توپهایی که به زمین ترکمنستان انداخته شد؛
پشت پرده قطع صادرات گاز ترکمنستان به ایران
اینکه وزارت نفت و شرکت ملی گاز چگونه با این ماجرا برخورد نماید به صداقت آنان در ورود برای حل ریشه ای این مساله بستگی دارد اما آنچه تاکنون آشکار شده ، اینست که شرکت گاز برای جبران خطاهای خود با صدور قطعنامه خطاب به مردم و محکوم نمودن ترکمنستان و درادامه با دستور قطع گاز صنایع و نیروگاههای شمال کشور شروع به خرج نمودن از جیب مردم و بیت المال نموده است.
به گزارش اقتصادایران آنلاین به نقل از نفت ما، اولین صداهای سازی که با انحلال شرکت ملی صادرات گاز نواخته شد، هم اکنون به گوش مردم می رسد. زمانی که در آبانماه سال جاری وزیر نفت رسماً انحلال شرکت ملی صادرات گاز را اعلام نمود، هرچند با توجه به سابقه این بحث، کارشناسان از شنیدن آن شگفت زده نشدند، اما برای بسیاری از آشنایان به امور بین الملل و تجارت خارجی صنعت نفت، شنیدن این سخن از زبان کسی که در نخستین دوره صدارت خود بر وزارت نفت این شرکت استراتژیک را بنیان گذاشت، بسار بهت آورد بود.با انحلال شرکت ملی گاز ایران با توجه به پیگیریهای مجدانه عراقی مدیر عامل شرکت ملی گاز ایران، بلافاصله بسیاری از قراردادهای جاری در حوزه تجارت خارجی گاز کشور از شرکت ملی صادرات گاز ایران به عنوان تنها مرکز تخصصی در زمینه عقد قراردادهای گازی به شرکت ملی گاز ایران که فاقد کمترین تجربه در این زمینه بود، منتقل گردید. شرکت ملی گاز بلافاصله برای اینکه خودی نشان دهد قرارداد ترانزیت گاز بین ترکمنستان و آذربایجان را با شرکت "قدیر انرژی" منعقد نمود و مقامات این شرکت با افتخار از کسب 100 مییلیارد تومان سود در این زمینه خبر دادند. اما واقع ماجرا آن بود که شرکت قدیر انرژی، پیش از آنکه موفق به عقد این قرارداد با شرکت ملی گاز شود، از حدود یک سال پیش از آن با شرکت ملی صادرات گاز ایران وارد مذاکره شده بود اما با توجه به ظرافتهای تجارت گاز با همسایگان شمالی و پیچیدگیهای خاص آن و با توجه به درهم تنیده شدن این قرارداد با قرارداد دیگر گازی ایران با آذربایجان موفق به متقاعد کردن کارشناسان شرکت ملی صادرات گاز ایران نشد، فلذا به محض اعلام انحلال و تفکیک شرکت ملی صادرات گاز به عنوان مرکز تجارت گاز ایران، و در واقع توزیع وظایف آن میان شرکتهای اصلی زیرمجموعه وزارت نفت و انتقال قراردادهای خطوط لوله به شرکت ملی گاز با استفاده از فرصت به وجود آمده، بلافاصله به شرکت ملی گاز مراجعه کرد و قرارداد مذکور را با آن شرکت منعقد نمود که اولین اثر اجرا شدن آن قرارداد را مردم در آبان ماه و با ورود نخستین موج سرما در شمال کشور با قطع گاز استانهای شمالی احساس نمودند، اما شرکت ملی گاز با علم به علت اصلی قطع گاز در آن مقطع همچنان با قطع گاز صنایع و نیروگاهها و ترغیب مردم به کم مصرف کردن سعی در لاپوشانی خطای خود در ورود به حوزه ای که تخصصی در آن نداشت کرد.
اما این تمام ماجرا نبود. طرف ترکمنستانی که همیشه شریک نامطمئنی برای ایران بوده چه هنگامی که جهت حل و فصل اختلافات مالی خود پذیرای میهمانان ایرانی خود بود از نحوه برخورد غیر حرفه ای آنان (رفتن هیات ایرانی به فرودگاه و بازگشت مجدد به مذاکره) چنان دریافت که با قطع گاز می تواند به اهداف خود دست یابد. شایان ذکر است که هنر یک مذاکره کننده پیشبرد منافع ملی با وجود همه اختلافات است. با اینکه طلب غیر معقول 1.8 میلیارد دلاری ترکمنستان مربوط به دولت قبل بود ولی تا قبل از انحلال شرکت ملی صادرات گاز ، ترکمنها حرفی از قطعی گاز نزده بودند و این شرکت توانسته بود قرارداد را سرپا نگه بدارد. نکته دیگر اینکه مطبوعات ترکمنستان ادعای بزخری گاز این کشور توسط عراقی را مطرح کرده اند لذا فرصت را غنیمت شمرده و گاز را قطع کردند. هنر مذاکره کننده فقط مصافحه ، لبخند، نوشیدن قهوه و چای نیست ، بلکه باید تخصص و تکنیکهای مذاکره و خصوصا تاکتیکهای روانی را دانست، با زبان انگلیسی و حقوق و قراردادهای انرژی که لازمه کار یک دیپلمات نفتی و گازی است، آشنایی داشت. عدم آشنایی با اینگونه آداب و فنون مذاکرات دیپلماتیک انرژی، لاجرم اینگونه در ذهن متبادر می کند که از جانب ایران در مذاکرات اخیر، چیزی جز تهدید یا التماس مطرح نشده است. اشتباه وزارت نفت در انحلال شرکت ملی صادرات گاز و محول نمودن وظایف تجاری و غیرعملیاتی به یک شرکت عملیاتی و غیر متخصص در این زمینه، باعث شد تا طرف ترکمنستانی دست ایران را بخواند. وقتی تنها مرکز تخصصی مذاکرات و قراردادهای گازی یک شبه منحل می شود نباید از ترکمنستان غیر از این انتظاری داشت باشیم. با این وضعیت باید منتظر عواقیب منفی این ماجرا هم باشیم.
اینکه وزارت نفت و شرکت ملی گاز چگونه با این ماجرا برخورد نماید به صداقت آنان در ورود برای حل ریشه ای این مساله بستگی دارد اما آنچه تاکنون آشکار شده ، اینست که شرکت گاز برای جبران خطاهای خود با صدور قطعنامه خطاب به مردم و محکوم نمودن ترکمنستان و درادامه با دستور قطع گاز صنایع و نیروگاههای شمال کشور شروع به خرج نمودن از جیب مردم و بیت المال نموده است.
اینکه وزارت نفت و شرکت ملی گاز چگونه با این ماجرا برخورد نماید به صداقت آنان در ورود برای حل ریشه ای این مساله بستگی دارد اما آنچه تاکنون آشکار شده ، اینست که شرکت گاز برای جبران خطاهای خود با صدور قطعنامه خطاب به مردم و محکوم نمودن ترکمنستان و درادامه با دستور قطع گاز صنایع و نیروگاههای شمال کشور شروع به خرج نمودن از جیب مردم و بیت المال نموده است.
اما این راه حل موضوع نیست، چرا که ایران به عنوان بزرگترین دارنده منابع گازی متعارف جهان به تدریج با مازاد گاز تولیدی خود مواجه می شود و همانند تمامی کشورهای صادرکننده گاز در منطقه مانند روسیه، آذربایجان، ترکمنستان، قطر، و ... که دارای ساختاری منسجم یکپارچه برای تجارت گاز هستند باید تمامی تلاش خود را در یکپارچه سازی این حوزه متمرکز نماید نه آنکه آن را یک شبه همانند آنچه در خصوص سازمان مدیریت و برنامه ریزی در دولت نهم اتفاق افتاد و دولت جدید پس از چندسال با تحمل خسارت سنگین به مردم مجبور به بازسازی آن شد از بیخ و بن نابود سازد.
واقیعت آنست که چند سالی می شود که تجارت خارجی گاز کشور به ویترینی جذاب تبدیل شده که تصاحب آن به آوردگاه درونی میان شرکتهای اصلی وزارت نفت مبدل گشته است. از زمان تاسیس شرکت ملی صادرات گاز ایران که زیرمجموعه معاونت بین الملل شرکت ملی نفت ایران بود و نظر به درجه اهمیت آن بسیاری از مکاتبات آن مستقیما با شخص وزیر صورت می گرفت، همواره شرکت ملی گاز ایران را به عنوان سازمانی لوکس که می تواند مزایای زیادی را نصیب آن کند می نگریسته و درصدد تصاحب وظایف و اختیارات آن بودند، غافل از اینکه این شرکت در حوزه ای بسیار حساس فعالیت می کند که عدم تبحر و تخصص در آن می تواند خسارات زیادی را به کشور تحمیل نماید که از جمله آن می توان به عدم تعامل درست شرکت ملی گاز ایران با ترکیه و در نتیجه درخواست 13 میلیارد دلاری خسارت از ایران اشاره کرد که در نتیجه تلاشهای کارشناسان شرکت ملی صادرات گاز، پس از انتقال این قرارداد از شرکت ملی گاز به شرکت صادرات گاز، این رقم به کمتر از 2 میلیارد دلار کاهش یافت.
اکنون انتظار آنست تا تبعات این خطای وزارت نفت در توزیع وظایف سازمانی که باید یکپارچه بماند بیش از این دامن کشور و مردم را نگرفته است، این وزارتخانه هرچه زودتر با تجمیع وظایف تجارت خارجی گاز در یک شرکت یا سازمان درصدد جبران مافات برآید.
نادعلی بای/سردبیر