ایران و برگزیت؛ سود یا زیان - هرمز برادران *
تهران- ایرنا- بریتانیا صحنه یک نمایش هیجان انگیز شکسپیری شده و این روزها دغدغه مردم این کشور ماندن (Bremain) یا نماندن (Brexit) در اتحادیه اروپاست؛ وسوسه یا ترسی برای بریتانیایی ها و مساله ای پیچیده برای بازارهای دنیا.
وسوسه کسب استقلال از بروکسل، برخی رای دهندگان را وادار کرده است در همه پرسی فردا (پنجشنبه 23 ژوئن، سوم تیرماه) به جدایی از اتحادیه رای بدهند اما ترس از انزوا، برخی دیگر را مصمم کرده است برای ماندن در اتحادیه رای جمع کنند.رفتن از اتحادیه تاکتیک های سیاست خارجی بریتانیا را متحول و جایگاه جهانی این کشور را عوض خواهد کرد. بنابراین، رویکرد سیاست خارجی لندن در قبال بسیاری از کشورها از جمله ایران با تغییر احتمالی روبرو می شود.
بریتانیا بازیگری فعال در مذاکرات و تحریم های مربوط به برنامه هسته ای ایران بوده است. بارونس «کاترین اشتون» مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا، زمینه ساز مذاکره هسته ای با ایران بود و لندن عضو دائم باشگاه تحریم کنندگان تهران به شمار می آید.
مخالفان خروج از اتحادیه اروپا به این باور رسیده اند که جدایی از اتحادیه به معنای کاهش وزن بریتانیا در بازارهای جهانی، نهادهای بین المللی و موضوعات مهمی همچون مساله هسته ای ایران است زیرا لندن برای همیشه از حمایت ائتلافی از همسایگان اروپایی محروم می شود و باید به تنهایی زندگی کند.
حامیان خروج از اتحادیه برای رفع این کاستی پیشنهاد کرده اند بریتانیا می تواند در همکاری با قوم و خویش های آنگلوساکسون خود در آمریکا، کانادا، استرالیا و نیوزیلند یا در مجموعه 53 کشور موسوم به مشترک المنافع بهتر عمل کند؛ اما بسیاری از این کشورها بریتانیا را به ماندن در مدار بروکسل تشویق کرده اند.
بریتانیا پنجمین اقتصاد دنیا، عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و دارنده زرادخانه هسته ای است. این کشور همواره فراخ ترین دروازه ای بوده است که آمریکا از طریق آن به اتحادیه اروپا نفوذ کرده و عمدتا از همین مسیر، اجماعی اروپایی با هدف اعمال فشار بر ایران به وجود آورده است.
«باراک اوباما» رئیس جمهوری آمریکا، چندی پیش در سفر به لندن ماندن بریتانیا در اتحادیه اروپا را خواست و به همین سبب به دخالت در امور داخلی اهالی جزیره متهم شد.
این دخالت دو دلیل عمده داشت: نخست آنکه بریتانیا پایانه بزرگ بانک ها و نهادهای مالی است و بخش زیادی از درآمد سالیانه 92 میلیارد دلاری بانک های آمریکایی در بریتانیا حاصل می شود. خروج بریتانیا از اتحادیه و انتقال این مرکز مالی به بخش دیگری در اروپا برای آمریکایی ها و سایرین هزینه بر و شوک آور است.
دوم، همان گونه که «چارلز کراتهمر» ستون نویس و تحلیلگر شبکه فاکس نیوز به این شبکه گفته، احتمالا اوباما پاسخ تلاش ها و حمایت های «دیوید کامرون» نخست وزیر بریتانیا، را درباره حصول توافق هسته ای با ایران داده است. کامرون سال گذشته به آمریکا رفته بود تا برخی اعضای کنگره را متقاعد کند از این توافق حمایت کنند.
پیش از آنکه توافق هسته ای در دستور کار غربی ها قرار بگیرد اعمال تحریم های اقتصادی علیه ایران عاملی وحدت بخش میان غربی ها بود اما بازخورد آن لطماتی نیز به غرب بویژه بریتانیا زده است. طبق توافق، تحریم های گروهی غرب لغو شده اما تحریم های انفرادی آمریکا ملغی نشده است؛ بنابراین اکنون شرکت های کوچک بریتانیایی به ایران سر می زنند.
به همین دلیل، بریتانیا از فواید بازار ایران بی نصیب مانده است اما سایر اروپایی ها دسته دسته هیات های تجاری به ایران فرستاده اند. با خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، احتمالا لندن بیش از پیش به سوی آمریکا کشیده می شود و سخت تر از قبل تاوان قرار گرفتن در سایه ایالات متحده را خواهد پرداخت.
از نظر اقتصادی، تسهیل «روابط بیمه ای، بانکی و حمل ونقل» پیش نیاز بهبود و گسترش روابط دو کشور به شمار می رود که البته بازگشایی این کانال ها منوط به اجازه آمریکاست. حال که به دلیل ترس از مجازات های آمریکا، در صنعت بانک و بیمه سودی برای آنها نیست؛ بنابراین بریتانیایی ها علاقه مندند به جای آن، در بخش نفت و گاز ایران مشارکت کنند.
در همین زمینه، شرکت های «بریتیش پترولیوم» و «رویال داچ شل» پیشقراول سرمایه گذاران انگلیسی برای حضور در ایران شده اند؛ اما در این میدان نیز رقیب فرانسوی به نام توتال وجود دارد.
در غیاب بریتانیا، شرکت های آلمانی و فرانسوی گوی سبقت را در عقد قراردادهای تجاری از شرکای اروپایی خویش ربوده اند و بریتانیا از قافله سفر به ایران بازمانده است. دلیل این تفاوت عملکرد، در زاویه دید اروپایی هاست. آلمان و تا حدودی فرانسه نگاه اقتصادی به ایران دارند اما بریتانیا از پشت عینک امنیتی و سیاسی به تهران نگاه می کند. متقابلا ایران نیز خاطرات خوشایندی از سابقه استعماری بریتانیا در خاورمیانه و همدستی با آمریکا در کودتای بیست و هشتم مرداد 1332 ندارد.
در هر حال، هنر دیپلماسی ایجاب می کند ایران در برابر هر گونه نتیجه همه پرسی بریتانیا گزینه های احتمالی دیپلماتیک خود را آماده داشته باشد.
با وجود این، در حالی که جزیره نشینان بریتانیایی میان دو گزینه ماندن یا نماندن در اتحادیه سرگردان مانده اند اولویت حیاتی آن است که ایران با هدف خنثی سازی سیاسی کاری لندن، اکنون جلوه های جذابی برای جذب تاجران قاره سبز منهای بریتانیا خلق کند تا بعدها در زمان مناسب و در موضع برابر با انگلیسی ها به دیدار و گفت وگو بنشیند.
..........................................