جهان نسبت به شیوه‌های معدنکاری حساس می‌شود
درس‌هایی از معدنکاری مسئولانه زیمبابوه
گروه معادن - سال‌ها زمان نیاز است یک قانون کامل برای معدنکاری هر کشور تدوین شود. به نظر می‌رسد این اتفاق در زیمبابوه در حال رخ دادن است. هر چند هر قانونی یک نقطه ضعف دارد، پس از سال‌ها مباحثه با صنعت معدن این کشور، جوامع اثرپذیر و سایر ذی‌نفعان، یک طرح کلی برای معدنکاری مسئولانه مجوز گرفته که به زودی شروع به کار می‌کند.
به گزارش ماین نیوز، «جان ساموئل» خبرنگار «گاردین» از تجربه خود در سفر به زیمبابوه می‌نویسد: چند هفته پیش این فرصت را داشتم که فعالیت‌های معدنی، معدن «آنکی» زیمبابوه را با چشم خود ببینم؛ معدنی که یکی از غنی‌ترین ذخایر پلاتین جهان را در خود جای داده است.این فلز قیمتی، آن طور که تصور می‌شود، زینتی نیست. بیشتر آن در سیستم‌های اگزوز وسایل نقلیه به کار می‌رود تا گازهای سمی را تبدیل به گازهای کم‌خطرتر کند. پلاتین همچنین برای ساخت دستگاه‌های الکترونیکی مصرفی (مانند گوشی تلفن همراه که در جیب خود دارید) به کار می‌رود. در نهایت از مهم‌ترین کاربردهای آن، استفاده در داروهای مختلف از جمله داروهای درمان سرطان است. به طور مختصر باید گفت که جامعه به پلاتین وابسته است.
با این حال، این موضوع دلیل نمی‌شود که شرکت‌های معدنی، مسئولیت‌های خود را فراموش کنند. هنوز هم انسان باید در نحوه استخراج و فرآوری فلزاتی مانند پلاتین، مسئولیت‌پذیر باشد؛ چه از نظر اجتماعی و چه از نظر زیست‌محیطی. خبرنگار گاردین در ادامه می‌نویسد: من به زیمبابوه سفر نکردم که این محصول را ببینم بلکه همراه یک گروه حسابرسی از سازمان پیشگام برای بیمه معدنکاری مسئولانه (آی‌آرام‌ای) بودم تا فرآیند معدنکاری آنها را تحلیل کنم. «آنکی»، دومین محدوده معدنی جهان بود که انطباق آن با پیش‌نویس استاندارد معدنکاری مسئولانه مورد بررسی قرار گرفت.
این استاندارد به این منظور تدوین شده تا بر عملکرد مناسب اجتماعی و زیست‌محیطی معادن سراسر جهان نظارت کند. البته معادن بزرگ یا به اصطلاح صنعتی در این چارچوب قرار می‌گیرند. پس از سال‌ها گفت‌وگو و مذاکره با صنعت معدنکاری، سازمان‌های کارگری، سازمان‌های مردم‌نهاد و غیردولتی، جوامع اثرپذیر و کسب‌وکارها، دیدن اینکه طرح کلی صدور مجوز به مسیر خود ادامه می‌دهد، بسیار هیجان‌انگیز بود. استاندارد معدنکاری مسئولانه قصد دارد استانداردها و اصول پایداری را برای شرکت‌های معدنی پیشگام تدوین کند؛ استانداردهایی که این شرکت‌ها باید به دنبال آنها باشند. به عنوان مثال، براساس این دستورالعمل‌ها، باید برای کارکنان یک محیط ایمن و بدون خطر فراهم شود. در کشورهایی مانند زیمبابوه که نرخ بیکاری بالاست، ایجاد چند شغل مشخص کافی نیست؛ بلکه شرکت‌ها باید به طور کلی برای جامعه خود مفید باشند و شرایط کلی اقتصاد را بهبود بخشند. در همین حال، باید اطمینان یابند که عملیات معدنکاری آنها ضربه‌ای به محیط‌زیست وارد نمی‌کند. با توجه به تمام این موضوعات، خودمان را در تجربه «آنکی» غرق می‌کنیم و از کسانی درس می‌گیریم که روی زمین کار کرده و مشکلات موجود را به خوبی درک می‌کنند. در حالی که هنوز هم شرکت‌های معدنی بسیاری یافت می‌شوند که در برخی از حوزه‌ها نسبت به مسئولیت‌های خود بی‌تفاوت هستند، به حدی به یک دستورالعمل و استاندارد رسیده‌ایم که می‌تواند منجر به معدنکاری مسئولانه به‌وسیله شرکت‌های جهان شود.
زمانی که در محدوده معدنی بودیم، کارکنان آنجا برای ما یک برنامه بازدید از معدنکاری زیرزمینی تدارک دیدند؛ جایی که هر روز حدود ۱۰۰۰ معدنچی تا عمق ۳۰۰ متری پایین می‌روند تا کار خود را انجام دهند. روی زمین هم از کارخانه‌ای بازدید کردیم که فرآیند استخراج کنسانتره پلاتین را از ماده خام معدنی آن انجام می‌داد. پس از آن از محل انباشت باطله‌ها بازدید کردیم و مسائل ایمنی را مورد بررسی قرار دادیم. پایداری باطله‌ها، کیفیت آب‌های پسماند و دسترسی جانداران به آب‌های مورد استفاده در فرآیندهای معدنکاری از موضوع‌هایی بودند که بیش از همه به آنها توجه داشتیم. در این میان با کارگران معدن هم گفت‌وگو کردیم و صحبت‌های آنها را درباره رویه‌های سلامتی و ایمنی شنیدیم.
بهبود دستورالعمل‌های بین‌المللی
در کنار سایر نمایندگان «آی‌آرام‌ای» که با آمده بودند، هم در خلال فرآیندهای بازرسی از معدن آنکی و هم پس از آن در کنار حسابرسان مستقل نشستیم. بازخوردهای آنها بسیار دلگرم‌کننده بود و شامل راه‌هایی برای ارتقای کیفیت مفاد استاندارد معدنکاری مسئولانه بود. در این نشست به راه‌هایی برای شفاف‌سازی این دستورالعمل دست یافتیم. یکی از آموخته‌های ما در این تجربه آن بود که حتی سرپیچی کردن از این مقررات هم می‌تواند سنجیده شود و استاندارد می‌تواند منجر به آن شود که معادن و شرکت‌های معدنی منافع تمام ذی‌نفعان خود را تامین کنند.
این هفته قرار است که دومین پیش‌نویس استاندارد معدنکاری مسئولانه منتشر شود که البته نسخه نهایی آن هم به شمار می‌رود. این برنامه به مرور زمان بهبود یافته و همانطور که در بخش‌های ماهیگیری، کشاورزی و جنگلداری جهان گسترش یافته، جای پای خود را باز می‌کند.
معدنکاری مسئولانه، بحث آینده جوامع
جوامع امروز وسواس بیشتری نسبت به مکان و نحوه تامین ملزومات مورد نیاز خود نشان می‌دهند. اکنون بسیاری از افراد جامعه و مسئولان به این موضوع توجه می‌کنند که پوشاک، قهوه، کاغذ و سایر محصولات مورد استفاده آنها چگونه تولید می‌شود. در این فرآیند، تولید مسئولانه اهمیت فراوانی یافته است. این روند در معدنکاری جهان هم در حال افزایش است. به عنوان مثال، در ۱۰ یا ۲۰ سال آینده مشاهده کردیم که دست کم بحث خشونت در معدنکاری مورد توجه جهان قرار گرفت. ساخت فیلم «الماس خونین» که فرآیندهای خشونت‌آمیز تولید و تجارت قیمتی‌ترین سنگ جهان را به نمایش می‌گذاشت، دلیلی بر این مدعا است. پس از آن بود که گواهینامه‌هایی به شرکت‌های فروش مسئولیت‌پذیر اعطا شد که نشان می‌داد محصولات آنها بدون خشونت و به وسیله روندهای تولیدی شفاف به‌دست آمده است.
اکنون و در سال‌های گذشته این تغییرات را برای محصولات جنجال‌برانگیز دیگری مانند گرافیت هم مشاهده کرده‌ایم. با این حال، شواهد نشان می‌دهد که در سال‌های آینده، تولید سبز و مسئولانه شرکت‌های معدنی که به معنای خودداری از ضربه زدن به جوامع و محیط اطراف‌شان است، اهمیت می‌یابد. به زودی می‌توان این وضعیت برای پلاتین، سنگ‌آهن، طلا، مس و سایر فلزاتی هم مشاهده کرد که زندگی ما به آنها وابسته است.