ابهام یک پایان نامعلوم
دنیای معدن - کارآفرینی نیاز امروز جامعه ماست؛ این جمله‌ای است که کارشناسان بازار کار و اقتصاد بر آن تاکید دارند و بر این باورند که کارآفرینی فرآیند یا مفهومی است که در آن فرد کارآفرین با ایده‌های نو و شناسایی فرصت‌های جدید با بسیج منابع، به ایجاد کسب و کار اقدام می‌کند.
انگیزه‌های مختلفی ازجمله نیاز به موفقیت، نیاز به کسب درآمد و ثروت و مهم‌تر از همه نیازمندی به احساس مفید بودن و استقلال‌طلبی در کارآفرین شدن یک فرد موثر هستند. کارآفرین فردی است که کنترل درونی دارد. او برای آنکه بتواند به درستی آنچه را که می‌اندیشد عینیت بخشد و عزم خود را عملی کند باید رییس و کارفرمای خود باشد، یعنی کارآفرین نیاز به استقلال دارد. ذهن پویای او مرزهای ازپیش‌تعیین‌شده و قالب‌های رایج را در هم می‌شکند و با وجود آنکه همان چیزی را می‌بیند که دیگران می‌بینند، اما چیزی را می‌اندیشد که دیگران نمی‌اندیشند. وقتی که خلاقیت او از ذهن به عمل منتقل می‌شود نوآوری می‌شود. کسی که نخستین بار راهی را می‌پیماید، نخستین کسی است که می‌تواند خبر خطرهای راه را برای دیگران بیاورد. بنابراین کارآفرین باید خطرپذیر باشد. او به جای آنکه منتظر ضمانت یک پایان موفق بماند، به فکر و تلاش خود تکیه می‌زند، به مشکلات حمله می‌کند و پیش می‌رود. کارآفرین منفعل نیست و برای استقبال از آینده روحیه‌ای تهاجمی دارد. لحظه آغاز تصمیم، تنها زمانی نیست که او با ریسک روبه‌رو می‌شود؛ ابهام یک پایان نامعلوم، بر هر قدم این راه سایه می‌اندازد. قدرت تحمل ابهام یکی از لازمه‌های کارآفرین‌شدن است.
سخت‌ترین کار در دنیا
در این میان، مشاغلی هستند که کارآفرینی در آن با سختی‌های بیشتری روبه‌رو است. میزان درآمد هر فردی با میزان رضایت‌مندی او از شغلش نسبت مستقیم دارد. برای همین است که در رتبه‌بندی‌های جهانی میزان متوسط درآمد در هر شغلی را هم ملاک قرار می‌دهند. البته برای تعیین خوبی یا بدی یک شغل فقط داشتن یک درآمد مشخص کافی نیست. برخی از مشاغل سخت و زیان‌آور، در آیین‌نامه مربوط به این مشاغل یادآوری شده است. بیشتر مشاغل مربوط به کار در معدن به‌عنوان مشاغل سخت شناخته می‌شود. این جمله معروف است که سخت‌ترین کار در دنیا کار در معدن است. کارگرانی که در تونل‌ها و راهروهای سرپوشیده به استخراج می‌پردازند، کار استخراج شامل جدا کردن و منفجرکردن مواد از سطح کار، حمل مواد و عملیات مربوط به انفجار و انجام امور تاسیسات داخل معدن برعهده آنهاست؛ همچنین حفر قنات، چاه فاضلاب، کار در مخازن سربسته و تخلیه و حمل مواد مذاب از کوره به نحوی که کارگر در معرض مستقیم حرارت یا بخار زیان‌آور کوره باشد، جزو این بخش از مشاغل سخت به حساب می‌آیند. برخی از کارگران معدن در ایران، علاوه بر شرایط سخت کاری، باید شرایط ویژه حقوق و دستمزد را نیز به مصائب شغلی خود اضافه کنند. برخی کارگران در دو تا سه نوبت کاری به‌صورت مداوم در ۱۵روز کار می‌کنند. در حالی که کار در اعماق زمین به دلیل آثار زیانباری که در درازمدت بر سلامتی کارگران می‌گذارد براساس ماده ۵۲ قانون کار نباید در روز از ۶ساعت و در هفته از ۳۶ساعت تجاوز کند. با تمام آسیب‌های جسمی و روحی که مشاغل سخت بر نیروی انسانی وارد می‌کند اما براساس قانون مشاغل سخت و زیان‌آور هر بیمه‌شده فقط ۱۰روز در طول سال حق غیبت غیرموجه دارد و در صورتی که این ۱۰روز حتی یک روز بیشتر شود، شرایط وی از متوالی به متناوب تغییر می‌کند یعنی به جای ۲۰ سال متوالی باید با ۲۵ سال متناوب بازنشسته شود. این مشکلی بزرگ در حق بیمه‌شدگانی است که در مشاغل سخت و زیان‌آور مشغول کار هستند و عامل مهمی برای این است که بسیاری از شاغلان در مشاغل سخت و زیان‌آور حتی پس از رسیدن به سن بازنشستگی هم نتوانند از تسهیلات این قانون استفاده کنند.
ایجاد بستر برای کارآفرینی
کورش شعبانی، مدیر بخش آموزش سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران درباره تعریف خود از کارآفرین، گفت: یک کارآفرین دارای مشخصات و ویژگی‌های ویژه‌ای است. او ریسک‌پذیری مناسبی دارد، خلاقیت، پیگیری، پشتکار بالا و مدیریت برای کارآفرین شدن لازم است. تعاریف خلاقیت در علوم مختلف از جمله پزشکی، مهندسی، صنایع، معادن و سایر علوم با هم تفاوت دارد. یک کارآفرین مسئولیت‌پذیر است، تنها به فکر خود نیست و برای تمامی دوستان نیز برنامه دارد. بنابراین کارآفرین فردی است که با داشتن خلاقیت برای خود و یک یا چندنفر دیگر کارآفرینی می‌کند. همچنین او دارای انرژی بالایی است؛ از هیچ شکستی ترس ندارد و البته آینده‌نگر است. درواقع وی با پیش‌بینی بازار و با مدیریت مجموعه می‌تواند آنها را در کنار هم گذاشته و زمینه را برای فعالیت مجموعه فراهم کند. یکی از دلایل اصلی که باعث شده برخی کشورهای صنعتی به پیشرفت‌ها و موفقیت چشمگیری در عرصه‌های اقتصادی دست پیدا کنند اهمیت دادن به آموزش‌های عملی و مهارتی است. بنابراین ما نیز برای رسیدن به این اهداف باید برنامه‌های آموزشی را در رأس کارهای خود قرار داده و برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای آن انجام دهیم. این عضو هیات‌مدیره سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران با تاکید بر اینکه باید زیرساخت‌های لازم برای کارآفرینی مهیا باشد، اظهار کرد: سازمان‌های کشور، هنوز آشنایی زیادی با مبحث کارآفرینی ندارند و فضا برای یک فرد خلاق و کارآفرین مناسب نیست که بتواند کاری نو انجام دهد. صحبت‌های کارآفرینان باید شنیده شود؛ در بخش معدن قوانین زیادی وجود دارد که برای کارآفرینان مانع ایجاد می‌کند. از زمانی‌که یک فرد بخواهد یک محدوده معدنی را به ثبت برساند، پروانه اکتشاف بگیرد و مجوز کار در آن معدن را بگیرد بیش از یک سال طول می‌کشد. پس از آن موانع محلی، موانع محیط‌زیستی و منابع طبیعی هم مشکلاتی را برای کار در بخش معدن ایجاد می‌کنند. شعبانی ادامه داد: البته ناگفته نماند در همین فضا هم کسانی هستند که اکنون در بخش معدن کارآفرینی می‌کنند، نیرو جذب می‌کنند، شرکت‌های خصوصی با هزینه خود راه‌اندازی و برای افراد زیادی ایجاد اشتغال می‌کنند؛ اما اگر قوانین دست‌وپا گیر از سر راه کارآفرینان در بخش معدن برداشته شود می‌توان برای افراد زیادی در این حوزه شغل ایجاد کرد. معدن و معدنکاری، اشتغال، امنیت و آبادانی را با هزینه خصوصی به‌طور عمده به دورترین نقاط این سرزمین می‌برد و معدنکاری تنها کاری است که مهاجرت معکوس از کلانشهرها و شهرها به روستاها ایجاد می‌کند. چون تمام معادن در مناطق کوهستانی و خارج از مراکز شهرها هستند. بنابراین باید به شغل‌های این چنینی بها داده شود و فضای مناسب برای کارآفرینی در آن فراهم شود در حال حاضر فضای کنونی برای کارآفرینی در بخش معدن براساس انتظارها نیست. به گفته شعبانی، با توجه به اینکه کار کردن در معادن به‌عنوان مشاغل سخت به حساب می‌آید، دولت می‌تواند با ارائه تسهیلات با دوره بازپرداخت بلند مدت و سود کم و ایجاد قوانین راهگشا و حمایتی به کارآفرینی در این بخش کمک کند. وی کارآفرینی را یک عامل مهم برای تحقق اقتصاد مقاومتی عنوان کرد و گفت: اقتصاد مقاومتی یعنی اینکه از توانایی‌ها و ظرفیت‌های داخلی بیشترین بهره را ببریم و به خود متکی باشیم. ۷۵۰۰ عنوان شغلی مربوط با بخش معدن تعریف شده است، اگر سرمایه‌گذاری لازم در این بخش انجام شود به‌طور قطع می‌تواند یکی از مسیرهای بسیار مناسب برای تحقق اقتصاد مقاومتی باشد.
راه‌های کارآفرینی
کیوان جعفری‌طهرانی، رییس امور بین‌الملل انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران گفت: کارآفرینی در بخش معدن فقط به فعالیت و کارکردن در معادن منحصر نمی‌شود، بلکه جمع‌آوری و فروش اطلاعات که امروزه شرکت‌های خارجی به این کار روی آورده‌اند و شاخص‌های معتبری هم ایجاد کرده‌اند، می‌تواند یکی از راه‌های کارآفرینی در بخش معدن باشد. به‌طور مثال تحلیل روند وضعیت قیمت مواد معدنی ایران و مقایسه با روند قیمت مواد معدنی در سطح جهانی ظرفیت خوبی برای کارآفرینی دارد؛ از مرداد به بعد قیمت زغال‌سنگ یک جهش بسیار بزرگ داشت به طوریکه در یک بازه زمانی حدود ۵ماه از حدود ۸۰ دلار به ۳۰۰ دلار رسید ولی چون در ایران نتوانستیم پیش‌بینی‌های تولید زغال‌سنگ را داشته باشیم نتوانستیم از این موقعیت بهره ببریم. جعفری‌طهرانی در ادامه گفت: یکی از زمینه‌ها و شاید مهم‌ترین اصل برای کارآفرینی در بخش معدن، شناخت بازار و ایجاد ارتباط بین معدن‌داران و بازوهای صادراتی است. باید توجه کرد که بازار مصرفی برای محصولات تولیدشده وجود داشته باشد به‌عنوان مثال برزیل، استرالیا و افریقای جنوبی از طریق صادرات محصولات معدنی، بزرگترین درآمدها را ایجاد کردند. اکنون برزیل از اجاره کشتی‌های واله سالانه ۳۰میلیارد دلار و از صادرات سنگ‌آهن نیز ۱۰۰میلیارد دلار درآمد دارد. بنابراین می‌توان بر جایگاه قابل قبول مواد معدنی در جهان تاکید کرد و برای استفاده از آن برنامه‌ریزی درستی انجام داد. وی با انتقاد از برخی قوانین دست‌وپاگیر برای کارآفرینان در بخش معدن، اظهار کرد: قرار است از سال آینده عوارض صادراتی برای سنگ‌آهن در نظر گرفته شود، طبیعی است که با وضع این عوارض هزینه تمام شده بسیاری از معادن افزایش پیدا می‌کند و با نداشتن توجیه اقتصادی، ادامه حیات آنها با خطر مواجه می‌شود و بیکاری بیشتری را درپی دارد. در دولت سازندگی ایران یکی از بزرگترین صادرکنندگان فرش دستباف بود و سالانه ۵میلیارد دلار صادرات این محصول انجام می‌شد ولی اکنون صادرات فرش ایران به زیر یک‌میلیارد دلار رسیده که این به دلیل اعمال برخی سیاست‌های اشتباه بود. در بخش معدن هم اگر سیاست‌های اقتصادی مناسبی در نظر گرفته نشود و قوانین تسهیل نشود، به‌طور طبیعی سرمایه‌گذاری و کارآفرینی در این بخش با چالش روبه‌رو خواهد شد؛ همان‌طور که اکنون این شرایط حاکم است.