عربستان در حالی‌که به دنبال سلطه بیشتر در خاورمیانه است، تلاش می‌کند از اقتصاد نفتی رها شود

به گزارش صدای اقتصاد، عربستان سعودی برای سال‌ها به نظر می‌رسید که به درآمدهای نفتی و پشتیبانی دوستان امریکایی خود اتکا دارد؛ او با اتکا به همین دو مورد موفق شده بود در کشور خود آرامش و ثباتی نسبی را برقرار کند. اما اکنون اوضاع تغییر کرده‌است. قیمت نفت دچار نوسان شده‌است. امریکا نیز سعی می‌کند رفته‌رفته از خاورمیانه فاصله بگیرد. اکنون این منطقه در شرایطی بحرانی قرار گرفته‌است و قدرت به نسل جدیدی منتقل شده‌است؛ این نسل جدید به طور خاص پسر 30ساله ملک سلمان یعنی محمدبن سلمان است. به نظر می‌رسد طوفانی شنی در صحرای پادشاهی عربستان در راه است.

نتیجه آشکار این وضعیت این است که شاهد رفتار خشن عربستان در داخل و تنش‌های آن در خارج از کشور هستیم. عربستان سعودی در روز دوم ژانویه 47نفر را اعدام کرد؛ هر چند برخی از این افراد مرتبط با القاعده بودند اما تعدادی نیز رهبران شیعه و مخالفان عربستان سعودی بودند. اعدام این افراد و به طور خاص شیخ نمر منجر به اعتراضات گسترده‌ای در نقاط مختلف جهان شد. در ایران معترضان سفارت عربستان سعودی را به آتش کشیدند؛ عربستان نیز در مقابل روابط دیپلماتیک، تجاری و هوایی خود را با ایران قطع کرد و به این ترتیب آتشی احمقانه به جان منطقه‌ای پرآشوب انداخت.

در حالی‌که این اتفاقات سیاسی در جریان است، پادشاه عربستان سعی دارد طرح‌های اقتصادی جدیدی را پیاده کند که بخشی از این‌ها ممکن است حتی فروش سهام شرکت نفتی بزرگ سعودی یعنی آرامکو باشد. این اقدامات سیاسی در کنار تنش‌های ژئوپلیتیکی به نظر یک قمار بزرگ است و نتیجه آن نشان می‌دهد که آل‌سعود باقی خواهد ماند؛ به این ترتیب آینده جهان عرب نیز تا حدودی شکل می‌گیرد. 

قیمت نفت از حدود 110دلار در اوایل 2014 به زیر 35دلار در ازای هر بشکه رسیده‌است و مهم‌ترین دلیل این سقوط قیمت این است که عربستان سعودی سعی داشته سهم خود را در بازار جهانی نفت حفظ کند و به این ترتیب میزان تولید خود را کاهش نداده‌است. اما قیمت پایین نفت برای کشوری که 90درصد از بودجه خود را از طریق درآمدهای نفتی به دست می‌آورد مانند یک بمب ساعتی عمل می‌کند. کسری بودجه سال گذشته عربستان به 15درصد از تولید ناخالص داخلی کشور رسید. هر چند این کشور از 650میلیارد دلار ذخایر خارجی برخوردار است این ذخایر تا کنون 100میلیارد دلار کاهش یافته‌است.

در دهه 90میلادی به دنبال سقوط قیمت نفت، سعودی‌ها زیر بار قرض فراوانی رفتند. البته رونق اقتصادی چین و افزایش قیمت کالا در اوایل سال 2000 این کشور را از مرز ورشکستگی نشان داد. اما این بار هیچ‌کس حتی مقامات سعودی نیز انتظار بهبود قیمت نفت و بازار جهانی نفت را ندارند. تقریباً هیچ‌کس امیدی ندارد که قیمت نفت دوباره سه‌رقمی بشود در عوض همه بر این باورند که ساختار اقتصاد باید تغییر کند. به همین خاطر ملک محمد طرحی را برای اصلاح اقتصادی در عربستان سعودی ارائه داده‌است. این طرح برای سعودی‌ها کمی تند است.

هدف از این طرح این است که کسری بودجه حتی با وجود تداوم کاهش قیمت نفت تا پنج سال آینده برطرف شود. سعودی‌هایی که تا کنون بدون مالیات و با نظام آموزشی و بهداشتی رایگان زندگی می‌کردند اکنون باید با شرایط جدیدی مواجه شوند.

رهبری جدید در سعودی برنامه را آغاز کرده‌است. آن‌ها سعی کردند در آخرین روزهای سال 2015 میزان هزینه خود را کاهش بدهند. در بودجه سال 2016 نیز افزایش قیمت‌هایی برای بهای بنزین، برق و آب در نظر گرفته شده‌است. پادشاه جدید قصد دارد تا پنج سال آینده به سمت قیمت‌های واقعی در بازار حرکت کند. او همچنین انواع جدیدی از مالیات را در نظر دارد.

برداشتن یارانه‌ها و افزایش مالیات، قدم نخست در اطلاح اقتصادی عربستان سعودی است. آن‌ها قصد دارند نیروی کار خود را تا سال 2030 دو برابر کنند. علاوه بر آن برنامه‌هایی برای تنوع‌بخشی به اقتصاد و رها کردن آن از دام نفت وجود دارد. دولت جدید سعودی به دنبال خصوصی‌سازی در تمامی بخش‌هاست. در این بین برنامه‌هایی که برای آرامکوی سعودی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی جهان در نظر گرفته شده‌است از همه مهم‌تر و دشوارتر به نظر می‌آید.

اکنون یک پرسش اساسی وجود دارد؛ آیا چنین طرح‌های بزرگ و بلندپروازانه‌ای به واقعیت خواهد پیوست؟ طرح بسیار بزرگ و موانع بسیار زیاد است. عربستان سعودی قول داده که این اصلاحات را عملی خواهد کرد. مهم‌ترین سرمایه‌ای که عربستان نیاز دارد، نیروهای جوان این کشور و صنایع غیر نفتی آن است. به هر حال سرمایه‌گذاران نیز باید به آینده این کشور امیدوار بشوند اما با شرایط ژئوپلیتیکی و سیاسی که این کشور در منطقه خاورمیانه ایجاد کرده‌است به نظر می‌رسد ایجاد اعتماد در میان سرمایه‌گذاران کاری بعید و دشوار خواهد بود.

منبع: اکونومیست