خوشه ای شدن صنعت؛ ایجاد صنایع همگن ،اشتغال و فناوری
اراک- ایرنا- خوشه ای شدن صنعت یک مدل نوین بر ای توسعه منطقه ای است که از یک دهه قبل در دستور کار برنامه ریزان توسعه قرار گرفته است موجب ایجاد صنایع همگن و اشتغال در استان مرکزی شده است .
این مدل نوین به دنبال هم افزایی و اثرات خوشه ها بر یادگیری، نوآوری و تحریک توسعه اقتصادی است و موجب می شود تجربیات و امکانات اندک با هم جمع شده و نیروی قابل توجهی برای پیشرفت منطقه ایجاد شود.مصطفی آمره مدیرعامل شرکت شهرک های استان مرکزی در خصوص چگونگی شکل گیری خوشه های صنعتی و مزایای آن بر توسعه اقتصادی به سئوالات خبرنگار ایرنا پاسخ داد.
س- خوشه های صنعتی اولین بار در چه سالی و در کدام کشور شکل گرفت؟
ج- پیدایش ایده خوشه صنعتی به سال 1890 میلادی بر می گردد که برای اولین بار از طرف آلفرد مارشال در انگلستان ارایه شد که وی در مشاهدات خود از مناطق شفیلد و لانکشیر بریتانیا گزارشی از صرفه جویی های ناشی از هم مکانی در درون نواحی با بنگا ههای کوچک هم پیوند ارائه کرد و در این بررسی که به نظریه ناحیه صنعتی معروف شد، وی دو عامل همجواری صنایع تخصصی مرتبط به هم و خوشه بندی صنعتی یک یا شاخه های متعددی از یک صنعت را در این صرفه جویی ها بسیار مؤثر دانست.
س- در خصوص مفهوم کلی خوشه صنعتی توضیحاتی را بیان کنید.
ج- یک خوشه صنعتی مجموعه ای از بنگاههای تجاری و غیرتجاری متمرکز در یک مکان جغرافیایی در یک منطقه اقتصادی را شامل می شود که برای تولید یک یا چند محصول نهایی مشابه و مرتبط برای کسب صرفه های اقتصادی بیرونی با یکدیگر ارتباطات عمودی و افقی برقرار کرده و ضمن رقابت با یکدیگر در بسیاری از موارد همکاری جمعی و اقدامات مشترک دارند.
س- ارتباطات درونی بنگاه های عضو یک خوشه چه مزایایی برای آنها دارد؟
ج- ارتباط درونی این بنگاهها کاهش دهنده هزینه ها و تسهیل کننده دسترسی به نهاده ها، دانش و فناوری تولید، بازارهای فروش و تأمین نیازهای مشتری است.
س- مهمترین هدف از تشکیل خوشه صنعتی چیست؟
ج- مهمترین هدف خوشه صنعتی ایجاد فضای رقابتی بین بنگاه های تولید کننده یک کالا در یک محدوده جغرافیایی است، به طوری که می توان گفت در صورتی که تشکیل خوشه ها نتواند ضرورت رقابت را برای خوشه در سطوح منطقه ای، ملی یا بین المللی به وجود آورد ، هدف تشکیل و حمایت از خوشه تأمین نشده است.
س- نقش خوشه های صنعتی را در توسعه صادرات چگونه ارزیابی می کنید؟
ج- امروزه موضوع افزایش بهره وری مهمترین عامل افزایش دهنده مزیت رقابتی است و کشورهای صادرات گرا نیز از این طریق در پی کسب سهم بیشتری از بازار جهانی بر آمده اند، وقتی خوشه صنعتی به مرحله بلوغ می رسد، مقیاس تولید به طور فزاینده افزایش می یابد و هر بنگاه واحد کوچکی از شبکه تولید بزرگ می گردد.
این ایده بسیار مناسبی برای افزایش قدرت رقابت پذیری بنگاه کوچک و متوسط مقیاس است و خوشه ها به واسطه استفاده از صرفه ها و عوارض خارجی مثبت اقتصادی به آسانی می توانند در زنجیره ارزش افزوده و تجارت جهانی قرار بگیرند.
خوشه های نساجی و پوشاک چین نمونه مناسبی از ترکیب بنگاه های کوچک و متوسط مقیاس و تشکیل خوشه های صادرات گرا هستند که از طریق تشکیل خوشه ها تخصصی از تمام صرفه های اقتصادی ایجاد خوشه استفاده کرده و با افزایش بهره وری و کاهش قیمت، سهم بالایی از ارزش افزوده و تجارت جهانی را نصیب خود می کنند.
س- چارچوب یک خوشه صنعتی از چه عواملی تشکیل شده است؟
ج- چارچوب یک خوشه صنعتی از بنگاههای اقتصادی در عرض و طول یکدیگر، نهادهای ملی و محلی هماهنگ کننده و ارتباط دهنده و قوانین و مقررات تسهیل کننده ارتباط تشکیل می شود.
س- مزیت های خوشه های صنعتی را فهرست وار بیان کنید.
ج- تسهیل کننده در بسیج منابع مالی و انسانی، ریسک پایین در سرمایه گذاری و افزایش قدرت رقابت پذیری در بازارهای جهانی و توان صادراتی مهمترین مزیت های خوشه های صنعتی به شمار می روند.
س- آیا رهبر معظم انقلاب در راهبردهای اقتصاد مقاومتی به تشکیل خوشه های صنعتی نیز اشاره ای داشته اند؟
ج- بله، معظم له در بند نهم سیاست های ملی این بخش به تشکیل و توسعه خوشه های صنعتی برای بالندگی صنعت و حضور در بازارهای جهانی اشاره داشته اند.
س- در استان مرکزی به عنوان قطب چهارم صنعت کشور چند خوشه صنعتی وجود دارد.؟
ج- شرکت شهرک های صنعتی استان مرکزی تاکنون هشت خوشه کسب و کار را شناسایی کرده است که فرآیند توسعه خوشه در سه خوشه صنعتی نیز انجام شده و یک پروژه توسعه خوشه نیز در دست اجرا است.
س- خوشه های صنعتی استان مرکزی در چه زمینه های تشکیل شده اند؟
ج- خوشه صنایع ریلی با 60 واحد تولیدی، 10 هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری و میزان دو هزار و 500 فرصت شغلی، خوشه سنگ محلات با 280 واحد تولیدی، پنج هزار و 600 میلیارد ریال سرمایه گذاری و سه هزار فرصت شغلی، خوشه عایق رطوبتی دلیجان با 105 واحد تولیدی، دو هزار و 500 میلیارد ریال سرمایه گذاری و یک هزار و 350 فرصت شغلی، خوشه سازندگان تجهیزان نفت، گاز، پتروشیمی و نیروگاهی اراک با 123 واحد تولیدی، 73 هزار و 200 میلیارد ریال سرمایه گذاری و هشت هزار و 458 فرصت شغلی، خوشه آلومینیوم و صنایع پایین دستی با 110 واحد تولیدی، شش هزار میلیارد ریال سرمایه گذاری و دو هزار و 500 فرصت شغلی، خوشه قطعات خودرور با 78 واحد تولیدی، سرمایه گذاری نامحدود و یک هزار و 500 فرصت شغلی، خوشه گل محلات با 900 واحد تولیدی، میزان سرمایه گذاری نامحدود و 700 فرصت شغلی، خوشه تریکو محلات با 90 واحد تولیدی، سرمایه گذاری نامحدود و 500 فرصت شغلی بر اساس مطالعه فراگیر و تهیه نقشه استانی در سال 1390 شناساسی و فعالیت خود را در قالب خوشه ها آغاز کردند.
س- طرح توسعه در کدامیک از خوشه های صنعتی عملیاتی شده است؟
ج- سه خوشه صنایع ریلی اراک، عایق رطوبتی دلیجان و سنگ محلات توسعه یافته اند و از سال 1393 نیز عملیات توسعه خوشه سازندگان تجهیزات نفت، گاز، پتروشیمی و نیروگاهی اراک آغاز شده که حدود سه سال زمان می برد.
س- به غیر از خوشه های مذکور آیا صنایع دیگری ظرفیت تبدیل شدن به خوشه های صنعتی را دارند؟
ج- بله، چهار صنعت فرش اراک و ساروق، مبل و منبت کاری سمقاور شهرستان کمیجان ، کابینت رباط میل اراک و الیاف و پلی استر دلیجان نیز شناساسی و مورد مطالعه قرار گرفته است.
س- تقویت همکاری بنگاه های عضو یک خوشه صنعتی چه مزایایی برای اعضا دارد؟
ج- فراهم آوردن صرفه های ناشی از مقیاس برای واحدهای کوچک و متوسط از طریق خرید مشترک نهاده ها و مواد اولیه، استفاده از ماشین آلات و تجهیزات در مقیاس بهینه و فروش مشترک و تامین سفارشات بزرگ در بازار، تقویت توان بنگاه ها در پاسخگویی و مواجه با چالش های بازار، انتقال سریع تجارب بین بنگاه ها در حوزه های فناوری ، مهارت و نوآوری و افزایش تخصص در خطوط تولید از مهمترین مزایای همکاری بنگاه های درون خوشه ای محسوب می شود.
یکی از بهترین راهکارهای ارائه شده برای حل مشکلات بنگاه های کوچک و توسعه صنایع کوچک و متوسط، تجمیع آنها در قالب خوشه های صنعتی است.
با تجمیع این شرکت ها امکان استفاده از تجربیات و امکانات همدیگر، ایجاد امکانات مشترک و انجام امور به صورت اشتراکی ایجاد می شود، بنابراین می توان گفت که خوشه های صنعتی در حوزه های مختلف بر عملکرد بنگاه ها تاثیرگذارند و موجب ایجاد مزیت های یک بنگاه بزرگ برای بنگاه های کوچک و متوسط و توسعه این صنایع می شود.
س- تاثیر خوشه های صنعتی را در تولید و بالندگی اقتصاد استان مرکزی را چگونه ارزیابی می کنید؟
ج- تجمیع صنایع همگن به طور کلی افزایش بازارهای داخلی و خارجی و ارتقا فناوری را به دنبال دارد اما در استان مرکزی به لحاظ اینکه شرکت های هم خانواده بسیاری فعالیت می کنند افزایش اشتغالزایی غیر مستقیم و توسعه دانش صنعتی را به همراه داشته است.