زیرساخت‌ها متناسب با توسعه ظرفیت فولاد افزایش نیافته است
جابه‌جایی ۵۵میلیون تن فولاد نیازمند توسعه حمل‌ونقل
گروه صنایع معدنی >فولاد - درحال‌حاضر بیشتر حمل‌ونقل فولاد و محصولات فولادی کشور از طریق خطوط جاده‌ای انجام می‌شود. آنطور که کارشناسان اذعان می‌کنند اقتصادی‌ترین خطوط حمل‌ونقل زمینی در جهان،خطوط ریلی است این درحالی است که در کشور ما خطوط ریلی متناسب با نیاز حمل‌ونقل توسعه نیافته و جابه‌جایی کالا از این طریق هزینه حمل‌ونقل را به میزان زیادی افزایش می‌دهد.
به گزارش ماین نیوز، حال با در نظر داشتن این موضوع که در افق ۱۴۰۴ نیز تولید ۵۵میلیون تنی فولاد در نظر گرفته شده و به منظور افزایش میزان تولید توسعه حمل‌ونقل در کشورمان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند زیرا به موازات افزایش تولید باید شرایط لازم نیز برای حمل این محصولات فراهم شود.مشکلات حمل فولاد
بی‌تردید بیشترین تولید صنعتی در جهان به تولید فولاد اختصاص دارد به گونه‌ای که تولید بیش از ۱۶۰۰میلیون تن فولاد در جهان در سال ۲۰۱۵م گواهی بر این مدعاست، فولاد از یک سو به صورت کالای میانی از جمله محصولات تخت و طولی فولادی و از سوی دیگر به صورت کالاهای ساخته شده نهایی ازجمله تجهیزات، خودرو و صدها کالای ساخته شده دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد. مدیرعامل شرکت «شرکت فعال در زمینه صنعت حمل‌ونقل» می‌گوید: مصنوعات فولاد چه به صورت کالای میانی و چه به صورت کالای نهایی، کالایی محلی، ملی- منطقه‌ای یا حتی فرامنطقه‌ای نیست که تجارت و حمل‌ونقل آن به دامنه تولید آن محدود باشد، بلکه تجارت آن در سراسر جهان وجود داشته و محصولات و مصنوعات فولادی به سراسر جهان صادر می‌شود. غلامرضا کامیاب تصریح می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد صادرات محصولات فولادی در جهان در سال ۲۰۱۴م شامل محصولات طولی، تخت، نیمه آماده (شمش) و قراضه فولادی معادل ۴۹۰میلیون تن بوده که نسبت به تولید ۱۶۷۰میلیون تن در همان سال، نشان از تجارت ۲۹درصدی تولید این محصول دارد، این مقدار مستقل از تجارت مصنوعات فولادی است به عبارت دیگر معادل ۴۹۰میلیون تن از تولیدات این صنعت تجارت و مبادله شده که نیازمند حمل‌ونقل داخلی کشورهای صادرکننده، حمل‌ونقل جهانی و حمل داخلی کشورهای واردکننده است. مدیر پیشین شرکت فولاد تکنیک اظهار می‌کند: در سال ۲۰۱۴م برای تولید این مقدار فولاد معادل ۲۰۰۰میلیون تن سنگ‌آهن به عنوان ماده اولیه تولید شده که ۱۴۷۴میلیون تن یعنی معادل ۷۴درصد از آن تجارت شده و کشورهای تولیدکننده فولاد، مواد اولیه خود را از خارج از کشورهای خود تامین کرده‌اند، این بدین معنی است که این مقدار نیازمند حمل‌ونقل داخلی کشورهای صادرکننده، حمل‌ونقل جهانی و حمل داخلی کشورهای واردکننده است. آنطور که مدیرعامل شرکت گلف اجنسی می‌گوید: در مجموع برای تولید ۱۶۷۰میلیون تن فولاد در جهان، معادل ۱۱۷درصد از مقدار تولید یعنی ۱۹۶۴میلیون تن مبادله شده که به منزله حمل‌ونقل داخلی و جهانی این مقدار تجارت است و با فرض جابه‌جایی جهانی این مقدار از طریق حمل‌ونقل دریایی و با احتساب جابه‌جایی محصولات فولادی از طریق کشتی‌های با ظرفیت ۶۰ هزار تن و سنگ‌آهن از طریق کشتی‌های با ظرفیت ۷۰ هزار تن، جابه‌جایی این مقدار از طریق ۲۸ هزار سفر دریایی انجام شده است. وی ادامه می‌دهد: به عبارتی می‌توان ادعا کرد که بزرگترین ناوگان حمل‌ونقل دریایی جهانی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در خدمت تجارت این صنعت قرار دارد از این رو حمل‌ونقل در صنعت فولاد با توجه به ارزش‌افزوده دو جانبه آن، از یک سو افزایش تولید ناشی از افزایش صادرات و از سوی دیگر توسعه بخش‌های مرتبط با حمل‌ونقل یعنی خطوط و ناوگان حمل‌ونقل، بندر، کشتی و تمامی فعالیت‌های مرتبط از اهمیت و ضرورت ویژه‌ای برخوردار است. کامیاب می‌افزاید: بررسی‌ها نشان می‌دهد که حمل‌ونقل بین‌المللی کالا در جهان از طریق ناوگان دریایی انجام می‌شود که این امر درباره حمل‌ونقل فولاد نیز صادق است اما اقتصادی‌ترین خطوط حمل‌ونقل زمینی در جهان را خطوط ریلی تشکیل می‌دهد به گونه‌ای که با طی مسافت ۱۲/۵۰۰میلیون کیلومتر، حدود ۱۸/۵میلیون تن کیلومتر کالا در خطوط ریلی جهان در سال ۲۰۱۴ جابه‌جا شده در نتیجه به ازای طی یک مسافت واحد، متوسط حمل بار معادل ۱۵۰۰ تن کیلومتر بوده که نشان از وسعت خطوط ریلی و جابه‌جایی کالا از طریق آن است در این بین ایران با جابه‌جایی ۶۶/۵هزارمیلیون تن کیلومتر کالا با طی مسافت ۶۱میلیون کیلومتر، متوسط حمل بار ۱۱۰۰ تن کیلومتر دارا بوده است. وی می‌گوید: در کشور ما خطوط ریلی متناسب با نیاز حمل‌ونقل توسعه نیافته است و مواردی از قبیل نبود خطوط ریلی کافی، نبود پراکندگی در سراسر کشور و متصل نبودن به مبادی ورودی و خروجی کالا و در نتیجه نیاز دوباره به حمل شهری کالا تا مقصد نهایی از طریق کامیون هزینه حمل کالا از طریق خطوط ریلی را افزایش داده به گونه‌ای که درحال‌حاضر هزینه حمل بار از طریق خطوط ریلی بیشتر از حمل جاده‌ای است.
کامیاب معتقد است: تمامی این مشکلات برای جابه‌جایی بار در صنعت فولاد نیز وجود دارد از این رو تمایل برای جابه‌جایی محصولات فولادی از طریق جاده‌ای افزایش یافته است؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد درحال‌حاضر ظرفیت حمل بار جاده‌ای در کشور حدود ۶۵۰میلیون تن است در حالی که ظرفیت حمل بار ریلی در کشور فقط حدود ۳۵میلیون تن تخمین زده می‌شود. وی ادامه می‌دهد: دشواری دیگر صنعت حمل‌ونقل ریلی، تک خطه بودن مسیرهاست به گونه‌ای که توقف و ترافیک مسیر مانع از امکان افزایش حجم تردد را فراهم می‌آورد و در ایران تنها مسیر مشهد- تهران و مسیر بندر عباس تا بافق دو خطه است. مدیرعامل شرکت گلف اجنسی عنوان می‌کند: از موارد دیگری که هزینه حمل ریلی کالا را افزایش داده، حق ریل دریافتی است، در کشور هزینه حق ریل به هزینه حمل اضافه می‌شود که درباره حمل جاده‌ای این مقدار به طور تقریبی ناچیز است و به عبارت دیگر با وضع هزینه حق ریل، حمل کالا از طریق بهترین روش حمل یعنی ناوگان ریلی در مقایسه با حمل جاده‌ای مشمول جریمه می‌شود و تمایل به حمل‌ونقل جاده‌ای را افزایش می‌دهد.
وی خاطرنشان می‌کند: بر این اساس در صورت تحقق برنامه تولید ۵۵میلیون تن در سال ۱۴۰۴، توسعه نیافتن شبکه ریلی و جاده‌ای کشور و موانع مترتب بر آن، دشواری‌های زیادی را در حمل‌ونقل محصولات فولادی به وجود خواهد آورد. کامیاب می‌گوید: معادل ۱۲میلیون تن ظرفیت تولید فولاد در منطقه خراسان و کرمان در محدوده شرق ایران استقرار دارد، حدود ۲۱میلیون تن نیز در ناحیه مرکزی مستقر است که واحدهای بزرگ ذوب‌آهن اصفهان و مجتمع فولاد مبارکه در این منطقه حضور دارند.
مدیرعامل شرکت گلف اجنسی بیان می‌کند: حدود ۱۶میلیون تن نیز در ناحیه جنوبی استقرار داشته و حدود ۶میلیون تن در ناحیه غرب و شمال کشور احداث شده‌اند اما بررسی پراکندگی بازار مصرف محصولات فولادی، ترکیب دیگری متفاوت از پراکندگی تولید دارد. وی ادامه می‌دهد: مصرف فولادهای طولی در شهرهای بزرگ به‌ویژه تهران و محصولات تخت در مناطق صنعتی که در مجاور شهرهای بزرگ شکل گرفته و با وجود استقرار واحدهای فولادی در تمامی مناطق کشور، حمل‌ونقل محصولات در کشور به صورت گسترده‌ای انجام می‌شود به‌عنوان مثال محصولات ورق مجتمع فولاد مبارکه و تیرآهن ذوب‌آهن اصفهان در سراسر کشور توزیع می‌شود البته نباید از نظر دور داشت که در استقرار واحدهای فولادی، وجود زیرساخت‌ها و تامین یوتیلیتی‌های مورد نیاز مورد توجه بوده است به نحوی که لزوما این صنایع را نمی‌توان در مجاورت مراکز مصرف احداث کرد.
جانمایی نامناسب
در همین حال رضا زائرحیدری، کارشناس صنعت فولاد نیز می‌گوید: یکی از مشکلات کارخانه‌های فولاد ایرانی این است که جانمایی آنها مناسب نیست درواقع به دلایل مختلفی واحدهای فولاد ایران دور از دریا ساخته شده است این درحالی است که واحدهای فولادسازی در سایر کشورها با چنین مشکلی روبه‌رو نیستند و موضوع جابه‌جایی و همچنین استفاده از آب برای کارخانه‌های تولیدکننده فولاد داخلی مشکل ایجاد کرده است. زائرحیدری معتقد است زیرساخت‌ها متناسب با توسعه ظرفیت فولاد افزایش نیافته در حالی که تولید فولاد افزایش پیدا می‌کرده و باید شرایط حمل ریلی نیز فراهم شود این درحالی است که حجم بالایی از جابه‌جایی محصولات فولادی و مواد اولیه از طریق جاده انجام می‌شود که این امر منطقی نیست. وی تصریح می‌کند: متاسفانه حمل‌ونقل ریلی در کشور به دلیل اینکه خطوط ریلی ما کامل نیست و هزینه بالاتری نسبت به حمل‌ونقل جاده‌ای دارد و این امر باعث افزایش هزینه حمل‌ونقل ریلی می‌شود. این کارشناس صنعت فولاد به مشکلات دیگر واحدهای فولادسازی کشورمان نیز اشاره می‌کند. زائرحیدری می‌گوید: تولید کارخانه‌های کوچک اقتصادی نیست و درحال‌حاضر یک کارخانه فولاد باید ۱۰میلیون تن ظرفیت داشته تا از لحاظ تولیدی صرفه اقتصادی داشته باشد. این کارشناس صنعت فولاد ادامه می‌دهد: فناوری تولید در برخی از کارخانه‌ها مانند ذوب‌آهن اصفهان مناسب با الگوی تولید ایران یعنی احیای مستقیم نیست، در شرایطی که ما به دنبال مشتری برای صادرات گاز هستیم باید بخشی از زغال‌سنگ مورد نیاز این کارخانه را وارد کنیم و از سوی دیگر بهای تمام شده این کارخانه بالاتر از واحدهای احیای مستقیم است.
آنطور که زائرحیدری می‌گوید: نیروی انسانی کارخانه‌های تولیدکننده فولاد ایران حتی بهترین کارخانه‌ها چند برابر شاخص‌های جهانی است و بالا بودن تعداد نیروی کار نه تنها هزینه را بالا می‌برد بلکه بازدهی تولید را نیز کاهش خواهد داد به عنوان مثال در سایر کشورها برای یک دستگاه در واحدهای تولیدکننده فولاد دو نفر در نظر گرفته شده این درحالی است که در کشور ما به جای دو نفر برای کاهش بیکاری ۱۰ نفر نیروی انسانی به فعالیت می‌پردازند. وی معتقد است: تمامی این موارد منجر شده هزینه تولید در کارخانه‌های فولاد ایران اقتصادی نباشد و نسل جدید کارخانه‌های تولیدکننده فولاد که به طور مسلم این نقاط ضعف را نخواهند داشت و می‌توانند تولید اقتصادی‌تری داشته باشند.