بر اساس بررسی های انجام شده، دورنمای تقاضای فولاد سال جاری (2016) برای چین و کشورهای دیگر در بهترین حالت، ثابت بماند. بدلیل اینکه تقاضای فولاد چین احتمالا هنوز در حال کاهش بوده و در خارج از چین نیز امکان برگشت قیمت‌ ها کم است. از سوی دیگر سود خوبی برای کارخانه ‌های فولاد خارج از چین در سال 2017 پیش‌بینی می‌شود. همچنین درصد عملیاتی شدن ظرفیت اقتصادی صنعت فولاد برای (تقویت قیمت) به حدی افزایش خواهد یافت که قیمت‌ ها به سمت قیمت ‌های کارخانه ‌های غیرچینی متمایل خواهد شد، گرچه کارخانه ‌های نورد چینی هنوز صادر‌کنندگان قابل توجهی باشند.   

از سوی دیگر، به نظر می‌ رسد تقاضای فولاد در سال 2017 احتمالا در خارج از چین افزایش یابد، گرچه ما انتظار برگشت قیمت‌ ها را در چین نداریم. همچنین، ظرفیت فولادسازی در سال 2017 کمتر از سال 2016 خواهد بود.  به هرحال  چشم‌ انداز تولید فولاد سه ساله جهانی به این شرح است که در سال 2016، تولید با 3‌میلیون تن کاهش به 1 میلیارد و 635‌ میلیون تن می ‌رسد. این در حالی است که در سال 2017، تولید با افزایش 44‌میلیون تنی به 1 میلیارد و 679 میلیون تن خواهد رسید. با این فرض که سرمایه ‌گذاری در بخش دارایی ثابت که در خارج از چین صرف می ‌شود، تقاضای فولاد را افزایش خواهد داد. البته این در حالی است که در این بررسی عامل تاثیر تغییر ارز، متفاوت از گذشته عمل ‌کند؛ چرا که در گذشته WSD نشان داد که ارز قوی برای رشد اقتصاد یک کشور و مخصوصا عملکرد مالی صنعت فولاد آن کشور مضر است، اما ارز ضعیف نیز دیگر نوشدارو نخواهد بود. در مورد قیمت‌ گذاری سنگ‌ آهن، نیز ساختار صنعتی صنعت سنگ ‌آهن شبه انحصاری است که از نقطه نظر ساختار قیمت انحصاری ناپایدار است در مورد زغال کک شو و کک متالورژی، بهترین سناریوی آن عدم تغییر قیمت  ‌هاست. همچنین در ارتباط با قراضه فولاد، هنوز به نظر می‌رسد برخلاف سنگ‌آهن و زغال کک، هر تن 80 دلار بالاتر است. بر این اساس به نظر می‌رسد، فولاد چین مورد تهدید باشد و این مساله به‌دلیل اجتناب ‌ناپذیر بودن کاهش تقاضا است. همچنین ظرفیت فولادسازی در چین در حال رکود است.

 

 

ظرفیت فولادسازی جهانی

 مشکلات مالی به بار آمده، همراه با عدم اطمینان به چشم‌انداز تقاضا و قیمت فولاد، منجر به کاهش ظرفیت جهانی فولادسازی در سال 2016 می‌ شود. ظرفیت اقتصادی مفهوم کلیدی است و تمرکز بر درصد عملیاتی شدن ظرفیت اقتصادی ناظران صنعت را بیشتر آگاه می‌ کند از اینکه چرا ضربه قیمت آتی فولاد ممکن است زودتر از انتظار بیاید. از این منظر ظرفیت موثر به عنوان مقدار تولید فولادی تعریف می‌شود که ممکن است یکسال بعد از اینکه قیمت‌های فولاد صعود کرد، رخ دهد. ظرفیت موثر از سال 2014 تا سال 2017 در خارج از چین ممکن است با کاهش 51‌میلیون تنی به 1.005‌میلیون تن برسد (این ارقام ممکن است بسیار محافظه‌کارانه باشد). همچنین در چین، با توجه به نظارت شدید بر کنترل آلودگی بسیاری از کارخانه‌های ذوب فولاد حذف خواهند شد. طبق این نظریه، ظرفیت موثر در سال 2017 ممکن است با کاهش 101‌میلیون تنی به 890‌میلیون تن برسد.

 

پیش بینی وضعیت صنعت و گروه فولادی ایران در سال 95

در سال جاری نیز (حداقل در نیمه اول آن) بازار مسکن دچار مشکلات ساختاری بوده و تحلیلگران این حوزه پیش بینی می‌کنند تا نیمه‌ های سال شاهد تحرک خاصی در این بخش نباشیم. اما در حال حاضر مهم‌ترین روزنه امید برای رشد تقاضای فولاد در کشور، توافقات هسته‌ای، در پی آن افزایش سرمایه گذاری خارجی در طرح‌ های مختلف، صادرات نفت و بودجه عمرانی دولت است. البته همه این‌ها به کم و کیف مذاکرات و برداشته شدن سریع باقی تحریم‌ها بستگی دارد. با این حال درصورتی‌که رشد اقتصادی و خروج از رکود در کشور اتفاق بیافتد، مصرف فولاد در سال 95 با افزایش نسبی همراه خواهد بود که می‌تواند محرک رشد نسبی سودآوری در این صنعت فولاد. اما با توجه به ثبات قیمت‌ها، نمی‌توان انتظار رشد چشم­ گیر سودآوری شرکت های فولادی را داشت.

متأسفانه علیرغم کاهش تدریجی تحریم ها، به دلیل مشکلات ساختاری صنعت در سطح بین‌الملل، ریسک‌ های صنعت و شرکت های فولادی همچنان در جای خود باقی است و در صورت عدم خروج از رکود فعلی اقتصادی، افزایش مصرف فولاد در سال جاری و سال آینده و رشد سودآوری در صنعت وجود ندارد. بدین ترتیب، با توجه به طرح های توسعه‌ زیادی که در حال حاضر در کشور برنامه ریزی شده و همچنین کوچک بودن مقیاس این طرح‌ها نسبت به مقیاس جهانی و کامل نبودن زنجیره تولید فولاد کشور و پیش بینی مازاد عرضه آن در سال ‌های آینده، سرمایه گذاری در این صنعت چندان مناسب ارزیابی نمی‌ شود. به عبارتی، وضعیت فعلی صنعت سیمان می ‌تواند مثال خوبی از آینده این صنعت در کشور باشد.

لزوم تنوع بخشی به تولید انواع محصولات فولادی و تقویت صادرات پس از «برجام» و برداشته شدن تحریم‌ ها ، اینک تولیدکنندگان محصولات فولادی ایران باید به فکر ایجاد کارخانه ‌ها و محصولات جدید باشند چرا که مشتریان در بازارهای داخلی و خارجی، به دنبال تنوع کالاها هستند و تا زمانی که حرکت ‌های نو در این صنعت به وقوع نپیوندد نمی ‌توانیم شاهد ورود سرمایه‌گذاران خارجی باشیم.

فولاد؛ صنعت پرهزینه‌ای است که نمی‌توان واحدهای آن را با وام‌های یک تا ۳ میلیارد تومانی بانکی احداث کرد. برای این صنعت حدود هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری لازم است. بنابراین، این رقم از طریق وام بانکی قابل تامین نیست حتی اگر امکان دریافت چنین وامی وجود داشته باشد، با بهره‌های بانکی 22 تا 27 درصدی فعلی دریافت آن به صرفه نخواهد بود. بر همین اساس شرکتهای فولادی مجبورند با فاینانس و وام‌های خارجی کار خود را پیش ببرند.

 

پیش بینی خروج از رکود در صنعت فولاد

هر چند که با رفع تحریم‌ها فضای مناسبی ایجاد شده و پای سرمایه‌گذاران خارجی به کشور باز شده است، ولی سوال بزرگ بسیاری از سرمایه گذاران و فعالان صنعت این است که آیا با توجه به رکود بازار جهانی فولاد ، افزایش تولید توجیه منطقی دارد، در پاسخ این سوال باید گفت: رکود فعلی مقطعی است و به‌طور تقریبی در هر دهه یک‌بار، چنین رکودی در بازار رخ می‌دهد. در سال‌های ۱۳۸۱ و۱۳۸۲ نیز دقیقا برای مدتی چنین وضعیتی حاکم شد و قیمت فولاد از حدود ۴۵۰ به ۱۷۰ دلار کاهش یافت. بر همین اساس می‌ توان گفت که این رکود به نوعی یک منحنی سینوسی دارد اما نکته مهم آنکه، مصرف فولاد در دنیا با وجود تمام این افت و خیزها همیشه سیر صعودی داشته کما اینکه این رقم از حدود یک میلیارد تن تولید در ۱۰ سال پیش، به حدود یک میلیارد و 630 میلیون تن فعلی رسیده که رشدی 60 درصدی را نشان می‌ دهد. بررسی ها و مطالعات انجام شده نشان می دهد که تا چند سال آینده تولید فولاد در جهان از مرز 2 میلیارد تن نیز عبور خواهد کرد.

در این میان نکته قابل توجه آنکه دوره رکود، بهترین دوره برای ساخت و احیای هر صنعتی به شمار می‌آید و با توجه به اینکه قیمت ‌ها در کف قرار دارد، شرایط برای این منظور بسیار فراهم است.  لذا پیش‌بینی شده پس از برجام شرایط برای تولیدکنندگان فولاد بهتر شود و اهداف و انگیزه ‌های بیشتری در این حوزه به وجود آید. برای تولید فولاد دسترسی به منابع سنگ‌ آهن و انرژی از موضوعات مهم است و با توجه به بهره‌مندی ایران از منابع غنی در این بخش‌ ها می‌توان گفت کشور ما از جمله کشورهایی است که برای تولید فولاد ظرفیت ‌های مناسبی دارد و اگر ما به گونه‌ ای برنامه ‌ریزی کنیم که سرمایه ‌گذاری‌ها در زمان پیک مصرف وارد فاز تولید شوند به‌طور قطع موفق خواهیم بود. ما اکنون معادن غنی سنگ‌آهن داریم و تنها در شرق کشور، معدن سنگ‌ آهن سنگان با بیش از یک میلیارد تن ذخیره وجود دارد، در کنار آن معادن یزد و کرمان هم وجود دارند. و اما در مدتی که ایران در تحریم به سر می ‌برد، متأسفانه در بسیاری از صنایع کم و کاستی‌ هایی به وجود آمده که صنعت فولاد هم از این امر دور نمانده است. اما فعالان این حوزه باید تلاش کنند در شرایط پس از تحریم جاهای خالی را پر کنند و برای این کار لازم است از تجهیزات و امکانات جدید برای تولید محصولات جدید استفاده شود. هر چند که هر واحد با توجه به ویژگی ‌ها و نوع محصولات، فعالیت و مسائل مالی موجود خود تلاش می ‌کنند خود را سر پا نگه دارند و در این زمینه از هیچ تلاشی فروگذار نمی ‌کند.  البته هنوز طرح خاصی برای پس از «برجام» به‌وسیله شرکت‌های فولادی تهیه نشده تا شرکت‌ ها براساس آن به فعالیت بپردازند بلکه هر شرکتی متناسب با محصولاتی که تولید می‌ کند تلاش‌ هایی را انجام می‌ دهند. ممکن است برخی شرکت ‌های فولادی که فقط محصولات ساختمانی تولید می ‌کردند بعد از برجام تصمیم بگیرند در تولید محصولات خود تنوع ایجاد کنند تا از حالت تک محصولی خارج شوند. بنابراین آنچه شرکت ‌ها در گام نخست باید انجام دهند، این است که هزینه تمام شده محصولات خود را کاهش دهند چرا که گاهی قیمت تمام شده بیشتر از قیمت بازار می ‌شود که باید این مسائل از بین برود تا بازدهی کاری افزایش پیدا کند.  لذا عقل حکم می‌ کند که گرایش فولادسازی ‌ها بیشتر به سمت نیازهای بازار سوق داده شود و به جای تولید یک یا دو محصول کالاهایی گوناگونی را به تولید برسانند. 

 و اما با توجه به شرایط و هزینه‌های که وجود دارد، تا حد زیادی رقابت ‌پذیری در بازار فولاد کاهش پیدا کرده است که در این زمینه باید تلاش شود نیاز بازارهای داخلی تامین شود و از سوی دیگر تولیدکنندگان مقاطع فولادی نگاهی هم به بازارهای بین‌المللی داشته باشند تا بدین وسیله در محصولات تنوع ایجاد شده و برای شرکت‌های فولادی شرایط اقتصادی مناسبی فراهم شود. وی شرکت‌ ها باید تلاش کنند توان صادراتی خود را افزایش دهند زیرا لازم است در شرایط کنونی بازارهای جهانی را از آن خود کنیم و برای رسیدن به این هدف باید تلاش‌های بیشتری داشته باشیم.

 

اثرات توافق برجام بر صنعت فولادسازی

 

پرسش اساسی این است که آیا برجام برای کشور ما فرصت به شمار می‌آید یا تهدید ؟ برخی از کارشناسان گفته اند این مسئله بستگی به هنر مدیران و فعالان حوزه فولاد دارد که بتوانند تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند چراکه تحریم در سال ‌های گذشته کم و کاستی ‌هایی را برای بسیاری از شرکت ‌ها و تولیدکنندگان ایجاد کرده بود که امید می‌رود با از بین رفتن تحریم ها، امکان جبران آن به وجود آید. باید خلأهای موجود را شناسایی کنیم و ببینیم در کدام قسمت ‌ها تورم یا انباشتگی محصول بیشتری وجود دارد. در واقع این موارد نیازمند ریزه کاری‌های ویژه‌ ای است که باید با دقت و ظرافت مورد ارزیابی قرار گیرد. البته کسی نمی‌ تواند در این زمینه حکم کند که فولادی‌ها از یک زمان مشخص، فعالیت خاصی انجام دهند زیرا این مسئله امکانپذیر نیست بلکه هر تولیدکننده ‌ای به اقتضای شرایطی که دارد، باید فعالیت ‌های ویژه خود را انجام دهد تا بتواند به اهداف مورد نظر نزدیک شود. به هرحال سال 94 برای اقتصاد ایران سال سختی بود. رکود شدید دامن اغلب صنایع کشور را گرفته بود. سیاست های انقباضی دولت به منظور جلوگیری از ایجاد تورم باعث شده بود تقاضا برای محصولات مختلف کمتر و کمتر شود. اکثر شرکت های فولادی سود سال 94 را با کاهش نسبت به سال های پیش به بازار ارایه کردند. حتی بعضی از شرکت های فولادی نظیر فولاد هرمزگان و فولاد ارفع نیز با زیان کار خود را در سال 94 به پایان رساندند.

 

اثرات افزایش اخیر قیمت سنگ آهن و مقاطع فولادی در بازارهای جهانی و داخلی

 

در ماه های پایانی سال گذشته، شاهد افزایش قیمت سنگ اهن و بالطبع سایر محصولات فلزی از قبیل فولاد و مشتقات آن بودیم. این افزایش قیمت در حدی بود که هر تن سنگ آهن استرالیا به 50 دلار و 70 سنت و هر تن سنگ آهن هند به قیمت 43.8 دلاری نیز در اسفند ماه سال گذشته رسیده بود. به عقیده کارشناسان، افزایش تقاضا برای سنگ آهن عمدتا از جانب چین می تواند باشد. دولت چین پروژه های ساختمانی بسیاری را در دست اجرا دارد امری که منجر به افزایش تقاضا برای خرید فولاد از جانب مصرف کنندگان خواهد شد. به نظر عده ای از کارشناسان، رکود بازار فولاد منجر به تعطیلی کارخانجات فولاد سازی در اقصی نقاط جهان شده است، اما با افزایش قیمت ها و اقتصادی شدن تولید فولاد، شاهد عرضه بیش از پیش فولاد توسط این تولید کنندگان خواهیم بود که منجر به کاهش قیمت فولاد در آینده خواهد شد. امری که کارشناسان در مورد قیمت نفت نیز به آن اعتقاد دارند. حال در این وضعیت و در داخل کشور نیز شاهد تحرکاتی در بازار فولاد بودیم. قیمت فولاد خوزستان در بورس کالا با جهش قیمتی روبرو شد و به 1400 تومان در هر کیلو نیز افزایش یافت. همین افزایش قیمت، باعث ایجاد تغییرات سود و زیانی در شرکت های فولاد سازی خواهد شد به طوریکه حتی شرکت هایی نظیر فولاد هرمزگان و فولاد ارفع نیز که در سال گذشته با زیان کار خود را به پایان رسانده بودند، با این قیمت ها به سود دست پیدا می کنند. هر چند که نظرات مختلفی در باره آینده بازار فولاد وجود دارد.

 

ارزیابی و ارائه بودجه کارشناسی شرکتهای فولادی حاضر در بورس

 

در این شرایط تیم تحلیلی کارگزاری اردیبهشت ایرانیان ، با تکیه بر مفروضات موجود و همچنین با فرض اینکه قیمت 1400 تومانی برای هر کیلو شمش فولاد خوزستان تا انتهای سال به قوت خود باقی بماند، اقدام به بررسی بنیادی شرکت های فولاد سازی بورسی کرده و به برآورد نسبتأ مطمئنی از تعدیلات و افزایش سودآوری این شرکتها رسیده است. البته بدیهی است که نتایج حاصله با نتایج پیش بینی شده، دارای اختلافات جزیی خواهد بود.

 

جدول شماره 1