رمزگشايي از اثر جهش نرخ زغال سنگ بر متانول
گروه معادن >زغال‌سنگ - بازار زغال سنگ در سال 2016 يکي از بهترين عملکردهاي خود را داشت. در برخي از کشورها مانند چين، زغال سنگ به عنوان ماده اوليه و همچنين سوخت در افزايش هزينه توليد بسياري از کالاها نقش دارد.
به گزارش ماین نیوز، رشد قيمت زغال سنگ در سال گذشته ميلادي با يک فاصله زماني رشد قيمت ديگر کالاها در بازارهاي جهاني را به دنبال داشت. به طور مثال فولاد و متانول همگام با رشد قيمت سنگ آهن، رشدهاي قيمتي مناسبي را تجربه کردند.در پتروشيمي هاي داخلي و منطقه به دليل دسترسي فراوان به گاز طبيعي از اين ماده به عنوان خوراک اوليه توليد در توليد محصولات شيميايي مانند اوره و متانول استفاده مي شود. پتروشيمي هاي ساير نقاط جهان علاوه بر گاز طبيعي بعضا از زغال سنگ نيز به عنوان ماده اوليه استفاده مي کنند. در اين ميان سوالي که پيش مي آيد اين است، که افزايش قيمت زغال سنگ تا چه اندازه بر رشد قيمت کالاها اثر دارد؟ محمد خير آبادي،کارشناس صنعت پتروشيمي در اين گزارش به تبيين رابطه قيمت زغال سنگ (به عنوان ماده اوليه توليد متانول) و اثر آن بر بهاي تمام شده متانول توليد شده در کشور چين پرداخته است. در اين نوشتار ابتدا وضعيت صنعت زغال سنگ و در ادامه وضعيت توليد متانول در کشور چين مورد بررسي قرار گرفته است.
مقدمه اي بر زغال سنگ
زغال سنگ به عنوان سوخت و نيز ماده اوليه در برخي صنايع شيميايي براي توليد گاز، کک، روغن، قطران و ... استفاده مي شود. بخش بزرگي از جرم زغال سنگ، کربن است، هرچه کربن زغال سنگ بيشتر باشد مرغوب تر است و ارزش بيشتري دارد. طي سه دهه گذشته حدود 70 تا 80 درصد انرژي در چين از زغال سنگ تامين شده است.حدود 20 درصد انرژي نيز از نفت و مقدار خيلي کمي از گاز متان تامين مي شود. با توجه به سهم بالاي تامين انرژي چين از زغال سنگ به بررسي مختصر صنعت زغال سنگ مي پردازيم.طبق آخرين برآوردهاي نشريه هاي معتبر بين المللي ذخاير اثبات شده انواع زغال سنگ در دنيا تا پايان سال 2015، حدود 892 ميليارد تن است که آمريکا با داشتن 6/ 26 درصد سهم از اين منابع در رتبه اول و روسيه و چين به ترتيب با 6/ 17 درصد و 8/ 12 درصد در مکان هاي دوم و سوم قرار دارند.
چين با توليد 6/ 3 ميليارد تن بزرگترين توليدکننده زغال سنگ در دنيا است. بعد از چين، آمريکا و هند به ترتيب با 812 و 681 ميليون تن در رتبه هاي بعدي بزرگترين توليدکننده ها قرار دارند. ذخاير اثبات شده زغال سنگ و توليد سال 2015 اين ماده در دنيا نشان مي دهد که اين ذخاير براي توليد 114 سال دنيا کافي است. جالب توجه اينکه اين نسبت (نسبت ذخيره اثبات شده زغال سنگ به توليد) در چين، با توجه به توليد بالاي زغال سنگ در اين کشور رقم 54 سال است، يعني با توليد 6/ 3ميليارد تني سالانه، چين تنها تا 54 سال آينده زغال سنگ خواهد داشت.
روند تقاضاي زغال سنگ
همان طور که چين در توليد زغال سنگ با اختلاف زيادي نسبت به ساير کشورها پيشتاز است، در بازار مصرف هم با اختلافي تقريبا پنج برابري نسبت به هند که رتبه دوم بزرگترين مصرف کننده زغال سنگ دنيا را يدک مي کشد، قرار دارد. چين که تا سال 2009 خود به صادرات زغال سنگ مي پرداخت با توجه به برخي مسائل و مشکلات همچون هزينه حمل داخلي بالاو نگراني هاي زيست محيطي از سال 2009 به واردات اين محصول مبادرت کرده است و هم اکنون بزرگترين واردکننده زغال سنگ نيز به شمار مي رود.نکته حائز اهميت اين است که مصرف زغال سنگ در سال 2015 نسبت به سال 2014 به 8/ 1 درصد کاهش يافته است. اين در حالي است که توليد اين محصول در همين دوره کاهش 4 درصدي را تجربه کرده است. اين کاهش توليد براي اولين بار از سال 1998 اتفاق افتاده است. از دلايل اين کاهش مي توان به کاهش نرخ رشد اقتصادي در چين و همچنين مسائل و محدوديت هاي زيست محيطي اشاره کرد.
رابطه بين زغال سنگ، نفت و گاز
آزمون همبستگي داده هاي 20 ساله نشان مي دهد همبستگي بالايي ميان نرخ نفت و زغال سنگ وجود دارد (اين همبستگي در جدول بالانشان داده شده است).همان طور که اشاره شد از زغال سنگ به عنوان ماده اوليه در توليد متانول استفاده مي شود. متانول يکي از محصولات پايه پتروشيمي است که مهم ترين کاربردهاي آن در توليد فرمالدهيد، اسيد استيک و همچنين در واحدهاي تبديل متانول به الفين است. ظرفيت توليد متانول در پايان سال 2015 حدود 120ميليون تن و تقاضاي متانول حدود 81 ميليون تن بوده است.با اين اوصاف مي توان نتيجه گرفت که ضريب ظرفيت استفاده از واحدهاي متانول حدود 66درصد در دنيا است. مي توان اميدوار بود که با پيشي گرفتن نرخ رشد تقاضا به واسطه پيدايش تکنولوژي هاي جديد نظير تبديل متانول به الفين و افزايش تقاضاي متانول اين نسبت در سال هاي آتي افزايش يابد. حدود 50 درصد ظرفيت توليد متانول دنيا در چين قرار دارد که به خاطر وجود منابع عظيم زغال سنگ در چين، حدود 80 درصد اين ظرفيت توليدي بر مبناي توليد از زغال سنگ طراحي شده است. عوامل و موانع مختلفي وجود دارند که مانع توسعه بيشتر پروژه هاي تبديل زغال سنگ به محصولات شيميايي مي شوند.
از جمله اين عوامل مي توان به هزينه سرمايه گذاري حدودا دوبرابري يک واحد زغال سنگ به متانول در مقابل يک واحد متان به متانول در ظرفيت مشابه اشاره کرد. همچنين از ديگر مشکلات، واحدهاي پايه زغال سنگ نياز بالاي آب اين واحدها نسبت به واحدهاي پايه گاز متان است. انتشار بالاي گازهاي گلخانه اي در يک واحد پايه زغال سنگ با حجم توليد يکسان حدود سه برابر يک واحد پايه گاز متان است.به طور کلي منابع توليد متانول در دنيا در پايان سال 2014، 38 درصد از زغال سنگ،60درصد از گاز طبيعي و 2 درصد از مايعات سنگين بوده است.
بررسي بهاي تمام شده واحدهاي متانول در چين
با توجه به موارد مطرح شده در بالاو اهميت پيگيري قيمت زغال سنگ در چين، به بررسي و محاسبه بهاي تمام شده يک تن متانول که از زغال سنگ به دست مي آيد، مي پردازيم. ذکر اين نکته ضروري است که بيشتر منابع زغال سنگ چين، در غرب و شمال اين کشور قرار دارند، اين در حالي است که قسمت عمده تقاضاي زغال سنگ در شرق چين وجود دارد. حال ما به بررسي سه حالت مختلف به منظور برآورد بهاي تمام شده هر تن متانول مي پردازيم. در سناريوي اول فرض مي کنيم که يک واحد متانولي در غرب چين و در کنار يک معدن قرار دارد و از آن معدن، زغال سنگ مي خرد. در سناريوي دوم فرض مي کنيم، يک واحد متانولي در غرب چين قرار دارد و خود اين واحد مالک معدن زغال سنگ نيز هست. در اين حالت قيمت زغال سنگ (به عنوان ماده اوليه) حدود 20 درصد ارزان تر از قيمت خريد زغال سنگ تخمين زده مي شود. در سناريوي سوم، حالتي را در نظر مي گيريم که يک واحد متانولي در شرق چين قرار دارد و اين واحد اقدام به خريد زغال سنگ از معادن غرب چين مي کند و زغال سنگ را تا شرق چين حمل مي کند و هزينه اي از اين بابت متحمل مي شود. در سه نمودار فوق، قيمت يک تن زغال سنگ در محور عمودي و در محور افقي بهاي تمام شده هر تن متانول نشان داده شده است.
سناريوي اول: بهاي تمام شده يک واحد متانولي در غرب چين (خريدار زغال سنگ از معدن)
توجه داشته باشيد که در اين تحليل قيمت زغال سنگ حرارتي در چين و بهاي تمام شده متانول در چين به دست آمده است. اين بهاي تمام شده مربوط به واحدي است که اقدام به خريد زغال سنگ از معدن مي کند و مالک معدن نيست .
سناريوي دوم: بهاي تمام شده يک واحد متانولي در غرب چين (مالک معدن زغال سنگ)
در سناريوي دوم واحد متانولي، خود مالک معدن است. همان طور که پيش تر ذکر شد در اين حالت بهاي هر تن زغال سنگ به عنوان ماده اوليه حدود 20 درصد کمتر از حالت قبلي است .
سناريوي سوم: بهاي تمام شده يک واحد متانولي در شرق چين (خريدار زغال سنگ از معادن غرب چين)
در اين سناريو بهاي تمام شده يک واحد متانولي در شرق چين بررسي مي شود. اين واحد زغال سنگ را از معادن غرب چين تهيه مي کند. در اين حالت شرکت بايد هزينه اي بابت حمل ماده اوليه (زغال سنگ) پرداخت کند. در اين سناريو بهاي تمام شده از دوحالت قبلي بيشتر مي شود .
نتيجه گيري
همان طور که پيش تر اشاره شد با توجه به مصرف بالاي زغال سنگ به عنوان اولين منبع انرژي در چين، پيگيري نوسانات قيمت اين ماده معدني از درجه اهميت بالايي برخوردار است؛ چرا که با توجه به اينکه عمده مصرف انرژي در کشور چين به واسطه مصرف زغال سنگ محقق مي شود، نوسان قيمتي اين ماده معدني اثر مستقيم بر بهاي تمام شده و بالطبع بر قيمت فروش محصولاتي که از اين ماده معدني به دست مي آيند، مي گذارد.
طبيعتا با افزايش قيمت محصولات در داخل چين و با توجه به اينکه چين از بزرگ ترين و تاثيرگذارترين اقتصادهاي دنيا است، اين نوسانات قيمتي بر قيمت هاي جهاني به سرعت اثر مي گذارد. متانول هم به عنوان يک محصولي که در کشور چين بيشتر از زغال سنگ استحصال مي شود از اين قاعده مستثنا نيست و نوسانات قيمتي زغال سنگ بر بهاي تمام شده متانول به سرعت اثر مي گذارد.