نگاه حقوقی به ایمنی در معادن زغال‌سنگ
ماین نیوز: پرده نخست؛فاجعه پلاسکو، تصاویر مربوط به آواربرداری، چشمان خیره در اعماق آوارها، پویش و همدردی مردم در فضای مجازی و حقیقی، آتش‌نشان، پوشش‌های لحظه‌ای رسانه‌های دیداری و شنیداری، پیکرهای پاک و پر خاک آتش‌نشانان، گزارش هیات بررسی حادثه پلاسکو...پرده دوم؛معدن زغال‌سنگ زمستان یورت، چشمان خیره در اعماق دالان‌ها، پوشش گاه‌گاه رسانه‌های دیداری و شنیداری، بازتابی هر ازگاه در فضای مجازی و حقیقی، زغال‌سنگ، پیکرهای آرام خفته در زغال، کارگران پاک‌دست ناآرام، سیاهی، بی‌چراغی، تیم‌های حقیقت‌یاب... که مقصر است؟
دیرزمانی از فاجعه پلاسکو سپری نگردیده و داغ‌ها همچنان بر سینه‌ها تداعی‌گر سوزند، اهمال چند دستگاه یا نهاد یا شخص یا تجهیزات و چه و چه‌ها جان شریف انسان‌هایی را ستاند. پاسخ به اینکه آسیب‌شناسی چنین رخدادی به درستی تحقق یافته یا خیر بماند برای آتیه... و حال داستان معدن یورت.
وزارت صنعت، معدن و تجارت متولی اصلی صدور مجوزهای معدنی است، این امر بدان معناست که برای دستیابی به مجوزهای فعالیت معدنی (اعم از اکتشاف، پروانه بهره‌برداری یا مجوز برداشت) طی مراحل، توجه به ضوابط و تکمیل مدارک ضروری است.
معرفی مسئول فنی در محدوده‌هایی با بیش از ۲۵ کارگر، معرفی مسئول ایمنی معدن(افزون بر مسئول بهداشت حرفه‌ای) امری الزامی است.
به صرف صدور مجوز نیز تکالیف یادشده به اتمام نرسیده و همچنان باید امر پایش و نظارت بر فعالیت‌های معدنی محقق گردد، چنین تکلیفی به صراحت در احکام مواد (۲) و (۳۴) اصلاحی قانون معادن و مواد ۱۰۰ تا ۱۰۷ آیین‌نامه اجرایی قانون پیش گفته به چشم می‌خورد.
همسو با تکالیف وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز برگرفته از احکام قانون کار (ویژه مواد ۸۵ و ۸۶) وظیفه پایش محیط‌های کارگاهی را به دوش می‌کشد.
آئین‌نامه ایمنی در معادن مصوب ۱۳۹۱ شورای‌عالی حفاظت فنی در همین راستا تهیه شده است. چونان که در پیش‌درآمد، در آیین‌نامه یادشده آمده است هدف از تصویب آن پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی و ایمن‌سازی محیط کار در معدن است.
به موجب ماده ۲ آیین‌نامه یادشده چنانچه مسئول ایمنی معدن بیم از خطرات جانی برای کارگران داشته باشد باید فعالیت معدن را متوقف و گزارش لازم را به مسئولان معدن به طور کتبی ارائه کند، چه آنکه بر مبنای ماده ۳ همین آیین‌نامه مسئول ایمنی باید پیش از شروع هر نوبت کاری براساس فرم‌های چک لیست، ایمنی معدن را مورد ارزیابی قرار داده باشد.
ماده ۴ آیین‌نامه موصوف نیز تکلیف داشته تاریخ شروع عملیات معدن در جهت پایش ایمنی به اطلاع اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی رسیده باشد.
بگذریم از دیگر تکالیف جاری در آیین‌نامه ایمنی از قبیل ضرورت آموزش ایمنی و آشنایی کارگران با راه‌های خروجی و اضطراری از معدن، نحوه تهویه معدن، راه‌های دسترسی، احکام ویژه تهویه معادن زغال‌سنگ، کمک‌های اولیه و نجات که همه به صراحت در آیین‌نامه ایمنی تبیین شده و به‌طور قطع توجه به موادی که شرح آن رفت تا حدود بسیاری ریسک کار در معادن را کاهش خواهد داد و بی‌توجهی به مواردی که شرح آن رفت فاجعه‌ای همچون حادثه معدن یورت را در پی خواهد داشت.
آسیب‌شناسی حادثه یادشده و بررسی اسباب بروز حادثه در گرو تبیین اقدامات وزارت صنعت، معدن و تجارت به همراه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خواهد بود، در این میان از مسئولیت دارنده مجوز، مسئول ایمنی و مسئول فنی معدن نیز نباید غافل شد، هرچند پایش مناسب دستگاه‌های حاکمیتی به‌طور قطع مجال بی‌توجهی یا کم‌توجهی را به مسئولان معدن نخواهد داد.
بنابر آنچه گذشت امید آن می‌رود که با رویکردی همه سونگر، حادثه معدن یورت مورد تحلیل واقع شود و با قاطعیت، اشخاص خاطی مورد بازخواست قرار گیرند.
میثم نوکانی
کارشناس حقوقی