فرصت راه اندازی و سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه‌گذاری جسورانه (Venture Capital Funds) فراهم شده و در این یادداشت به جزئیات این صندوق ها پرداخت شده است.

در فرایندهای تأمین مالی یکی از موارد قابل توجه زمانی است که یک کارآفرین برای ایجاد طرحی جدید که پیش ‌بینی نتایج حاصل از اجرای آن در آینده مشکل است نیاز به تأمین منابع مالی دارد. در چنین شرایطی نیاز به حمایت کسانی است که توانایی و تمایل به حمایت از کارآفرین را داشته باشند. این نحوه تأمین مالی در دهه‌های اخیر به شکلی نظام‌مند صورت‌گرفته است و افراد فعال در آن تحت عنوان فعالان صنعت سرمایه‌گذاری جسورانه(Venture Capital Industry) اقدام به سرمایه‌گذاری بر روی پروژه‌های با ریسک بالا کرده‌اند.

با این مقدمه نتیجۀ واضحی که می توان گرفت آن است که ماهیت فعالیت شرکت های جسورانه با ماهیت تأمین مالی از طریق بدهی (منابع بانکی) تناسب چندانی ندارد. از آن‌جایی‌که هدف اصلی بانک همچون سایر نهاد‌های تجاری انتفاعی حداکثر کردن ثروت سهامداران خود از طریق تقابل مناسب بین دارندگان مازاد منابع مالی و سرمایه ‌پذیران است بنابراین لازم است که میزان ریسک را در برابر پتانسیل سودآوری بالای سرمایه ‌گذاری جسورانه مورد توجه قرار دهند. البته با توجه به ساختار و ماهیت فعالیت بانک‌ها بسیاری معتقدند که به علت وجود محدودیت ‌های قانونی و توان ریسک‌پذیری پائین، این نهادها نمی ‌توانند در مراحل اولیه فعالیت شرکت‌ ها و زمانی که پیش‌بینی وضعیت آینده شرکت مشکل است سرمایه‌گذاری کنند در نتیجه مجبور هستند از فرصت سودآوری بالای این سرمایه‌گذاری ‌ها نیز چشم‌ پوشی کنند.

با توجه به نیاز ساماندهی و ایجاد ساختار هماهنگ تأمین مالی در حوزۀ سرمایه گذاری جسورانه، نمونه اساسنامه و امیدنامۀ "صندوق های سرمایه گذاری جسورانه" با همکاری شرکت فرابورس ایران و برخی فعالان این حوزه تدوین و در اسفندماه سال گذشته نهایی شد. در ساختار طراحی شده، از الگوی صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار بهره برداری شد ولی آن چه مشخص است، در صندوق سرمایه گذاری جسورانه، پیش بینی می شود عموماً، سرمایه گذاران آگاه و دارای منابع مالی بیشتر حضور یابند. به همین منظور در امیدنامۀ صندوق های سرمایه گذاری جسورانه به مراتب انعطاف بیشتری نسبت به سایر صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار پیش بینی شده است. در ساختار این صندوق ها، واحدهای سرمایه گذاری ممتاز وجود ندارد و تمامی سرمایه گذاران حق رأی داشته و در مجامع صندوق حق حضور و تصمیم گیری خواهند داشت. متقاضی تأسیس صندوق سرمایه گذاری جسورانه با توجه به حوزۀ تخصصی مذکور در امیدنامه باید حداقل سه مؤسس معرفی کند که جمعاً 30 درصد سرمایه صندوق را متعهد شوند و از حسن شهرت در حوزۀ مورد نظر برخوردار باشند. همچنین افرادی تحت عنوان اشخاص کلیدی در هر صندوق معرفی می شوند (با ذکر مشخصات در امیدنامه) که تصمیمات سرمایه گذاری مدیر صندوق توسط کمیتۀ سرمایه گذاری متشکل از افراد مذکور اخذ می شود. با توجه به ماهیت سرمایه گذاری جسورانه، انتظار سرمایه گذاران برای نقدشوندگی واحدهای سرمایه گذاری پایین است بنابراین معاملات مستمر برای واحدهای سرمایه گذاری این صندوق ها متصور نیست ولی به دلیل نظام مند کردن نقل و انتقالات واحدهای سرمایه گذاری، مقرر است معاملات به صورت توافقی از طریق بازار مربوطه در فرابورس صورت پذیرد. از دیگر نکات مهم در طراحی ابزار مالی سرمایه گذاری جسورانه، نحوۀ تقسیم منافع آتی بین سرمایه گذاران و مدیران (اشخاص کلیدی و کارآفرینان) است که باید با جزئیات و در سناریوهای مختلف در زمان تأسیس، در امیدنامۀ صندوق پیش بینی شود.

     در مقایسۀ تأمین مالی حوزۀ دانش بنیان و یا جسورانه می توان از منظرهای مختلف بازار سرمایه و یا بازار بانکی به موضوع نگاه کرد. یکی از مهمترین وجوه تمایز بین سرمایه‌گذاری ‌های جسورانه و سرمایه‌گذاری توسط بانک‌ ها نوع دارایی ‌های اولیه جهت توجیه سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاران جسور کسانی هستند که عموماً بر روی دارایی‌ های ذهنی و نامشهود که ناشی از توان و خلاقیت کارآفرینان است سرمایه‌گذاری می‌ کنند. بنابراین در اینگونه سرمایه‌گذاری ‌ها وثیقة قابل اتکایی برای کاهش ریسک سرمایه‌گذار وجود نخواهد داشت و سرمایه‌گذار صرفاً به دنبال کسب بازدهی بالا اقدام به این سرمایه‌گذاری می کند. بانک ‌ها برای توجیه سرمایه‌گذاری خود علاوه بر پیش‌بینی سودآوری آتی آن، برای وجود وثیقة تضمین‌کنندة بازگشت سرمایه‌گذاری نیز اهمیت ویژه‌ای قائل هستند. البته بانک ‌ها برای اینکه وثیقة مورد نیاز خود را بتوانند کاهش دهند در مواردی ممکن است با درخواست بازدهی بیشتر از نتیجة سودآوری پروژه، سعی در جبران ریسک متحمل شده خود کنند.

در حال حاضر این امکان برای فعالان حوزۀ جسورانه و نوآورانه (Venture Capital) فراهم است تا با مطالعۀ نمونه اساسنامه و امیدنامۀ صندوق های سرمایه گذاری جسورانه و پس از مشخص کردن حوزۀ فعالیت و پیش بینی طرح های موجود و ارکان مربوطه، مدارک تکمیل‌شده را به‌منظور بررسی، برای ادارۀ امور نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار ارسال کنند. مقررات و فرم‌های مذکور در آدرس اینترنتی: www.seo.ir، لینک مدیریت نظارت بر نهادهای مالی، لینک ادارۀ امور نهادهای مالی/فایل‌ها و فرم‌ها، موجود است.