وزارت کشور عربستان روز شنبه 12 دیماه 1394 اعدام عالم مجاهد شیخ نمر باقر النمر را اعلام کرد. شیخ نمر از سال 2012 میلادی تاکنون در زندان های عربستان به سر می برد و به همین دلیل اجرای حکم اعدام برای وی در حال حاضر تا حدود زیادی غافلگیرکننده بود.

بررسی بازتاب های اعدام شیخ نمر بیانگر آن است که این مساله به صور بسیار جدی از ظرفیت و قابلیت لازم برای تحت تاثیر قرار دادن بسیاری از مسایل و موضوعات دیگر در منطقه به خصوص موضوعات فیمابین روابط ایران و عربستان را دارد.

آن چه تاکنون تحت تاثیر اعدام شیخ نمر از سوی عربستان اتفاق افتاده است مانند افزایش تنش های دیپلماتیک و رسانه ای در روابط ایران و عربستان، اعتراض ملت های مسلمان اعم از شیعه و سنی نسبت به آن، اعلام نگرانی مقامات غربی در مورد پیامدهای منطقه ای آن و ... بدین معنی است که باید بیش از هر موضوعی اکنون به ماهیت و پیامدهای این مساله پرداخت.

الف-ماهیت شناسی

در مورد ماهیت شناسی این اقدام عربستان تاکنون دیدگاه های مختلفی مطرح شده است. در این خصوص اکثر دیدگاه هایی که از سوی کارشناسان بیان می گردد ناظر بر گزاره های زیر است:

1-عربستان طی سال های اخیر به مثابه بازیگری است که روند تحولات منطقه را در بلند مدت به زیان خود می بیند؛ در عین حال از ابزارهای موثری برای ایجاد تغییرات مطلوب در روندهای موجود برخوردار نیست.

2-بدون تردید این اقدام عربستان با هدف بهره برداری های از قبل پیش تعیین شده و در چارچوب سناریو قابل ارزیابی است.

3-عربستان در چارچوب سناریوی طراحی شده اش حداقل 2 هدف اساسی زیر را دنبال می کند:

الف-سرپوش گذاشتن بر مشکلات و چالش هایی که در سطوح داخلی و خارجی با آن مواجه است. بدین معنی که با استفاده از بازتاب ها و واکنش های موجود اقدام به فرافکنی مشکلاتش خواهد کرد. ب-از طرف دیگر، با استفاده از واکنش های اعتراضی کشورهایی مانند جمهوری اسلامی ایران که در برخی موارد مانند حمله به سفارت عربستان ابعاد احساسی به خود گرفت، تلاش می کند تا پروژه متهم سازی ایران به فرقه گرایی را با قوت و انگیزه بیشتری دنبال نماید.

4-بررسی چگونگی واکنش کشورهای غربی به اعدام شیخ نمر از سوی عربستان نیز حداقل گویای 2 واقعیت زیر می باشد:

الف-مقامات غربی به دلیل تبعیت از راهبرد بلند مدت «آشوب سازی» و «تخریب» منطقه، حاضر به محکوم کردن این اقدام عربستان حتی در چارچوب مبانی حقوق بشری به صورت جدی نیستند؛ چرا که نیازمند وجود منابع و عوامل فتنه گری در منطقه در چارچوب استراتژی مزبور هستند.

ب-رسانه های غربی پیامدهای اعدام شیخ نمر توسط عربستان را به گونه ای تحلیل می نمایند که این مساله موجب افزایش تنش و تهدید در روابط ایران و عربستان می شود. به عبارت دیگر، پیامدهای شهادت شیخ نمر را تنها محدود به تاثیرگذاری بر روابط ایران و عربستان می دانند. این امر بدین معنی است که اساسا در استراتژی نهایی غربی ها ، موضوع حمایت از افزایش تنش و بحران در روابط ایران و عربستان به عنوان یک اصل مهم تعریف شده است و تا آینده قابل پیش بینی این مساله را مطلوب خود می دانند.

ب-پیامدها

با عنایت به دلایل و ماهیت شناسی فوق، اکنون راحت تر می توان در مورد پیامدهای احتمالی شهادت شیخ نمر صحبت کرد. به عنوان مثال، با توجه به اینکه ریشه های به شهادت رساندن شیخ نمر را باید در عمق استراتژی های منطقه ای بازیگرانی چون عربستان و غرب باید جستجو کرد، به نظر می رسد دامن زدن به فتنه گری ها و تنش های منطقه ای از سوی آنان جزء لاینفک پیامدهای این مساله خواهد بود.

ضمن اینکه به نظر می رسد سطح و عمق واکنش عربستان در قبال اعتراضات ایران در سطوح دیپلماتیک و رسانه ای با شدت بیشتر صورت خواهد گرفت؛ چرا که به دامن زدن تنش ها با ایران به هر بهانه ای نیاز دارد.

در عین حال به نظر می رسد با توجه به انگیزه های مثبتی که در ملت های مسلمان برای محکوم کردن این اقدام عربستان وجود دارد، زمینه های تحت فشار قرار دادن عربستان از ابعاد مختلف دیپلماسی وجود دارد.

بنابراین ضرورت دارد مساله برجسته سازی قبح رفتار عربستان در به شهادت رساندن شیخ نمر در سطح رسانه ها الزاما در چارچوب درگیری های مذهبی و طایفه ای صورت نگیرد و از این مساله برای پاسخگو کردن عربستان به وجدان های بیدار اسلامی و انسانی در منطقه و جهان استفاده کرد.

*سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس