا