اقتصاد > اقتصاد کلان - اقتصادنیوز نوشت: چه عواملی موجب شده با گذشت 20 سال از ارائه درخواست عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت، کشور ما هنوز منتظر الحاق به این سازمان باشد؟

انتشار خبر پیوستن افغانستان به سازمان جهانی تجارت، بار دیگر این سؤال را تازه می‌کند که چرا ایران هنوز نتوانسته عضو WTO شود و با گذشت 20 سال از ارائه درخواست عضویت ایران به این سازمان، هنوز حتی چشم‌انداز مشخصی از زمان عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت پیش روی کشور ما نیست، اما کشوری مانند افغانستان موفق به عضویت در این سازمان شده است؟

پدرام سلطانی، نائب رئیس اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با اقتصادنیوز، در این باره گفت: مراحل الحاق به سازمان جهانی تجارت به این ترتیب است که کشوری که می‌خواهد به سازمان ملحق شود ابتدا باید درخواست عضویت ناظر و همین طور الحاقش را به سازمان بدهد. این درخواست باید در شورای عمومی سازمان بررسی شود و با اجماع به تصویب برسد. بعد از این مرحله، کشور مربوطه باید گزارشی به نام گزارش رژیم تجاری تهیه کند. در واقع این گزارش عکسی است که آن کشور باید از تمام مقررات، قوانین و رویه‌های ناظر بر تجارت خارجی و بازار داخلی‌اش بگیرد و آن را در قالب گزارش به سازمان جهانی تجارت ارسال کند.

او ادامه داد: سازمان جهانی تجارت بعد از وصول گزارش رژیم تجاری، آن را بین اعضای خود منتشر می‌کند، اعضا آن را مطالعه می‌کنند و همزمان برای الحاق گروه کاری آن کشور به سازمان جهانی تجارت تصمیم‌گیری می‌شود که مرحله اولش انتخاب رئیس این گروهِ کاری از بین کشورهای عضوِ سازمان است. اعضا نسبت به گزارشِ تهیه شده پرسش و پاسخ می‌کنند تا کاملا توجیه شوند.

سلطانی سپس گفت: بعد از آنکه رئیس گروه کاری مشخص شد، کشورهای علاقه‌مند در کارگروه الحاق آن کشور ثبت نام می‌کنند، کارگروه تشکیل می‌شود و برگزاری جلسات برای مذاکره با آن کشور را شروع می‌کند. مرحله به مرحله ابتدا برای پذیرش موافقت‌نامه‌های امضاشده توسط اعضا مذاکره می‌شود و بعد برای تعیین سقف تعرفه‌های تجاری آن کشور برای واردات و سایر مقرراتی که مربوط به تعرفه‌ها و زمان‌هایی است که در زمان الحاق اعمال خواهند شد. وقتی همه مذاکرات انجام شود، سند آن نهایی می‌شود و به تأیید گروه کاری می‌رسد، سپس در شورای عمومی سازمان به رای گذاشته می‌شود و به تصویب می‌رسد. پس از آن به کشور مربوطه مهلت داده می‌شود که سند الحاق را به تصویب مجلس خود برساند و عملا الحاق رسمی بعد از آن انجام می‌شود.

نائب رئیس اتاق بازرگانی ایران همچنین اظهار کرد: این فرایند برای کشورهای مختلف زمان‌های متفاوتی طول کشیده است. کوتاه‌ترین زمان برای یک کشور سه سال بوده، اما روند عضویت کشورهای چین و روسیه که اقتصادهای بزرگ ملحق‌شده به سازمان جهانی تجارت هستند، نزدیک به 18 تا 20 سال به طول انجامیده است.

او درباره وضعیت پیگیری عضویت ایران در سازمان جهانی تجارت گفت: برای کشور ما عملا پروسه الحاق به چند دلیل بیش از حد انتظار طول کشیده است. اول اینکه در خواست عضویت ناظر ما نزدیک به 10 سال به دلیل مخالفت آمریکا پذیرفته نشد تا اینکه این اتفاق در سال 83 رخ داد. گزارش رژیم تجاری کشور هم آماده شد و در سال 84 نیز به تصویب دولت هشتم (دولت اصلاحات) رسید، اما تقدیم آن به سازمان جهانی تجارت به دولت بعدی یعنی دولت آقای احمدی نژاد افتاد.

سلطانی افزود: متأسفانه در دولت ایشان این گزارش را چهار سال در کشوها گذاشتند و در سال 88 آن را به سازمان جهانی تجارت دادند. سال 88 هم زمانی بود که تنش ما با کشورهای غربی درباره موضوعات هسته‌ای رو به تشدید گذاشته بود و به هر حال چون کشورهای مهم دنیا در سازمان جهانی تجارت تعیین‌کننده هستند، عملا علی‌رغم تقدیم رژیم تجاری، رئیس کارگروه ایران مشخص نشد و کارگروه الحاق ایران نیز تشکیل نشد. این اتفاق تا امروز هم به قوت خود باقی است؛ هنوز کارگروه الحاق ایران تشکیل نشده است و تا زمانی که رئیس گروه کاری مشخص نشود و کارگروه الحاق ایران تشکیل نشود، عملا مذاکرات الحاق شکل نمی گیرد.

او همچنین درباره تفاوت وضعیت ایران با وضعیت افغانستان در عضویت در سازمان جهانی تجارت اظهار کرد: می‌توان گفت اصلی‌ترین دلیل تأخیر ما در الحاق به سازمان جهانی تجارت بحث‌های سیاسی است و دومین دلیل هم سوء مدیریت موجود در دولت قبل است، به دلیل از دست دادن زمانی طولانی برای تقدیم رژیم تجاری و همین طور تنشی که با جهان وجود داشت و مانع تشکیل کارگروه الحاق ایران شده بود. اما این اتفاقات برای افغانستان نیفتاد. طبیعتا افغانستان از حمایت کشورهای مهم بنیان‌گذار و عضو سازمان جهانی تجارت برخوردار بوده است. بنابراین در ارائه درخواست و پذیرش درخواست، در ارائه گزارش تجاری و پذیرش آن و در تشکیل کارگروه و مذاکرات به مانعی برخورد نکرده است.

سلطانی تصریح کرد: از سوی دیگر چون افعانستان یک اقتصاد کوچک است، الحاق این کشور به سازمان جهانی تجارت برای کشورهای مهم دنیا دارای موضوع و مسأله نبوده است. یعنی مسائل چندانی وجود نداشته که نیاز ببینند راجع به آن با افغانستان صحبت کنند تا به توافق برسند. افغانستان یک اقتصاد کوچک و توسعه‌نیافته است، نه بازار بزرگی دارد و نه به آن صورت صنعت توسعه‌یافته‌ای دارد. خود افغانستان هم تا حد زیادی به درخواست‌های اعضا در زمینه پذیرش موافقت‌نامه‌ها و تعدیل تعرفه‌ها تمکین کرده است. کشورهای دیگر هم روی الحاق افغانستان حساسیت ویژه‌ای نداشته‌اند. بنابراین در خصوص این الحاق خیلی مته به خشخاش نگذاشته‌اند و خواست‌های کاهش تعرفه یا تغییرات دسترسی به بازار به آن معنا چندان در میان نبوده است.

در نتیجه روند الحاق به WTO برای افغانستان مدت کمی طول کشیده و این کشور به سازمان جهانی تجارت ملحق شده است، اما من فکر می‌کنم در بهترین شرایط هنوز شش - هفت سال دیگر طول می‌کشد تا ما به این سازمان ملحق شویم.