انتشار اوراق سلف و سلف موازی استاندارد از جمله اقداماتی است که وزارت اقتصاد و امور دارایی در راستای تأمین مالی صنایع و ارتقا جایگاه شرکت های تولیدکننده در بازار سرمایه انجام داده است.

به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، ارزش کل معاملات سلف از ابتدا تا ۱۵ بهمن ماه سال ۱۳۹۵ حدود ۱۳۴ هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به دوره مشابه در سال قبل رشد ۵۵ درصدی را نشان می دهد. از طرف دیگر ارزش کل معاملات سلف موازی استاندارد تا هفته منتهی به ۲۲ بهمن ماه، سال ۱۳۹۵، ۴۵هزار میلیارد و ۶۰۲ میلیون ریال بوده که نسبت به دوره مشابه درسال قبل ۱۱۱۷ درصد رشد داشته است.

ابزار های تامین مالی بازار سرمایه

مقامات وزارت اقتصاد و امور دارایی و بورس اوراق بهادار در دولت تدبیر و امید از ابتدا بر طراحی و تنوع بخشی ابزارهای تامین مالی به عنوان یکی از ضروروت های بازار سرمایه تاکید داشته اند. براساس گفته های آنان یکی از مهم ترین عوامل رکود صنایع در دولت های پیشین بحث تأمین مالی بوده است و این امر تنها با توسعه تامین مالی از طریق بازار سرمایه برطرف خواهد شد. بنابراین انتشار اوراق سلف و سلف موازی استاندارد توانسته است به تأمین مالی صنایع و ارتقا جایگاه شرکت های تولیدکننده در بازار سرمایه کمک کند.

قرارداد سلف

️قرارداد سلف قراردادی است که براساس آن خریدار، کالایی را با قیمت معین، زمان مشخص و در آینده تحویل می گیرد و بهای آن را در هنگام معامله براساس دستورالعمل تسویه و پایاپای به فروشنده پرداخت می‌ کند. این قرارداد در ابتدای امر در سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و روی انواع فلزات مورد معامله قرار گرفت و تولید کنندگان این کالاها به دفعات از آن برای تامین مالی خود استفاده کردند.

همچنین عمده خریداران در بازار سلف بورس کالای ایران مصرف کنندگان واقعی کالاهای فروخته شده به شمار می آیند، لذا تمامی معاملات سلف در بازار منجر به تحویل فیزیکی کالا در سر رسید مقرر می شود و بورس کالای ایران بر فرآیند تحویل نظارت کامل و جامع دارد.  البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که قراردادهای سلف در بازار فیزیکی و بازار فرعی بورس کالای ایران معامله می‌شوند و خریداران از این ۲ بازار اقدام به تهیه کالای مورد نیاز خود می کنند.

معاملات بازار فیزیکی

️کالاهای قابل معامله در بازار معاملات فیزیکی به خصوص در قرار دادهای سلف به ۳ گروه تقسیم می شوند که شامل، کالاهای صنعتی و معدنی، محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی و محصولات کشاورزی می شوند. از این رو هیئت پذیرش(*) و کمیته عرضه(**) در زمان پذیرش هر کالا در بازار معاملات کالای فیزیکی، حداقل درصد عرضه در بورس را از کل تولید سالانه برای تولیدکنندگان و وارد کنندگان مشخص می‌کند.

البته در صورتی که عرضه کننده به مجموعه تعهدات خود در این زمینه پایبند نباشد، بورس قادر است نسبت به تعلیق پذیرش عرضه‌کننده برای حداکثر ۳ ماه اقدام و مراحل را از طریق قانون مورد رسیدگی قرار دهد. همچنین در صورت ادامه تعلیق، پذیرش کالا برای حداکثر ۳ ماه دیگر منوط به تایید سازمان بورس و اوراق‌بهادار است. حال در صورتی که تعلیق پذیرش بیش از ۶ ماه ادامه داشته باشد و عرضه‌کننده ورشکسته یا منحل شود، پذیرش عرضه‌کننده توسط هیئت پذیرش یا کمیته عرضه لغو خواهد شد همچنین پس از گذشت یک سال از تاریخ لغو، پذیرش با ارائۀ درخواست و فراهم کردن شرایط امکان‌پذیر خواهدبود.

بازار فرعی

️یکی از بازارهایی که قراردادهای سلف درآن معامله می شود، بازار فرعی است. این بازار در بورس کالای ایران با هدف آسان کردن شرایط پذیرش برای کالاهایی که تداوم عرضه ندارند و یا کالاهایی نظیر کالاهای فرآوری شده که مشخصات استانداردپذیر ندارند، راه‌اندازی شد. با توجه به تسهیل شرایط پذیرش، در این بازار یک محموله برای یک بار عرضه پذیرفته می‌شود و در صورتی که عرضه‌کننده تمایل به عرضه محموله دیگری از همان کالا را داشته باشد، باید دوباره مراحل پذیرش کالا را طی کند. البته مسئولیت پذیرش کالا در این بازار با کمیته عرضه است.

محدودیت های قرارداد سلف عادی

خریداران اوراق سلف با محدودیت هایی در این بازار مواجه هستند. از مهمترین محدودیت های این بازار می توان به نبود بازار ثانویه برای خریداران محصول اشاره کرد که همواره با ۲ ریسک یعنی، ریسک تغییرات قیمت و ریسک نقد شوندگی مواجه هستند. به دلیل وجود این ۲ ریسک، خریداران تمایلی برای ورود به تأمین بلندمدت (بیش از ۶ماه) ندارند. از طرف دیگر این قرار داد فقط ابزار تأمین مالی تولیدکنندگان کالاها است و سایر فعالان اقتصادی که نیازمند تأمین مالی پروژههای خود هستند، امکان استفاده از آن را ندارند. از این رو بورس کالای ایران با انتشار اوراق سلف موازی استاندارد سعی کرده است این محدودیت ها را مرتفع کند.

اوراق سلف موازی استاندارد

برای اولین بار در ایران توسط وزارت اقتصاد و اموردارایی در سال ۱۳۹۳ ابزار تأمین مالی جدیدی مبتنی بر عقد شرعی سلف به نام اوراق سلف موازی استاندارد طراحی شد. این اوراق در شکل کوتاه مدت علاوه بر تأمین مالی، می تواند باعث تسهیل فروش نیز شود. در طول دورۀ معاملاتی قرارداد، خریدار سلف اول می‌تواند اقدام به فروش دارایی پایه به میزان خریداری شده در قرارداد سلف اول به شخص دیگری در قالب یک قرارداد سلف ثانویه کند. این قرارداد سلف ثانویه را سلف موازی می‌گویند. این فرایند می‌تواند به همین صورت ادامه داشته باشد و خریدار سلف دوم نیز در قالب یک معامله سلف دیگر آن را به فرد دیگری بفروشد. بدین ترتیب بازار ثانویه سلف شکل می‌گیرد. اوراق سلف موازی استاندارد می‌تواند برای مقاصد تأمین مالی کوتاه مدت و مستمر و برای مقاصد تأمین مالی بلند مدت و طرح‌های توسعه‌ای کارکرد داشته باشد.

توسعه تامین مالی از بازار سرمایه

یکی از اهداف علی طیب نیا پس از قبول سکانداری وزارت اقتصاد و امور داریی، تامین مالی بازار سرمایه کشور بوده است، از این رو معاملات از طریق انتشار اوراق سلف و اوراق سلف موازی استاندارد توانست بخشی از دغدغه وی را در  این زمینه مرتفع کند. بر اساس گزارش ارائه شده توسط بورس کالای ایران، ارزش کل معاملات سلف از ابتدای سال ۱۳۹۵ تا ۱۵ بهمن ماه ۱۳۹۵ حدود ۱۳۴ هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به دوره مشابه در سال قبل ۵۵ درصد رشد داشته است.

تامین مالی شرکت ها از اوراق سلف موازی

بر اساس همین گزارش، اولین تأمین مالی بلندمدت از طریق بازار سرمایه در سال ۱۳۹۳ انتشار اوراق سلف موازی استاندارد بر روی سنگ آهن دانه بندی شده توسط شرکت معدنی و صنعتی گلهر سیرجان به ارزش ۸۳۰ میلیارد ریال بوده است.

در سال ۱۳۹۴ تأمین مالی شرکتها با انتشار اوراق سلف موازی بر روی ۶ دارایی پایه pvc، سنگ آهن، کنسانتره آهن، سیمان، تیرآهن ۱۴، اوره گرانول در مجموع به ارزش ۵۷۰۰ میلیارد ریال رسید و این روند صعودی تأمین مالی از طریق این اوراق در سال ۱۳۹۵ با انتشار اوراق سلف موازی بر روی سه دارایی پایه گندم، اوره گرانول و کنسانتره سنگ آهن در مجموع به ارزش ۲۹هزار و ۷۱۸میلیارد ریال ادامه یافت. بر همین اساس ارزش کل معاملات سلف موازی استاندارد تا هفته منتهی به ۲۲ بهمن ماه سال  ۱۳۹۵، ۴۵هزار میلیارد و ۶۰۲ میلیون و ۴۰۰هزار و ۲۸۵ ریال بوده که نسبت به دوره مشابه در سال قبل ۱۱۱۷ درصد رشد داشته است.

 هر کالا برای این‌که امکان معامله در بورس کالای ایران را داشته باشد، باید توسط هیئت پذیرش که رئیس آن رئیس سازمان بورس و اوراق‌بهادار (نهاد ناظر) و اعضای آن از خبرگان بازار است، پذیرفته شود.

 کمیته عرضه، نهادی داخل شرکت بورس کالای ایران است که اعضای آن شامل مدیرعامل بورس، یکی از اعضای هیئت‌مدیره بورس و یک نفر خبره صنعت است.

@imereport