ایمیدرو و طرح‌ها در پـایـان دولـــت دهم و اقدامات دولت یازدهم
توسعه فعالیـت‌های معـدنی و صنایــع معدنی با مشارکت بخش خصوصی
گروه معادن - ایمیدرو در شروع دولت تدبیر و امید وارث ۴۷ طرح بود. از این ۴۷ طرح، ۱۲ طرح، فعال و نیمه‌فعال و ۳۵طرح در وضعیت غیرفعال بود. با انتصاب مهدی کرباسیان به عنوان رییس هیات عامل ایمیدرو از سوی وزیر صنعت، معدن و تجارت، برنامه تدوین ۲ استراتژی پیش‌روی این سازمان قرار گرفت.
به گزارش ماین نیوز، ایمیدرو با چابک‌سازی ساختار خود و بدون تغییر سرمایه انسانی، فصلی جدید را آغاز کرد؛ فصلی که ایمیدرو دوباره به ثبات رسید و تصمیم‌سازی‌های علمی براساس توجیه فنی و اقتصادی از یک سو و منظور کردن اقتصاد مقاومتی از دیگر سو، زمینه توسعه و پیشرفت بخش معدن و صنایع معدنی و ایجاد اشتغال پایدار را فراهم کرد.ابتدا ۸ طرح فولاد استانی مورد بررسی قرار گرفت. یک طرح به طور کامل به بخش خصوصی واگذار شد. با ابتکار عمل، یک روش به روش‌های تامین مالی ایمیدرو اضافه شد و ۷ طرح دیگر به مشارکت گذاشته شد. فعالان اقتصادی بخش خصوصی نیز به عنوان شریکان ایمیدرو اقدام به سرمایه‌گذاری کردند. از این رو طرح‌های فولادی از بحران، خارج شدند و جانی دوباره یافتند. از سوی دیگر طرح تولید آلومینا از نفلین سینیت نزدیک به ۳دهه در نوبت اجرا بود و هر بار به دلایلی متوقف می‌شد. سرانجام در آذر ۱۳۹۳، طراحی اولیه طرح با شرکت اتوتک به امضا رسید. بخش‌های زیربنایی طرح نیز اجرا شده است. پایلوت آذرشهر که برای تولید آزمایشی نفلین سینیت ایجاد شده بود، تغییر کاربردی داده شد و برای تولید بوهمیت، پایه کاتالیست و کاتالیست مورد استفاده قرار گرفت.
همچنین طرح آلومینیوم جنوب از دی ۱۳۹۴ عملیاتی شد. این طرح، بزرگترین کارخانه تولید آلومینیوم کشور خواهد بود. زمین، گاز و سایر زیرساخت‌ها آماده و عملیات اجرایی آن ازسوی شرکت چینی انجام شد و تا ۲ سال آینده، نخستین شمش آن به بازار عرضه خواهد شد. قرارداد تکمیل فاز نخست کارخانه تولید شمش آلومینیوم جاجرم به ظرفیت ۳۷ میلیون تن منعقد شده و مراحل پایانی را طی می‌کند. یکی از طرح‌های بزرگی که در این مدت بازیابی شد، سرب و روی مهدی‌آباد است. این معدن یکی از بزرگترین معادن روی جهان است که در حالت سکون قرار داشت. پس از فراخوان جدید، شرکت‌هایی از ۷ کشور صاحب‌نام برای سرمایه‌گذاری و فعالیت به مرحله نهایی رسیدند. در نهایت یک کنسرسیوم، موفق به اخذ پروژه شد. بیشتر بخش باریت این معدن از سال ۹۴ راه‌اندازی و فروش خود را آغاز کرده بود. طرح سرب و روی موجب تولید ۸۰۰ هزار تن کنسانتره روی و ۸۰هزار تن کنسانتره سرب و نقره خواهد شد که اشتغالی هزار نفره به همراه خواهد داشت. برخی دیگر از طرح‌هایی که از حالت سکون خارج شدند عبارتند از الکترود گرافیتی، آنتیموان سفیدابه، نیروگاه هرمز و هرمزان، طلای زرشوران، پتاس خور و بیابانک، پالایشگاه قطران زرند، طرح‌های کنسانتره و گندله‌سازی سنگان، مناطق ویژه صنایع انرژی‌بر پارسیان و لامرد، فرآوری تیتانیوم کهنوج، تجهیز معادن گل‌گهر ۴-۵-۶، زغال‌سنگ خمرود و تولید گرین کک.
افتتاح طرح‌ها
ایمیدرو بزرگترین سازمان توسعه‌ای بخش معدن و صنایع معدنی ایران است. این سازمان در ۱۵ سال گذشته، ظرفیت‌های تولیدی ایران در بخش‌های فولاد، آلومینیوم، مس، زغال‌سنگ و در سال‌های نخست، ظرفیت تولید سیمان را توسعه داد. ایمیدرو در این ۱۵سال بیش از ۱۱۰ طرح را با رقمی بیش از ۱۳ میلیارد دلار گشایش و راه‌اندازی کرده است. ایمیدرو در دوره جدید فعالیت‌های خود، برنامه تامین مالی را تغییر داد و با مشخص کردن روش‌های جدید تامین مالی، جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی را در اولویت فعالیت خود قرار داد. در سال ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ فاز نخست طلای زرشوران و سیمان سرواسول ونزوئلا افتتاح شد. در همین زمان طرح‌های نیمه متوقف و متوقف نیز با روش‌های مختلف مالی، دوباره فعال شد و به حالت فعال اجرایی بازگشت. در سال ۱۳۹۳، ۹ طرح ازجمله کنسانتره سنگ‌آهن سنگان (واحد فولاد خراسان)، گندله‌سازی سنگان (واحد توسعه مالی)، زغال‌شویی سواد کوه و پرعیارسازی سنگ‌آهن جلال‌آباد، شروع و وارد عملیات اجرایی شد.
درحال‌حاضر نیز کارخانه‌های زغال‌شویی سوادکوه و پرعیارسازی جلال‌آباد زرند در نوبت افتتاح هستند. فعالیت ایمیدرو در سال ۱۳۹۴ منجر به افتتاح ۶ طرح ازجمله قطران زرند، فاز دوم اسکله منطقه ویژه خلیج‌فارس و شروع قرارداد استخراج و فروش گل‌گهر ۵ شد. در همین سال با فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری جدید، ۱۵ طرح وارد فاز عملیات اجرایی شد. برخی از این طرح‌ها عبارتند از فولاد مکران، آلومینیوم جنوب، کنسانتره سنگان (واحد فولاد مبارکه) و تولید عناصر نادر خاکی و فلزات استراتژیک. در امسال نیز آثار بخشی از فعالیت سال ۹۲ نمایان شد. برخی از این طرح‌ها عبارتند از افتتاح آنتیموان سفیدابه در استان سیستان و بلوچستان و واحد آهن اسفنجی چهارمحال و بختیاری (نخستین طرح استانی فولاد) و پایلوت تیتانیوم کهنوج واقع در استان کرمان. همچنین واحد آهن اسفنجی شادگان در استان خوزستان، واحد آهن اسفنجی نی‌ریز در استان فارس و فاز نخست آلومینیوم جاجرم در خراسان شمالی مراحل انتهایی اجرا را طی می‌کنند.
راه‌اندازی و افتتاح ۱۰ طرح با رقم یک میلیارد دلار تا سال ۱۳۹۴
ایمیدرو از تابستان ۱۳۹۲ با تشکیل تیم‌های عملیاتی و کارشناسی و حضور کارگاهی مدیران ارشد، ۱۰ طرح به ارزش یک میلیارد دلار را تا پایان سال ۱۳۹۴ افتتاح کرد. این طرح‌ها عبارتند از طلای زرشوران، سیمان ونزوئلا، میله‌گذاری المهدی، پایلوت پترولیوم کک، فاز دوم اسکله منطقه ویژه صنایع معدنی و فلزی خلیج‌فارس، پتاس خور بیابانک، پالایشگاه قطران زرند، فاز دوم تغلیظ مس سرچشمه، فاز دوم تغلیظ مس سونگون و ۱۳ پروژه انتقال برق و جاده‌سازی معدنی در قالب طرح توسعه زیرساخت مناطق معدنی ایران.
توسعه روش‌های تامین مالی در ایمیدرو
در دوره جدید توسعه بخش معدن و صنایع معدنی که با آغاز دولت یازدهم همراه شد، ایمیدرو با مشکلات مالی روبه‌رو بود. بخشی از سهام ایمیدرو در پروژه خصوصی‌سازی واگذار شده بود. بخش دیگری از سهام نیز به عنوان رد دیون دولت به شرکت‌های غیرتخصصی منتقل شده بود که علاوه‌بر کاهش درآمد تنها سازمان توسعه‌ای بخش معدن و صنایع معدنی کشور، مشکلات سیاست‌گذاری‌های نامطلوبی را نیز در سطح بخش پدید آورده بود.
به‌همین دلیل روش‌های جدید تامین مالی به این شرح در دستور کار قرار گرفت:
مشارکت با بخش خصوصی متعهد و با صلاحیت و واگذاری درصدی از سهام طرح‌ها به منظور توسعه همکاری با بخش خصوصی. با این روش، درصد قابل‌توجهی از هزینه‌های احداث طرح از ایمیدرو خارج و به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی منتقل شد. فروش اوراق مشارکت ریالی و ارزی که با این روش نیز تعداد دیگری از طرح‌ها فعال شدند. جذب سرمایه‌گذار خارجی در اجرای طرح‌ها که یکی از عینی‌ترین مدل‌ها، ایجاد کنسرسیوم مهدی‌آباد است.
فعالیت‌های اکتشافی گسترده ۲۵۰ هزار کیلومتر مربعی
ایران با ۶۸ ماده معدنی، از ۵۷ میلیارد تن ذخیره شناخته شده معدنی برخوردار است. اما این میزان ذخیره، حاصل اکتشافاتی است که در دهه‌های گذشته انجام شده؛ با این توضیح که براساس گزارش وزارت صنعت، معدن و تجارت، تنها ۷درصد از مساحت یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومترمربعی ایران را در بر گرفته است. همچنین تحقق اهداف توسعه‌ای ایران در حوزه‌های فولاد، مس، آلومینیوم، روی، طلا، زغال‌سنگ و... مستلزم انجام اکتشافات جدید است. به همین سبب از ابتدای سال ۹۳، برنامه وسیعی برای اجرای طرح‌های جدید اکتشافی آغاز شده و هدف آن بررسی ظرفیت‌های معدنی در ۲۵۰ هزار کیلومتر مربع از مساحت ایران است.
این برنامه با هماهنگی و امضای تفاهمنامه‌ای میان وزارت صنعت، معدن و تجارت، ایمیدرو و سازمان زمین‌شناسی ایران شروع شد که اجرای آن را ایمیدرو برعهده دارد. در این میان، تاکید رهبر معظم انقلاب، بر توسعه بخش معدن، همراستا با اقتصاد مقاومتی، سبب شده که این بخش از اقتصاد توجه بیشتری را در چند سال اخیر به خود جلب کند. این در شرایطی است که فعالیت‌های اکتشافی، نقطه شروع هر برنامه در معدن است.
با توجه به رسالت توسعه‌ای ایمیدرو در کشور، برنامه‌های اکتشافی گسترده‌ای به منظور جبران عقب‌ماندگی تاریخی اکتشاف در راستای نیل به این اهداف، طراحی و اجرا شده است:
۱. کشف منابع معدنی متنوع جدید برای توسعه بخش معدن و افزایش سهم آن در تولید ناخالص ملی
۲. فراهم کردن بستر مناسب برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی با تهیه مستندات اکتشافی براساس استانداردهای جهانی
۳. سرمایه‌گذاری اکتشافی در مناطق محروم و دارای ظرفیت معدنی برای هدایت منابع، ایجاد توسعه، اشتغالزایی و تامین امنیت در آن مناطق
۴. ایجاد اقتصاد چند محصولی و گام برداشتن در مسیر توسعه پایدار و تبدیل معدن به یکی از محورهای مهم اقتصاد کشور
۵. کشف فلزات استراتژیک و تامین خوراک موردنیاز صنایع کشور
پهنه‌های جدید
در بخش پهنه‌های اکتشافی؛ برنامه جدید اکتشافی از منطقه مستعد معدنی سنگان (شمال شرق) آغاز شد و پس از آن به نوار شرقی و دیگر مناطق ایران تسری یافت. حاصل این فعالیت در ۳۳ پهنه، شناسایی ۳۰۰ محدوده معدنی بوده که جزییات آن به این شرح است:
۱. اجرای عملیات فازهای شناسایی و پی‌جویی اکتشاف در ۲۱ استان شامل ۳۳ پهنه در بیش از ۲۵۰ هزار کیلومترمربع
۲. شناسایی بیش از ۳۰۰ محدوده امیدبخش جدید معدنی در برخی از پهنه‌های کشور شامل:
۷۶محدوده امیدبخش در پهنه سنگان خراسان رضوی.
۲۸ محدوده امیدبخش در نوار مرزی سیستان و بلوچستان.
۱۲ محدوده امیدبخش در سراوان در استان سیستان و بلوچستان.
۱۶ محدوده امیدبخش در نوار مرزی خراسان جنوبی.
۱۰۰ محدوده امیدبخش در پهنه آباده جازموریان.
۶۰محدوده امیدبخش در پهنه مرکزی ایران.
۱۰ محدوده امیدبخش در استان اردبیل.
مشارکت ۱۰۰ شرکت خصوصی.
در راستای سیاست‌های ایمیدرو برای جذب مشارکت بخش خصوصی، با شرکت‌های مختلف، جلسات متعدد برگزار شد و با فراهم کردن امکان بازدید از محدوده‌ها نسبت به تشویق سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی اقدام شد. نخستین فراخوان واگذاری محدوده به بخش خصوصی، در سال ۹۴ و در طلای نیکوئیه (استان قزوین) انجام شد. این درحالی است که در طول ۳ سال اخیر نیز شرکت‌های بخش خصوصی در امور مشاوره‌ای، پیمانکاری و... پس از برگزاری مناقصه، فاز اجرای تمامی طرح‌های اکتشافی را در اختیار گرفته‌اند. در مدت نزدیک به ۳ سال اخیر، حدود ۱۰۰ شرکت داخلی که برخی از آنها از شریک خارجی بهره جسته‌اند، طرح‌های اکتشافی این سازمان را اجرا کرده‌اند.
برنامه‌های اکتشاف ۹۵
ایمیدرو در سال ۹۵ نیز ادامه فعالیت‌های اکتشافی را براساس سال‌های ۹۳ و ۹۴- همراه با جذب شریک بخش خصوصی – در دست اجرا دارد به‌گونه‌ای که بیشتر طرح‌ها را به اتمام خواهد رساند. از سوی دیگر با ادامه فعالیت‌های اکتشافی، پهنه‌ها و مناطق جدید امیدبخش به مناطق افزوده خواهد شد. این طرح‌ها درنهایت به گواهی کشف و صدر پروانه بهره‌برداری منتهی می‌شود.
برنامه‌های تکمیلی اکتشاف
۱. تکمیل اکتشافات و تعریف طرح توسعه برای معادن جدید
۲. اکتشاف تکمیلی زرشوران
۳. توسعه اکتشاف سراسری بوکسیت
۴. عملیات اکتشاف شناسایی و پی‌جویی عناصر نادر خاکی
۵. توسعه اکتشاف سنگان