وقتی معامله گر بازار آتی به ریسک ها و فرمول ها آشنا نباشد چه اتفاقی می افتد؟ ساده است؛ قیمت ها طوری حرکت می کنند که شما هچ وقت دلیلش را نمی فهمید و همیشه زیان می کنید.

به گزارش «پایگاه خبری بورس کالای ایران»، رضا محمدی، تحلیلگر بازار آتی با ارایه مطلبی خطاب به فعالان بازار آتی سکه طلا و طلا نکاتی را در مورد قراردادهای آتی اعلام کرد.

وقتی معامله گر بازار آتی به ریسک ها و فرمول ها اشنا نباشد چه اتفاقی می افتد؟ ساده است. قیمت ها طوری حرکت می کنند که شما هچ وقت دلیلش را نمی فهمید و همیشه زیان می کنید.

درست ۴ سال پیش، در همین زمان ها بود که بانک مرکزی درحال پیش فروش سکه بود و خریداران آتی در صف های سنگین خرید به بهانه افزایش ارزش دلار در آینده بودند. فاصله بین سکه نقدی و سررسیدهای آتی بعضا به ماهی ۵.۵ درصد و هردو ماه به ۱۱ درصد می رسید.یعنی اگر سکه نقدی فرضا ۸۰۰ هزار تومان بود،سررسید دو ماهه اول ۸۸۸ ، ۴ ماهه بعدی ۹۷۶ هزار تومان و سررسید هشت ماهه بعد ۱۱۵۲ هزار تومان معامله می شد.

بلافاصله عده ای به فکر پیش خرید سکه از بانک مرکزی و فروش آن در بازار آتی افتادند. عده ای که به لحاظ عددی شاید کمتر از یک دهم درصد بازار بودند ولی به لحاظ ارزش ریالی ۹۰ درصد ارزش معاملات را تشکیل می دادند و همان یک دهم درصد بازار چنان به کار خود مسلط بودند که از پس صف های خرید در آتی برآمدند و با پیش خرید سکه در تعدادهای بسیار سنگین و فروش آن در بازار آتی منجر به شروع ریزش قیمتی سنگین در بازار آتی شدند. به طوری که فاصله قراردادها با یکدیگر و با بازار نقدی به ماهی یک و نیم  درصد بانکی رسید. ولی هرگز کمتر از ماهی ۵.۱ درصد نشد.

بعدها تحریم نفت به مرحله اجرا درآمد و مجددا بازار آتی به بهانه پیش بینی افزایش ارزش دلار تا ماهی ۵ درصد فاصله پیش رفت و این بار نیز همان عده قلیل با خرید سکه از بازار نقدی و فروش در بازار آتی اصطلاحا به آربیتراژ دست زدند و فاصله های قیمتی ماهی ۴ درصد را در هم شکستند و فاصله قراردادها به ماهی ۱.۵ درصد رسید و باز هم به زیر ۱.۵ درصد نیامد.

آن روزها فروشندگان تسلط کاملی به کاری که انجام می دادند داشتند و خریداران که هیچ آگاهی به نحوه قیمت گذاری قراردادهای آتی نداشتند مبهوت مانده و ریزش قیمت ها را تماشا می کردند، درحالی که ارزش دلار روز به روز بالا می رفت و خریداران اصلا دلیل ریزش قیمت ها در آتی را نمی دانستند.

این روزها نیز بازار آتی از آن طرف بام افتاده و به طرز غیرقابل باوری قراردادهای آتی کمتر از ارزش واقعی آن معامله می شود که منجر به ریسک بسیار زیادی برای فروشندگان خواهد شد (درست مثل ریسک خریداران ۴ سال پیش).

اما چرا؟ چون قرارداد آتی یک فرمول محاسباتی مشخص دارد که اگر رعایت نشود و قراردادها به همان قیمت معامله نشوند خریدار و یا فروشنده مجددا می توانند دست به آربیتراژ بزنند و در میان مدت برنده بازار باشند و طرف مقابل بازنده مطلق بازا .

صرفا به دلیل اینکه قشر زیادی از فعالین بازار آتی هیچ دانش و آگاهی نسبت به نحوه محاسبات و ارزش گذاری بازار آتی نداشته و صرفا با تکیه بر روند معاملاتی انس جهانی و یا ارزش دلار دست به معامله می زنند. در حالی که نرخ بهره و مدت زمان باقی مانده تا سررسید مهمترین مغیر تعیین کننده قیمت در بازار آتی برای سررسید ها است.

فرمول ارزش قراردادهای آتی

فرمول محاسباتی ارزش قراردادهای آتی به شرح زیر است:

Pn=S*e^(i*n)

که به دلیل اینکه این فرمول برای پرداخت نرخ مرکب سود در هر لحظه بوده و بانک ها ما سود را به صورت ماهانه پرداخت می کنند، فرمول به شکل زیر در می آید:

Pn= S (۱+i)^n

که قیمت Pnقرارداد در سررسید ماه n ام و S  برابر با قیمت نقدی سکه و i نرخ بهره ماهانه که برابر است با ۲  درصد ( که از تقسیم نرخ بهره سالیانه ۲۴ درصد به ۱۲ به دست می آید) و n تعداد ماه باقیمانده تا سررسید است.

برای مثال درحال حاضر قیمت نقدی سکه برابر با ۹۴۰ هزار تومان است.قیمت قابل محاسبه در اولین سررسید که یک ماه به آن مانده یعنی دی ماه برابر است با :

P۱=S (۱/۰۲)^۱= ۹۴۰*۱/۰۲= ۹۵۸.۸

قیمت دومین سررسید یعنی اسفند که سه ماه به پایان دوره مانده برابراست با :

P۲= S (۱/۰۲)^۳= ۹۴۰*(۱/۰۲)^۳= ۹۹۷.۵

قیمت سررسید اردیبهشت که ۵ ماه به پایان دوره مانده برابر است با :

P۵= S (۱/۰۲)^۵= ۹۴۰*(۱/۰۲)^۵= ۱۰۳۷.۸

قیمت سررسید تیر که ۷ ماه به پایان دوره مانده برابر است با :

P۷= S (۱/۰۲)^۷= ۹۴۰*(۱/۰۲)^۷= ۱۰۸۰

چنانچه قیمت های بازار آتی بالاتر از قیمت های فوق باشد فروشنده اقدام به خرید سکه در بازار نقدی و فروش آن در بازار آتی خواهد کرد و سودی بیشتر از سود بانکی بدست خواهد آورد و چنانچه کمتر از قیمت های فوق باشد دارندگان سکه طلا که عموما شامل صنف طلا در بازار می شود سکه های خود را در بازار نقدی فروخته و در بازار آتی اقدام به خرید می کنند و با این کار سودی بیشتر از سود بانکی بدست خواهند آورد.

حرکات این روزهای بازار

نکته بسیار مهم این است که خود S (قیمت نقدی سکه ) تابعی از نرخ دلار است و نرخ دلار نیز تابعی از زمان و با توجه به اینکه خود دلار اگر متناسب با اختلاف نرخ بهره دو ارز حرکت نکند،حرکات ناگهانی خواهد داشت. (اتفاق این روزهای بازار)

می توان قیمت دلار را نیز هر ماه در ضریب ۱.۰۲ و در بدترین حالت در ضریب ۱.۰۱ضرب کرد ، به واقع اثر زمان باقیمانده تا سررسید با توان ۲ روی قیمت سررسید اثر دارد . این جمله آخر چه معنی می دهد؟

معنی بسیار بسیار خطرناکی برای فروشندگانی که صرفا انس جهانی را ملاک معاملات خود قرار داده، دارد و آنان را در معرض ریسک بسیار بالایی قرار می دهد. چرا که در واقع طرف خریدار درحال انجام آربیتراژ برروی قراردادها بوده و می تواند اتفاقی که برای خریدار ۴ سال پیش افتاده این دفعه برای فروشندگان فعلی رخ دهد .

مثالی عینی برای وضعیت کنونی بازار آتی

فردی که درحال حاضر دارای ۱۰۰۰ سکه طلا است (افراد زیادی در بازار طلا موجودی کار هستند و تعداد ثابتی از سکه را نگه می دارند) سکه های خود را با نرخ ۹۴۰ هزار تومان در بازار فروخته و ۹۴۰ میلیون تومان پول دریافت می کند با پرداخت ۹۵ میلیون تومان ۱۰۰ قرارداد خرید در بورس کالا باز کرده که اولا روی آن حساب ۱۰ درصد سالیانه نرخ بهره می گیرد و دوما ۸۴۵ میلیون تومان مابقی را در بانک گذاشته و ۲۴ درصد سود می گیرد.

چنانچه نرخ دلار ظرف ۶ ماه آینده ۱۰ درصد رشد کند (که با توجه به فرمول اعلامی امری کاملا بدیهی بوده و در ضمن  قیمت نفت ایران به رقم بی سابقه ۲۹ دلار رسیده که برابر با قیمت ۲۳ سال پیش است) فرد مورد نظر حدود ۳۰ درصد به ارزش ریالی طلایش در ظرف ۶ ماه اضافه شده است. در واقع چنانچه انس جهانی طلا ۳۰ درصد ظرف شش ماه نزول کند طرف خریدار متحمل هیچ زیانی در این شش ماه نخواهد شد.

حال به نظر شما طلای جهانی قابلیت ریزش بیش از ۳۰ درصد را ظرف شش ماه آینده را دارد؟ (در شرایطی که به کمترین قیمت ظرف ۵.۵ سال گذشته رسیده است).

این اتفاقی است که هم اکنون توسط فعالان صنف بازار طلا در تعداد بالا در حال اجرا شدن در بازار آتی است . یعنی موجودی کاران و یا مردم عادی سکه های خود را در بازار نقدی فروخته و سپرده بانکی می کنند و با پرداخت یک دهم آن مبلغ همان تعداد سکه را در بازار آتی می خرند و شش ماه و یا یک سال صبر می کنند.آنقدر این کار ادامه می یابد تا اینکه نرخ قابل معامله در سررسید ها به قیمت های محاسبه شده در فوق برسد و قابلیت انجام این نوع از آربیتراژ را از آنان سلب کند.

این امر فقط زمانی متوقف می شود که قیمت سررسید ها به قیمت های محاسبه شده در فوق برسد وگرنه قابلیت آربیتراژی درست مثل ۴ سال پیش ایجاد خواهد کرد این دفعه برای خریداران.

یک توصیه برای جلوگیری از آربیتراژ

در آمریکا نرم افزارها به صورت اتوماتیک قیمت های futures را برای سررسید های مختلف و با فرمول فوق مرتب محاسبه کرده و چنانچه موقعیت آربیتراژی قابل پیاده سازی باشد، بلافاصله نرم افزار اتوماتیک وار alarm مربوطه را صادرکرده و آربیتراژ گران وارد عمل می شوند. اما موقعیت های آربیتراژی که در ایران ایجاد می شود، برای یک سرمایه گذار آمریکایی یک رویا محسوب می شود.

چنانچه فعال بازار معاملات آتی هستید حتما با فرمول های مربوطه آشنا شوید و مرتب محاسبه کنید تا سررسید ها را به قیمت درست آن معامله کنید تا نه طرف فروشنده و نه طرف خریدار قابلیت اربیتراژ نداشته باشد و اگر قیمت ها خلاف محاسبات باشد، آربیتراژ گران قیمت را به نفع خود تغییر داده و هیچ کاری از دست شما بر نخواهد آمد.

در حال حاضر که بازار آتی سررسیدها را بدون اختلاف قیمتی و روی قیمت نقدی سکه معامله می کند موقعیت آربیتراژی بسیار مناسبی برای خریداران ایجاد شده که با فرایندی که توضیح داده شد قیمت ها را به سمت بالا سوق خواهند داد. به طوری که ماهیانه دو درصد (نرخ بهره ) بین سررسیدها اختلاف ایجاد کند و در این بین اگر نرخ دلار هم ماهی یک درصد حداقل رشد کند می تواند ماهی سه درصد و بین هر دو سررسید که دو ماه اختلاف دارند ۶ درصد اختلاف قیمت ایجاد کند و این امر آنقدر ادامه می یابد تا قیمت ها به تعادل برسند.

دو اشتباه معامله گران

اینکه صرفا فردی فکر کند قیمت جهانی طلا و دلار رو به کاهش بوده باید بفروشد و یا قیمت جهانی طلا و دلار رو به افزایش است باید بخرد از اساس امری غلط، بدون بنیاد و فاقد هرگونه توجیه علمی و ریاضیاتی بوده و منجر به زیان فرد معامله گر خواهد شد. آن هم در شرایطی که مهمترین عامل در قیمت معامله سررسیدها، مدت زمان باقیمانده تا سررسید و نرخ بهره است.

در ضمن بازار زمانی که وجه تضمین ۲ به ۱۰ بود همین طور معامله می شد و الان هم همانطور و این اشتباه دیگری است که معامله گران مرتکب می شوند. در واقع وجه تضمین کمتر منجر به ایجاد اختلاف قیمتی بیشتری بین قراردادها خواهد شد و این موضوعی است که بازار آتی به مرور به آن پی خواهد برد.

آربیتراژ گران، مرتبا" درحال محاسبه نرخ علمی قراردادها بوده و به صورت دائمی در حال آربیتراژ هستند وسودهای خود را از بازار می برند و با انجام این کار خود بازار آتی را نیز تنظیم خواهند کرد (قیمت ها را به بالا و یا پایین سوق خواهند داد). در واقع چه قیمت ها بالا روند و چه قیمت ها پایین بروند آربیتراژ گر سود تضمینی خود را از این بازار خواهد برد. پس چه بهتر که قرارداد ها به قیمتی معامله شود که اسباب سود تضمینی عده قلیلی از بازار و زیان بقیه بازار نشود.

قوانین علمی این بازار می گویند قراردادها باید درحدود قیمت های فوق معامله شوند و در اینده نزدیک بازار شروع به ایجاد فاصله بین قرار دادها و همچنین فاصله گرفتن از قیمت نقدی خواهد کرد.

استفاده فرمول ساده برای بازنده نشدن

در پایان اینکه اگر فعال بازار طلا و یا معامله گر بازار آتی هستید باید از فرمول های ذکر شده مرتبا" استفاده کنید که اتفاقا فرمول های بسیار ساده ای هستند ولی چنانچه به هر دلیلی توانایی و تخصص انجام این محاسبات را ندارید از فردی که توان انجام آن را دارد بخواهید آن را برای شما محاسبه کند و قراردادها را صرفا در محدوده همان فرمول ها معامله کنید. در غیر این صورت شک نکنید که شما بازنده این بازار خواهید بود.

منبع: بورس پرس