کاربرد برخي محصولات فولادي در صنايع غذايي
ورق‌هاي قلع اندود نيازمند موازين بهداشتي
به گزارش معدن نيوز بيشترين مورد استفاده ورق قلع اندود در صنايع غذايي است که البته موضوع حائز اهميت در اين‌باره، بهداشتي بودن آن است و مي‌طلبد توليد ورق قلع‌هاي اندودي که در صنايع غذايي کاربرد دارند از ساير توليدات قلع اندود با رعايت نکات بهداشتي مجزا شود.قلع اندود کردن
قلع اندود کردن فرآيندي است که روي فولاد يا آهن کارشده، لايه نازکي از قلع پوشيده مي‌شود و محصول نهايي به‌دست آمده از اين فرآيند، ورق قلع اندود ناميده مي‌شود.
اين ورق بيشتر براي پيشگيري از زنگ‌زدگي کاربرد دارد. بيشتر کاربرد ورق‌هاي قلع اندود براي توليد قوطي‌هاي کنسرو در صنايع غذايي است. البته در گذشته، اين ورق‌ها براي گلدان، سيني‌ها و... نيز مورد استفاده قرار مي‌گرفت. اين ورق‌ها براساس روش الکتروليت اسيدي با محلول فرواستان توليد مي‌شود. در اين روش ورق پس از عبور از حوضچه‌هاي شست‌وشوي الکتروليتي و شست‌وشو با آب و عبور از حوضچه‌هاي اسيدشويي الکتروليتي و شست‌وشو با آب (در دو مرحله) وارد حوضچه‌هاي محتوي محلول الکتروليت شده و در 5 مرحله در حالي که شمش خالص قلع به‌عنوان‌اند و ورق به‌عنوان کاتد عمل مي‌کند، به روش الکتروليتي هر دو سطح ورق قلع‌اندود مي‌شود. پس از انجام عمليات پوشش‌دهي قلع، ورق با عبور از کوره‌اي به نام مافل تا درجه حرارت بالاي نقطه ذوب قلع گرم شده و سپس در حوضچه‌اي به سرعت سرد مي‌شود. پس از اين مرحله ورق قلع‌اندود به‌علت جلوگيري از اکسيداسيون سطحي وارد عمليات شيميايي (رسوب دادن لايه‌اي از کروم) شده و پس از طي عمليات خنک‌سازي و بازسازي‌هاي کنترل کيفي، بسته‌بندي شده و به بازار مورد مصرف خود که صنايع بسته‌بندي است، روانه مي‌شود.
ضوابط بهداشتي ورق قلع‌اندود در تماس با مواد غذايي
توليد قلع اندود در صنايع غذايي نيازمند رعايت استانداردهاي بهداشتي است. در اين‌باره، علي‌اکبر باطني، کارشناس دفتر فني نوردسرد قلع اندود فولاد مبارکه اصفهان در پنل تخصصي «ضوابط بهداشتي ورق قلع اندود در تماس با مواد غذايي» در هفتمين همايش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ايران با نگاهي به بازار اظهار کرد: توليد ورق قلع اندود يکي از محصولات فولادي به‌شمار مي‌رود که مي‌تواند هم در صنايع غذايي و هم در محصولات غيرغذايي کاربرد داشته باشد. وي در ادامه توضيح داد: يکي از مشکلاتي که در توليد ورق قلع اندود وجود دارد، اين است که آيا اين ورق براي مواد غذايي توليد مي‌شود يا براي مواد غيرغذايي، زيرا توليد قلع اندود براي مواد غذايي بايد همراه با يکسري استانداردهاي بهداشتي باشد. باطني در ادامه تاکيد کرد: بنابراين بايد ترتيبي اتخاذ شود که ورق مواد غذايي به شکلي مجزا توليد شود، ورق‌هاي وارداتي قلع اندود نيز به‌صورت همان ورق بهداشتي وارد شود تا از نظر بهداشتي با مشکلي روبه‌رو نشود.
باطني با توضيح معيارهاي بهداشتي بودن ورق قلع اندود عنوان کرد: البته بهداشتي بودن ورق قلع اندود نيز تعاريف ويژه خود را دارد. براساس استانداردهاي اروپايي، بهداشتي بودن ورق‌هاي اندود در مواد غذايي به اين معناست که آثار سرطان‌زايي، جهش‌هاي ژني و اختلالات بارداري در انسان يا حيوان ايجاد نکند. وي همچنين در ادامه با توضيح فرآيند توليد فولادهاي پوشش‌دار عنوان کرد: توليد فولادهاي پوشش‌دار از 3 خط تشکيل مي‌شوند، در يک قسمت يک پوشش ضخيم وجود دارد که لازم است پوشش نازکي روي آن قرار گيرد. پس از آن لايه چسبنده‌اي ايجاد خواهد شد تا پوشش به‌راحتي روي زيرلايه بچسبد و در بلندمدت نيز ويژگي خود را حفظ کند. بنابراين اقدام‌هايي مانند شست‌وشو در فرآيند مقدماتي آن انجام مي‌شود. باطني ادامه داد: براي اينکه موانعي روي پوشش قلع اندود ايجاد نشود ورق‌ها در حوضچه الکترونيک قرار خواهند گرفت که در اين حوضچه عمل‌آند و کاتد روي مي‌دهد. در اين مرحله شمش قلع که‌اند است جدا مي‌شود و روي ورق کاتد خواهد نشست. البته در اين مرحله پوشش ماتي به‌دست مي‌آيد که براي براق کردن آن از يک کوره عبور داده خواهد شد که باعث ذوب شدن قلع مي‌شود. پس از آن سريع در آب سرد خواهد شد که حالتي براق و درخشان به آن خواهد بخشيد. باطني ادامه داد: در بخش پاياني عمليات شيميايي و کروماته کردن با کروم 6، درنهايت ورق به شکل کلاف پيچيده مي‌شود. وي همچنين يادآور شد: در کشور ما دو شرکت توليد خطوط قلع اندود وجود دارد.
لايه‌هاي مختلف ورق قلع اندود در تماس با غذا
براي توليد ورق قلع اندود در مواد غذايي لايه‌هاي مختلف بايد داراي استانداردهاي بهداشتي باشند. در اين‌باره کارشناس دفتر فني نورد سرد قلع اندود فولاد مبارکه اصفهان عنوان کرد: براي بهداشتي کردن ورق قلع اندود 4 لايه متفاوت بايد روي آن تشکيل شود. يک لايه ورق فولادي، يک لايه قلع، يک لايه کروماته و پس از آن لايه روغن بهداشتي قرار خواهد گرفت. باطني در ادامه يادآور شد: البته براي مواد غذايي که حالت مايع دارند لايه لاک به‌عنوان آخرين مرحله در نظر گرفته مي‌شود. ممکن است يک تا چند لايه روي همديگر قرار گيرند و تعداد لايه‌هاي لاک به اين موضوع بستگي دارد که تا چه اندازه اطمينان حاصل کنيم که مواد ورق به مواد غذايي منتقل نخواهد شد. وي درباره مسئوليت بهداشتي بودن اين لايه‌ها عنوان کرد: ضوابط بهداشتي 3 لايه نخست يعني لايه‌هاي ورق، قلع تا کروماته به‌عهده توليدکننده ورق خواهد بود. مسئوليت لايه لاک نيز به برعهده لاک‌ساز است.
البته در مرحله قوطي‌سازي مسئوليت کلي ورق و لاک به‌عهده قوطي‌ساز خواهد
بود. باطني توضيح داد: براي بهداشتي بودن محصول نهايي بايد تک‌تک اين لايه‌ها داراي گواهي بهداشتي باشند. چه ورق اصلي چه قلع، چه کروماته و چه لاک به کار گرفته شده بايد داراي گواهي بهداشت باشد و درنهايت مسئوليت کلي اين ظرف پرشده با مواد غذايي با صنايع غذايي است. به عبارت ديگر، هر تغييري به‌واسطه قوطي در مواد غذايي رخ بدهد بايد صنايع غذايي جوابگو باشد.
باطني در پايان يادآور شد: مصرف ورق قلع‌اندود در کشور به 265هزار تن در سال مي‌رسد که 120هزار تن آن به‌طور داخلي توليد مي‌شود و بقيه وارد مي‌شود. البته ميزاني که وارد مي‌شود بايد از نظر بهداشتي مورد تاييد باشد تا با خطري همراه نباشد.