سی‌وپنجمین گردهمایی ملی علوم‌زمین برگزار شد
دنیای معدن -سی‌وپنجمین گردهمایی ملی علوم‌زمین، با هدف ارائه دستاوردهای پژوهشی علوم زمین و تبادل‌نظر اندیشمندان و پژوهشگران از سوی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با شعار «علوم زمین و اقتصاد مقاومتی» در سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور به مدت ۳ روز برگزار شد.
یکی از اهداف تعریف شده در سی‌وپنجمین گردهمایی علوم زمین ارائه مقالات علمی از سوی دانش‌آموختگان رشته‌های مختلف معدن بود. به گزارش دنیای معدن به نقل از روابط عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، افشین اکبرپور، دبیر علمی این گردهمایی با تاکید بر اینکه این گردهمایی در مدت ۳۵ سال متوالی برگزار می‌شود، افزود: در این دوره از گردهمایی ۷۶۷ مقاله دریافت شد که از این تعداد ۲۲۶ مقاله با رویکرد زمین‌شناسی بنیادی و ۱۶۹ مقاله در حوزه اکتشاف بوده است. اکبرپور با تاکید بر اینکه مقالات ارسال‌شده در ۱۲ حوزه بوده، یادآور شد: پس از بررسی این تعداد مقاله، ۴۹ مقاله برای ارائه شفاهی و ۴۹۰ مقاله در قالب پوستر عرضه خواهد شد. دبیر علمی سی‌وپنجمین گردهمایی ملی علوم زمین برگزاری ۸ نشست تخصصی را از برنامه‌های این نشست نام برد و گفت: علاوه بر آن از کتاب علوم زمین و نقشه برتر زمین‌شناسی رونمایی خواهد شد.
رویکرد جدید اکتشاف میدان‌های نفت و گاز
نفت یکی از ذخایر ارزشمند ایران و اثرگذار بر اقتصاد کشور است. در گردهمایی ملی علوم زمین سیدصالح هندی مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران با اشاره به ارزان شدن قیمت نفت در بازارهای جهانی گفت: همزمان با کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی هزینه‌های ریسک اکتشافات میدان‌های نفت و گاز افزایش پیدا کرده؛ از این‌رو نمی‌توان انتظار کشف میدان‌های جدید نفت و گاز را داشته باشیم. وی با بیان اینکه میدان‌های کشف شده از میدان‌های کوچک نفت و گاز است، یادآور شد: باوجود پیشرفت‌های زیاد در زمینه فناوری حفاری، ریسک اکتشافات معادن نفت و گاز افزایش پیدا کرده است. هندی با اشاره به ارائه رویکرد جدید برای کاهش ریسک اکتشافات میدان‌های نفتی، خاطرنشان کرد: در حال حاضر رویکرد PLAY جایگزین روش سنتی شده است. مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران با بیان اینکه در گذشته به منظور اکتشاف معادن نفت و گاز، تمام منطقه مورد اکتشاف بررسی می‌شد، یادآور شد: در این رویکرد جدید با مطالعات جامع در حوزه‌های رسوبی و تشخیص PLAY هزینه اکتشاف مدیریت می‌شود. وی با بیان اینکه بالاترین هزینه اکتشاف مربوط به عملیات حفاری می‌شود، اظهار کرد: ۸۰درصد هزینه‌های مربوط به اکتشاف صرف عملیات حفاری می‌شود؛ از این‌رو هرچقدر مطمئن‌تر اقدام به انجام عملیات اکتشاف شود، ریسک اکتشاف کاهش می‌یابد. هندی با بیان اینکه رویکرد «PLAY» در این زمینه می‌تواند موثر باشد، افزود: «PLAY» مجموعه‌ای از میدان‌های اهداف اکتشافی است که امکان شارژشدگی و تجمع هیدروکربوری از نظر زمین‌شناسی به یک واحد چینه‌شناسی تعلق دارد. به گفته این مقام مسئول، با این روش به جای اینکه به دنبال میدان‌های مختلف در یک منطقه باشیم، براساس مطالعاتی در حوزه‌های گسترش پوش‌سنگ، سنگ منشأ بالغ، سنگ مخزن و نفت‌گیرها اقدام به شناسایی یک منطقه طلایی خواهد شد. مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران اضافه کرد: با استفاده از این روش می‌توان با کمترین ریسک منطقه اکتشاف مورد نظر را شناسایی کرد. وی همچنین به مزایای کاربردی کردن رویکرد PLAY برای اکتشاف میدان‌ها اشاره کرد و یادآور شد: این روش علاوه بر آنکه راهبرد درست در حوزه فعالیت اکتشافی ارائه می‌دهد، منجر به افزایش کارآیی و سرعت و کیفیت تصمیم‌گیری‌ها می‌شود و استانداردسازی نقشه‌ها، اطلاعات و روش‌های اکتشافی را به دنبال دارد. هندی تاکید کرد: امسال به منظور تغییر ساختار در حوزه اکتشاف، نقشه‌ها را بروزرسانی کردیم و برنامه‌ریزی‌هایی در برنامه ششم توسعه با استفاده از این رویکرد تدوین شده است. وی اضافه کرد: علاوه بر آن ۵ طرح اولویت‌دار در کشور براساس این رویکرد تهیه شده که امیدواریم در زمینه اکتشاف گام‌های بلندتری برداشته شود.
بیابانی شدن کشورها را جدی بگیریم
معاون مرکز پژوهش‌های کاربردی علوم زمین و مدیر طرح مقابله با ریزگرد این سازمان در سی و پنجمین گردهمایی علوم‌زمین، با بیان اینکه از گذشته مناطق خشک دنیا باعث گسترش گردوغبار می‌شد، گفت: دشت‌های مرکزی امریکا در سال‌های گذشته پدیده گردوغبار را در مناطق با نرخ فرونشست گسترده مشاهده کرد. به گفته رضا شهبازی؛ در چین نیز صحرای گپی و مناطق داخلی این کشور باعث بروز این پدیده شد که عوارض آن از قرن میلادی ثبت شده بود. وی با بیان اینکه در تهران بروز بسیاری از مخاطرات زمین‌شناسی ثبت شده، یادآور شد: ایران از نظر جغرافیایی در خاورمیانه و نزدیک به شمال افریقا و در کانون بسیاری از مخاطرات طبیعی قرار دارد. این کارشناس با بیان اینکه باید به بیابانی شدن همه کشورها توجه جدی کنیم، افزود: بیشترین بودجه‌های سازمان ملل به سمت افریقا می‌رود و این درحالی‌است که ما علاوه بر ایران در کشورهای همسایه ازجمله عراق، سوریه، عربستان، اردن و کویت نیز با این چالش مواجه هستیم. شهبازی از مناطق مهالو-میقان-ریگان به‌عنوان مناطق بحرانی تولید گردوغبار در کشور یاد کرد و گفت: در حال حاضر ۸۰درصد ریزگردها در داخل تولید می‌شود و تنها ۲۰درصد منشأ خارجی دارد و این در حالی است که به‌دلیل بروز خشکسالی در کشور، نبود امنیت در بسیاری از مناطق تولید گردوغبار و سوءمدیریت منابع آب، سهم تولید ریزگرد از کشورهای اطراف کاهش یافته است. وی با بیان اینکه در کشور بسیاری از جریان‌های باران‌آور و گرم و خشک دچار جابه‌جایی شده خاطر نشان کرد: متاسفانه بر اثر این پدیده و تغییر اقلیمی، اکوسیستم فرصت سازگاری نداشته و شاهد خشکی‌های بسیار شدید و در عین حال بارندگی‌های طولانی و سنگین در کشور هستیم. مدیر طرح مقابله با ریزگرد سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با بیان اینکه این سازمان، عضو کارگروه ملی مبارزه با پدیده گردوغبار در کشور است، تصریح کرد: وظیفه این سازمان تهیه نقشه‌ها و بروزرسانی گزارش‌ها و همچنین نمونه‌برداری از پهنه‌های مورد مطالعه و کانون‌های مستعد و فعال تولید گرد و غبار در کشور است. شهبازی خاطرنشان کرد: بر همین اساس ۳۵هزار کیلومتر مربع معادل ۱۰درصد از کشور با اولویت بالای کانون‌های مستعد و فعال شناسایی شدند که باید بیشتر بررسی و بروزرسانی شوند.
تبدیل خلیج‌فارس به‌چند دریاچه کم‌عمق در زمان یخبندان
حمید علیزاده‌لاهیجانی به‌عنوان سخنران ویژه با رویکرد زمین‌شناسی دریایی، اقیانوس‌شناسی سی و پنجمین گردهمایی ملی علوم‌زمین در مقاله خود را با عنوان دیرینه اقلیم دریاها و دریاچه‌های ایران در پلیستوسن پایانی و هولوسن ارائه کرد گفت: اقلیم کنونی ایران، دریاها و دریاچه‌های آن به‌طورعمده متاثر از قرارگیری کشور در این عرض جغرافیایی، سامانه‌های جوی گذری از روی کشور با منشا اقیانوس اطلس و دریاهای شرقی آن، سیبری، شمال غرب اقیانوس هند و دریاهای متصل به آن و همچنین ناهمواری‌های پیچیده آن است که مجموعه این عوامل باعث شده شرایط اقلیمی بسیار متنوعی بر منطقه حاکم شود. وی با بیان اینکه پلیستوسن پایانی و هولوسن که به ترتیب با تغییر اقلیمی جهانی یخبندان و بین یخبندان همراه بود، در دریاها و دریاچه‌های ایران بازخوردهای متفاوتی داشت، افزود: خلیج‌فارس در زمان یخبندان به شکل چند دریاچه کم عمق درآمد و مرز پایینی فلات‌قاره دریای عمان، سواحل عصر یخبندان را تشکیل می‌داد. این کارشناس، با اشاره به اینکه در اواخر عصر یخبندان هنوز تراز آب‌های آزاد از جمله دریای عمان پایین بود، خاطرنشان کرد: دریای خزر شرایط افزایش تراز آب را تجربه می‌کرد به‌طوری که به‌طور موقت از طریق دره مانیچ به دریای سیاه وصل شد. وی با بیان اینکه آغاز هولوسن با افزایش شدید تراز آب دریاهای آزاد ازجمله دریای عمان و تبدیل جلگه جنوبی ایران به خلیج‌فارس همراه بود، تصریح کرد: دریای‌خزر شرایط حدی کاهش تراز آب را در آغاز هولوسن تجربه کرد و دریاچه‌های داخلی ایران بر حسب قرارگیری در شرایط اقلیمی متفاوت، رفتار متفاوتی در برابر تغییر اقلیم از خود نشان دادند. به گفته علیزاده‌لاهیجانی دوره یخبندان با کاهش شدید انتقال رطوبت به کشور همراه بود که در مراحل کوتاه گرم‌تر، افزایش می‌یافت. از طرفی گرمایش جهانی در منطقه ایران، با تاخیر سبب افزایش رطوبت با منشأ غرب شده به‌طوری که بسیاری از دریاچه‌های ایران تراز پایین را تجربه می‌کردند.
نابودی زیستگاه‌ها و گونه‌های موجودات دریایی در خلیج‌فارس
شهمیر اقتصادی به‌عنوان سخنران ویژه در رویکرد زمین‌شناسی دریایی و اقیانوس‌شناسی که همزمان با سی‌وپنجمین گردهمایی ملی علوم‌زمین برگزار شد، در مقاله خود با عنوان «بررسی کشند قرمز از جنبه فیزیکی با استفاده از مدلسازی عددی» (مطالعه موردی تنگه هرمز) گفت: پدیده کشندقرمز(red tide) یا شکوفایی جلبک‌های مضر که در آب دریا اتفاق می‌افتد، موجب افزایش غلظت فیتوپلانکتون‌های مضر در آب دریا می‌شود و مقدار آن به بیش از ۲۰۰۰ عدد در لیتر می‌رسد. وی با بیان اینکه آب دریا به رنگ قرمز یا مایل به قرمز در می‌آید و موجب نابودی زیستگاه‌ها و نابودی بسیاری از گونه‌های موجودات دریایی می‌شود، خاطرنشان کرد: این پدیده در بسیاری از مناطق دریایی جهان مانند سواحل کره، هنگ‌کنگ، چین، ژاپن، کشورهای حوزه دریای سیاه، مدیترانه و همچنین خلیج‌فارس دردسرساز شده است. این کارشناس با اشاره به اینکه نتایج مدلسازی دما، شوری، فسفات و نیترات با داده‌های اندازه‌گیری شده همخوانی خوبی دارند، خاطرنشان کرد: در ایستگاه‌هایی که مقدار دما، شوری و مواد مغذی ماکزیمم هستند، غلظت پلانکتون‌های وابسته نیز به مقدار ماکزیمم می‌رسد که عامل اصلی پدیده کشند قرمز در آب‌های جنوب ایران هستند.
ایران بدترین الگوی مصرف آب را دارد
مجری پروژه آب‌های کارستی در آیین پایانی سی‌وپنجمین گردهمایی علوم‌زمین با بیان اینکه ۹۲درصد از منابع آبی کشور صرف کشاورزی می‌شود و کشور با بحران آب مواجه است، خاطرنشان کرد: پژوهشگران سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور مطالعاتی را برای تامین آب از منابع آب‌های زیرزمینی که با نام آب‌های کارستی شناخته می‌شود در دستور کار دارند. مسعود مرسلی با بیان اینکه ایران یک درصد جمعیت جهان و یک درصد خشکی دنیا را دارد، افزود: علاوه بر آن سه دهم درصد از منابع آبی و دو و نیم درصد مصارف آب دنیا را به خود اختصاص داده است. وی با بیان اینکه ایران در شرایط آبی مناسب قرار ندارد، خاطرنشان کرد: این در حالی است که ایران ششمین کشور مصرف‌کننده آب است و ۵ کشور پیش‌رو ایران در این زمینه مانند هند، چین و ایالات متحده امریکا بیشترین جمعیت دنیا را دارند. این کارشناس با بیان اینکه در خاورمیانه تنها پاکستان بیشتر از ایران، آب زیادی مصرف می‌کند، اضافه کرد: حتی مصرف آب کشورهایی مانند روسیه که وسعت زیادی دارند کمتر از ایران است. وی ایران را پنجمین کشور برداشت‌کننده آب‌های زیرزمینی توصیف کرد و یادآور شد: کسری مخازن سالانه آب‌های زیرزمینی ایران ۵/۶میلیارد متر مکعب است که این عدد نشان می‌دهد میزان سالانه برداشت ما از آب‌های زیرزمینی زیاد است. مرسلی با تاکید بر اینکه بیشترین میزان مصرف آب ایران در حوزه کشاورزی است، اظهار کرد: در کشورهای توسعه یافته بیشترین مصرف آب صرف بخش صنعتی می‌شود و در ایران ۹۲درصد آب صرف امور کشاورزی می‌شود. مجری پروژه آب‌های کارستی با بیان اینکه ایران بدترین الگوی مصرف آب در دنیا را دارد، خاطرنشان کرد: برای اصلاح مصرف الگوی آب در کشور دو راهکار مدیریت منابع و مدیریت مصرف باید پیگیری شود.
پایان برداشت‌های ژئوفیزیک هوایی محدوده دهشیر
لقمان نمکی عضو هیات علمی دانشگاه آزاد سنندج گفت: برداشت‌های ژئوفیزیک هوایی محدوده دهشیر استان یزد در دو مرحله ازسوی گروه ژئوفیزیک هوایی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور به اتمام رسید. وی با بیان اینکه تفسیر و تحلیل این داده‌ها، با هدف اکتشاف کانسارهای احتمالی در محدوده مورد مطالعه ازسوی شرکت کیان رایان زمین انجام شد، خاطرنشان کرد: با توجه به چند لایه بودن اطلاعات موجود، شامل غلظت‌های ۳ عنصر K، Th، U و همچنین لایه مغناطیس‌سنجی، روش‌های مختلفی برای استخراج اطلاعات اکتشافی به کار رفته شد.