اگرچه همچنان چای، نوشیدنی محبوب‌تری در ایران است - نوشیدنی‌ای که توانسته در محافل و دورهمی‌های خانوادگی اسباب سرگرمی را هم فراهم کند و برخی بخت و اقبا‌ل‌شان را با قهوه محک می‌زنند. گزارش میدانی ما حکایت از آن دارد که درحال حاضر قیمت ارزان‌ترین نوشیدنی جهان در ایران با تفاوت قیمت چشم‌گیری مواجه است چراکه برای اطلاع از قیمت واقعی این محصول در داخل سری به میدان محمودیه زدیم؛ جایی که به نظر می‌رسد بورس فروشندگان این کالاست. قیمت هر کیلو قهوه ترک و فرانسه از کیلویی 40هزار تومان تا 80هزار تومان و در برخی موارد به 120هزار تومان هم می‌رسید. از سوی دیگر سرانه مصرف قهوه در ایران به گفته رییس رسمی‌ترین نهاد قهوه در کشور 100گرم است که 70گرم آن به قهوه فوری و 20گرم به مصرف قهوه سالم اختصاص دارد. در حالی که سرانه مصرف کشورهای همسایه همچون امارات، ترکیه و آذربایجان حدود 2کیلوگرم است. این داده‌ها حکایت از آن دارد که به راستی نه تنها قهوه هنوز به ذائقه ایرانیان خوش نیامده بلکه قوانین تولید، ‌واردات و صادرات آن نیز در ابتدایی‌ترین مراحل تکامل است. چنین اختلاف قیمت‌هایی حکایت از نادیده‌گرفتن حقوق مصرف‌کننده است.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، بازار قهوه ایران از ابتدا به قدری با اقبال شروع شد که با دریافت استانداردهای بین‌المللی محصولات ایرانی در ابتدای راه به کشورهای اروپایی چون آلمان، بلغارستان و لهستان صادر شد. به گزارش ایسنا، تشدید تحریم‌ها، صنعت قهوه ایران را بی‌نصیب نگذاشت و پیش‌بینی گردش مالی 25میلیون یورویی قهوه ایرانی در سال1394 را از واقعیت دور کرد. در سال گذشته براساس آمار گمرک، بیش از هزار تن دانه قهوه وارد ایران شده که 950تن از آن مربوط به دانه‌های سبز با هدف تولید محصولات قهوه برای تامین نیاز داخل و صادرات بوده است.

 وفور قاچاق قهوه در ایران
سیدرضا حسینی‌، مدیرعامل کارخانه تولید محصولات قهوه در ایران پیش‌تر در گفت‌وگو با ایسنا و با اشاره به اشتغالزایی و ارزآوری صنعت قهوه گفته بود: «در ایران در صنعت قهوه ارزش افزوده ایجاد می‌شود؛ به گونه‌یی که 2.7برابر ارز مصرفی برای واردات مواد اولیه، ارزآوری از محل صادرات صورت می‌گیرد؛ درمجموع محصولات قهوه نسبت به مواد اولیه بالغ بر 12برابر ارزش افزوده بیشتر ایجاد می‌کنند. این فعال صنعت قهوه با انتقاد نسبت به ظرفیت استفاده درست از قوانین در کشور می‌افزاید: قاچاق قهوه به وفور صورت می‌گیرد و این مساله کنترل نمی‌شود لذا قدرت رقابت از تولیدکننده ایرانی گرفته می‌شود.

حسینی با تاکید بر مشکلاتی که ناشی از تشدید تحریم‌ها علیه ایران بودند و سد راه تولید و صادرات قهوه شدند، اظهار کرد: تحریم به عنوان سد راه تولیدکنندگان قهوه ایران بود چراکه کشورها محصول غذایی که ذائقه مردم به طعم آن عادت می‌کند را از کشوری که آزادی عملکرد در مراودات بین‌المللی ندارد و ممکن است پیوسته صادرات نداشته باشد، خریداری نمی‌کنند. علاوه بر این مشکلات صادرات قهوه از کشور ثالث نیز با وجود تحریم‌ها بر هزینه‌های جانبی تولید افزوده بود.وی با اشاره به واردات دانه سبز از بندر دوبی تصریح کرد: در گذشته کشتی‌های حاوی قهوه مستقیم عازم بندرعباس می‌شدند اما با تشدید تحریم‌ها، مقصد کشتی‌ها بندر دوبی است و باید از آن بندر کالا را تحویل بگیریم؛ بنابراین قیمت تمام شده محصولات قهوه با تشدید تحریم‌ها افزوده شد. درحال حاضر ایران از ویتنام، اندونزی، برزیل و هند دانه سبز قهوه وارد می‌کند.

 قهوه دومین کالای پررونق تجاری بعد از نفت
با محمد آقا محمدی، دبیر انجمن تخصصی باریستا ایران (رسمی‌ترین نهاد قهوه در کشور) گفت‌وگو کردیم. او صنعت قهوه را یکی از پررونق‌ترین کالاهای تجارت بعد از نفت خواند و گفت: « قهوه به عنوان یک دانه گیاهی، بعد از نفت دارای بالاترین گردش مالی است.» قهوه به عنوان پرطرفدارترین نوشیدنی بعد از آب، در میان ایرانیان نیز از عقبه فرهنگی برخوردار است.

آقا محمدی روزگار فعلی این نوشیدنی پرطرفدار را در ایران خوب توصیف نمی‌کند و معتقد است در سال‌های اخیر اقدامات و فعالیت‌های چشمگیری برای حضور ایران در عرصه‌های بین‌المللی صورت گرفته است. عضویت ایران در انجمن جهانی قهوه گواهی بر همین مدعاست. همچنین ایران با حضور در المپیاد جهانی قهوه توانست با کسب رتبه40 در میان 50کشور شرکت‌کننده رتبه‌یی بهتر از کشورهایی همچون آلمان، نروژ و اتریش کسب کند که سرانه مصرف بالایی دارند.

 قهوه ایتالیا به مذاق ایرانی‌ها خوش آمد
دبیر انجمن تخصصی باریستا ایران در رابطه با سهم این نوشیدنی در سبد خانوار ایرانی می‌گوید: «قهوه‌های فوری بیشتر مورد استقبال ایرانیان قرار گرفته و استفاده از دانه قهوه تفت داده شده در سبد خانوار ایرانی سهمی ندارد.» به گفته وی، با تغییر سبک زندگی، بسیاری از اتفاقات جهانی شده همچون استفاده از غذای سالم و ورزش؛ قهوه نیز به عنوان یک نوشیدنی سالم توانسته سهم قابل توجهی از بازار  جهانی را به خود اختصاص دهد.

آنگونه که از سخنان آقا محمدی مطلع شدیم، 45برند مطرح قهوه از کشورهای ایتالیا، اسپانیا، ترکیه و کشورهای حوزه خلیج فارس مورد اقبال ایرانی‌ها قرار گرفته‌اند که 30برند متعلق به کشور ایتالیاست؛ چراکه سبک قهوه ایتالیایی که بسیار تفت خورده و برشته می‌شود بیشتر به ذایقه ایرانی‌ها خوش آمده است. از آقا محمدی در رابطه با امکان تولید قهوه در کشور پرسیدیم و شنیدیم: «ایران به دلیل شرایط اقلیمی امکان تولید دانه قهوه را ندارد اما مدت‌هاست که این امکان وجود دارد تا دانه خام قهوه وارد شده و با توجه به متغیرهای محیطی استاندارد‌سازی شده و به نیازهای بومی پاسخ دهد. هرچند  برخی همچنان معتقدند امکان تفت و فرآوری دانه قهوه وجود ندارد اما با وجود نیروی انسانی متخصص و سخت‌افزار مورد احتیاج همچنان یک سوال قدیمی و مبهم بدون پاسخ مانده است که چرا برخی با ورود دانه خام قهوه به کشور مخالفت می‌کنند؟

 نوشابه‌ای با طعم قهوه
آقا محمدی با ابراز تاسف بابت از دست رفتن فرصتی که می‌تواند منجر به اشتغالزایی شود، می‌گوید: «واردات دانه قهوه تفت داده شده برای برخی مزایایی دارد که نمی‌توانند چشم‌شان را بر این سود هنگفت ببندند.

امروزه با وجود 4هزار کافی شاپ و اشتغالزایی 10هزار نفر در این صنف که البته آمار غیر رسمی این رقم را بالغ بر 30هزار نفر عنوان می‌کنند، این افراد تاکنون از هیچ شورای صنفی‌ای برخوردار نبوده‌اند و همچنان تحت نظارت اتحادیه آب میوه و بستنی مطالبات‌شان را پیگیری می‌کنند؛ دقیقا همان افرادی که برای واردات دانه خام قهوه به کشور توجیهات قانونی اما غیراقتصادی دارند. این در حالی است که واردات کالای فرآوری شده اروپایی با هزینه‌های چند برابری و بعضا به صورت غیرقانونی وارد کشور می‌شود اما در صورت واردات دانه خام قهوه و فرآوری آن در داخل بیش از 30برابر شرایط فعلی ارزش‌افزوده تولید می‌کند.

به عبارت دیگر، سود حاصل از واردات کالاهای خارجی عزم ذی‌نفعلان را برای ورود دانه خام باکیفیت سست می‌کند. موضوع زمانی نگران‌کننده‌تر می‌شود که می‌دانیم محصولات وارد شده عموما بی‌کیفیت هستند؛ چراکه قهوه‌های فوری به دلیل افزودنی‌ها و میزان بالای کالری که دارند که به عنوان نوشابه‌هایی که طعم قهوه دارند شناخته می‌شوند».

وی معتقد است، در دو سال اخیر و با روی کار آمدن دولت جدید امکان ورود تکنولوژی‌های این حوزه و تحصیل افراد علاقه‌مند و با انگیزه با هدف تربیت نیروی متخصص و کارآمد بومی فراهم شده است.

آقا محمدی ظرفیت‌های ایران برای فعالیت در این عرصه را به گونه‌یی معرفی کرد که در صورت از میان برداشته شدن موانعی همچون وجود مافیا و ممانعت از فعالیت صحیح مجریان و قانون‌گذاران، ایران نه‌تنها به نیازهای بومی خود پاسخ می‌دهد بلکه امکان صادرات به کشورهای همسایه را خواهد داشت؛ بنابراین از هر شخص مسوول یا قانون‌گذاری که دغدغه گسترش رفاه مردم را دارد، انتظار می‌رود با فاصله گرفتن از اقدامات غیرکارشناسی و حمایت از تولید داخلی و فرآوری دانه خام قهوه در داخل کشور موجبات کاهش قیمت، افزایش کیفیت و اشتغالزایی برای 2میلون نفر را فراهم کند. در صورت تحقق این اهداف ایران می‌تواند به یکی از بزرگ‌ترین صادر‌کنندگان غرب آسیا تبدیل شود.