در گفت وگو با کارشناسان مطرح شد؛
پیچ و خم ها و پیامدهای نوسان نرخ ارز
تهران- ایرنا- نوسان نرخ ارز طی روزهای گذشته سبب طرح دیدگاه های گوناگونی درباره زمینه ها و دلایل این روند شده است. همچنین کارشناسان و ناظران پیامدهای متفاوتی را برای افزایش نرخ ارز برشمرده اند که برخی ناظر بر تضعیف بخش تقاضا و شماری معطوف به تقویت توان تولید و صادرات ایران است.
قیمت ارز طی روزهای گذشته وضعیتی پرنوسانی را پشت سرگذاشته و نرخ ارزهایی چون دلار حتی ورود به کانال چهارهزار تومانی را نیز تجربه کرده است. کارشناسان عوامل گوناگونی را برای این افزایش قیمت ارز در بازه زمانی کوتاه عنوان کرده اند؛ نزدیک شدن به موعد اجرای سیاست تک نرخی کردن ارز، آثار تحولات سیاسی در آمریکا و پیروزی نامزد جمهوریخواهان، افزایش تقاضا برای خرید ارز در ماه نخست سال نومیلادی به دلیل افزایش مسافرت ها و خریدهای خارجی شرکت ها از جمله این دلایل برشمرده شد. همچنین، احتمال اثرگذاری تمدید تحریم های ایسا (ISA) و ادعای تلاش دولت برای جبران کسری بودجه از طریق بالا بردن نرخ ارز و تقویت دلار در برابر سایر ارزها از دیگر دلایل مطرح شده طی روزهای اخیر بوده است.«ولی الله سیف» رییس کل بانک مرکزی دهم آذرماه در واکنش به دلایل مطرح شده در زمینه افزایش بهای ارز در کانال تلگرامی خود نوشت: افزایش نرخ ارز در روزهای اخیر نیز یک شوک انتظاری است و پایدار نخواهد بود. نگاهی به روند نرخ ارز طی سه سال اخیر نشان می‌دهد که نوسانات نرخ ، تحت تاثیر عواملی مانند تقاضای فصلی (اربعین و سال نو)، رابطه برابری ارزها در بازارهای جهانی و تقویت نرخ دلار، انتظارات در خصوص زمان اجرای برجام و نوسانات فصلی عرضه ارز توسط صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی (شرکت‌های پتروشیمی)، قرار داشته است.
طبق گفته شماری از کارشناسان اقتصادی، در حالی که برخی با اهداف سیاسی و اقتصادی بر موج افزایش نرخ ارز سوار شدند، طی روزهای آتی بهای ارز در مسیر تثبیت قرار خواهد گرفت. کارشناسان اقتصادی همچنین در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا تحلیل های گوناگونی را در این باره ارایه دادند.
** نیاز اقتصاد ایران به واقعی سازی نرخ ارز
نگاهی به وضعیت بهای ارز طی سال های اخیر از روند پرفراز و نشیب آن حکایت دارد. قیمت ارز در سال 91 به طور جهشی افزایش یافت و در حالی که پیش از آن نرخ دلار در بازار آزاد و دولتی فاصله چندانی از هم نداشت، به یک باره قیمت دلار در بازار آزاد به بیش سه هزار تومان رسید. در این دوره با شکل گیری ارز مبادله ای، ارز سه نرخی شد. در ادامه، ارز مبادله ای جای ارز دولتی را گرفت و پایه ارز دولتی از 1226 به بیش از 2 هزار تومان افزایش یافت. با روی آمدن دولت یازدهم در طول سه سال گذشته شاهد تثبیت بازار و کمترین نوسانات ارزی بودیم اما در چند روز گذشته بازار به طور مقطعی دچار التهاباتی شد.
«بهمن آرمان» کارشناس اقتصادی در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا در این باره گفت: برداشت اشتباهی در جامعه و حتی میان برخی افرادی که در مراکز تصمیم گیری سیاسی و اقتصادی قرار گرفته اند وجود دارد که نوسان بازار ارز یا تغییر نرخ برابری ریال در مقابل سایر ارزها یک پدیده مذموم و منفی است. در صورتی که این نوسانات از نظر علم اقتصاد یک پدیده بسیار عادی و متداول است.
وی افزود: پایین نگه داشتن دستوری قیمت ارز به هیچ وجه با منافع ملی در یک راستا نیست و در حال که عده ای کاهش نرخ برابری ریال و افزایش قیمت دلار در بازار را یک پدیده منفی می دانند اما در دنیا این تغییرات نشانه واکنش بازارها است. نگه داشتن دستوری نرخ دلار در کانال چهار هزار تومان به ضرر اقتصاد کشور است. این نرخ باید به تدریج به سمت واقعی شدن حرکت کند که شاید در میان مدت به حدود 4 هزار و 500 تومان هم برسد. البته به طور قطع شناورسازی نرخ ارز مزایایی برای اقتصاد کشور دارد.
این کارشناس اقتصادی افزود: کسانی که از افزایش نرخ دلار در بازار داخلی ابراز نگرانی می کنند همان دلالان واردات و قاچاقچیانی هستند که از پایین بودن نرخ دلار استفاده های میلیارد دلاری دارند. در این شرایط منافع ملی ایجاب می کند برای جلوگیری از واردات بی رویه، افزایش صادرات ایجاد اشتغال در داخل کشور و اصلاح تراز پرداخت های خارجی در کشور نرخ ارز را اصلاح کنیم و خارج از هیاهو های بی مورد اجازه دهیم نرخ ارز به روند اصلاحی خود تا رسیدن به قیمت تعادلی که چیزی حدود 4500 تومان است ادامه پیدا دهد.
آرمان همچنین درباره یکسان سازی نرخ ارز اظهار داشت: اگر در بودجه سال آینده قیمت ارز براساس قیمت بازار آزاد باشد اجرای سیاست تک نرخی شدن ارز اقدامی بسیار شایسته ای است.
**گمانه هایی مبنی بر کاهش قیمت ارز تا پایان سال
به گفته برخی از صاحبنظران، قیمت ارز در چند روز گذشته به طور حبابی افزایش یافته و یکی از قوی ترین عوامل موثر در رشد قیمت دلار و رسیدن آن به کانال چهار هزار تومان یک هجمه سفته بازانه به بازار ارز بوده است. از این منظر با عرضه ارز کافی به بازار، التهاب آن رفع می شود و قیمت ارز به وضعیت سابق برمی گردد.
در این پیوند «کامران ندری» کارشناس مسایل اقتصادی در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری اظهار کرد: به نظر می رسد نرخ دلار تا پایان سال بین 3هزار 600 تومان تا 3 هزار 800 تومان در نوسان باشد. دلایل مختلفی هم در ارتباط با افزایش نرخ ارز در بازار آزاد ذکر شده است. عده ای معتقدند این افزایش نرخ ارز محصول افزایش تقاضا به دلیل حجم قابل توجه سفر به عراق در چند روز گذشته بوده است.
وی افزود: دلیل دیگری که به نقل از کارشناسان می شنویم، این است که دولت در حال حاضر با کسری بودجه مواجه است و از طریق افزایش نرخ ارز می خواهد بخشی از کسری بودجه را جبران کند. یا اینکه خارج کردن هفت گروه کالایی از لیست کالاهایی که با نرخ مبادلاتی واردات آن تاکنون انجام می شده باعث این افزایش قیمت دلار شده است اما واقعیت این است که در هفته گذشته اتفاق مهمی در اقتصاد که منجر به رشد ناگهانی نرخ ارز شود، رخ نداده است.
به گفته ندری در 2 هفته گذشته دلار در مقایسه با ارزهای دیگر تقویت شد و این تقویت دلار باعث شده که نسبت به سایر ارزها افزایش قیمت داشته باشد. البته در حال حاضر شاهد کاهش نرخ دلار هستیم و بانک مرکزی می تواند نرخ ارز را کنترل کند. در این میان عواملی که کمک تا حمله های سفته بازانه در بازار تاثیر گذاری قابل توجهی نداشته باشد، بالا بودن نرخ سود بانکی است و اگر نرخ سود بانک ها کاهش پیدا کند ممکن است حملات سفته بازانه در بازار ارز قابل کنترل نباشد.
وی افزود: عوامل دیگری هم در افزایش نرخ ارز دخیلند از جمله اینکه روابط کارگزاری بانک های ایران با بانک های خارجی برقرار نشده است و این عوامل، بازار را در مقابل حمله های سفته بازانه با توجه به حجم نقدینگی بسیار زیاد آسیب پذیر می کند.
** افزایش بهای ارز و ارتباط آن با متغیر تحریم ها
ندری در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا در خصوص نسبت افزایش نرخ ارز با تمدید تحریم های ضدایرانی گفت: تحریم های اخیر ارتباطی با برجام ندارد و بعید می دانم این تحریم ها وضعیت اقتصادی کشورمان را تغییر دهد. اجرای این تحریم ها هم بسیار ضعیف بوده است. از سوی دیگر زمانی که نرخ دلار افزایش یافت هنوز تکلیف تحریم های ایسا روشن نبود. بنابراین نمی توان گفت ادامه این تحریم ها عامل افزایش قیمت دلار در بازار آزاد بوده است.
آرمان نیز با اشاره به دلایلی که در زمینه تاثیر تمدید تحریم ها بر افزایش نرخ دلار مطرح شده گفت: تمدید تحریم های مندرج در قانون ایسا موضوع جدیدی نیست و ارتباطی هم با برجام ندارد و این تحریم ها قبل از برجام هم وجود داشتند. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه ادامه تحریم های اخیر نقض برجام نیست، اظهار داشت: کسانی که به بهانه تحریم ها تنش ایجاد می کنند، بدون شک باید تاوان آن را هم بپردازند که یکی از پیامدهای آن، نوسان شدید نرخ ارز در بازار داخلی است.
در پایان باید گفت به رغم برخی تحلیل های در زمینه پیامدهای نامطلوب افزایش نرخ ارز و تاثیر منفی آن بر وضعیت تقاضا و قدرت خرید مصرف کنندگان داخلی برخی کارشناسان معتقدند افزایش بهای ارز به هر دلیل که باشد می تواند در شرایط کنونی کشور به چشم یک فرصت نگریسته شود. از این منظر مهم ترین مزیت افزایش نرخ ارز کاهش واردات به کشور و تشویق افزایش صادرات است. هر چند دولت فرونشاندن التهابات اخیر بازار ارز را دنبال می کند اما بسیاری از کارشناسان بر این باورند بهای ارز باید در فرایندی غیردستوری و در مکانیسم بازار تعیین شود و واقعی سازی بهای ارز مزیت های قابل توجهی را برای بخش تولید و صادرات کشور به دنبال خواهد آورد.
**گروه پژوهش و تحلیل خبری