عدم ایجاد شفافیت در پرونده ب.ز. می تواند هزینه های دور زدن تحریم در آینده را افزایش دهد

آرش پورابراهیمی*

سر در آوردن از پرونده ب.ز. کار چندان ساده ای نیست: مخالفانش او را شخصیتی تصویر کرده اند که در دوران تحریم با راحتی بخشی از ثروت ملی را بالا کشیده و اکنون از بازپرداخت آن طفره می رود. اشاره به مواردی مانند اینکه او به هر ایرانی چقدر بدهکار است نیز برای ترغیب افکار عمومی به ضدیت با ب.ز. به کار می رود اما خودمتهمو حامیانش ادعا می کنند که ب.ز. در روزهای سخت اقتصاد ایران با تمام وجود برای دور زدن تحریم ها و خدمت به کشور تلاش کرده و اکنون قربانی رقابت های سیاسی میان دولت قبل و دولت فعلی شده است. علاوه بر این دو تصویر کاملا متفاوت و حتی متضاد، موارد دیگری هم به پیچیدگی پرونده می افزایندچرا که همه ابعاد ماجرای ب.ز. و به خصوص آن بخش هایی که به راهکارهای ایران برای دور زدن تحریم ها باز می گردد برای افکار عمومی قابل بیان نیست به این دلیل که محرمانه ماندن آن در بلندمدت شاید به نفع ایران باشد و همچنین از سوی دیگر فرآیند تحریم ایران و در نتیجه دور زدن آن به خودی خود نسبتا پیچیده بود چه برسد به اینکه قرار باشد تنها بخشی از آن روایت شود.

اما جدا از اینکه نتیجه این پرونده چه باشد، دادگاه پرحاشیه ب.ز. می تواند در بلند مدت آثاری جانبی را برای اقتصاد ایران به همراه داشته باشد به خصوص اگر ایران بار دیگر مجبور باشد برای دور زدن تحریم ها دست به کار شود. کنث راگف که یکی از بهترین اقتصاددانان در زمینه اقتصاد مالی بین الملل است اعتقاد دارد که در مقابل تحریم های مالی که مسیر ورود ارزهای جهانی و به طور خاص دلار به داخل اقتصاد ایران را مسدود می کرد تقریبا هیچ راه حل کوتاه مدتی وجود نداشت و تنها راهکار این بود که ایرانی ها تلاش کنند از شیوه هایی نامتعارف هرچقدر که می توانند ارز بدست بیاورند. البته به اعتقاد او در بلندمدت اوضاع برای ایران بهتر می شد چرا که شیوه های تازه نقل و انتقالات مالی به ایران کمک می کرد که نظام متعارف مالی جهانی را دور بزند به خصوص که انحصار نهادهای آمریکایی در نقل و انتقالات مالی رو به کاهش است.

به همین خاطر در شرایط مشابه، مقامات ایرانی چاره ای نخواهند داشت مگر اینکه بار دیگر به سراغ افرادی مانند ب.ز. بروند، در واقع فردی که مبادلات مالی گسترده و البته نه چندان شفافی داشته باشد تا بتواند به ایران در دور زدن تحریم ها کمک کند بعید است که شخصیت چندان متفاوتی با ب.ز. داشته باشد. اما تفاوت اینجاست که این بار تجربه دادگاه ب.ز. باعث خواهد شد که این افراد ریسک بیشتری را در مبادلات با دولت ایران در نظر بگیرند، ریسکی که می تواند از یک سو خودش را در هزینه مبادلات نشان دهد و از سوی دیگر خطر عدم پرداخت مطالبات ایران را نیز افزایش دهد، به خصوص که این بار فردی که قصد چنین کاری را داشته باشد احتمالا تلاش می کند تا خود را از دسترس مقامات قضایی ایران نیز دور نگه دارد و در نتیجه اصلا به کشور باز نگردد.

به همین خاطر آثار جانبی و بلند مدت پرونده ب.ز. را نمی توان در نظر نگرفت; شفافیت بیشتر در پرونده برای اقناع افکار عمومی در مورد مجرم بودن متهم و همچنین بدبینی ها نسبت به سیاسی بودن پرونده کمترین اقداماتی است که شاید بتوانند از هزینه های جانبی احتمالی این پرونده بر اقتصاد ایران بکاهند.

منبع: روزنامه هفت صبح

* محقق رشته اقتصاد سیاسی در دانشگاه هاروارد