آموزش نگهداری و دپو باطله‌های معدنی
گروه معادن - رعایت نکات ایمنی و مسائل فنی در تمامی مراحل معدنکاری باید مورد توجه قرار گیرد. در این میان برخی معادن هستند که برای رسیدن به مواد معدنی موجود در آنها باید مقدار زیادی باطله از معدن برداشت کرد.
به گزارش ماین نیوز، همچنین تولید باطله‌ها در مرحله فرآوری مواد معدنی نیز وجود دارد و بهره‌برداران باید مکانی را برای نگهداری این مواد در نظر بگیرند. حال برای نگهداری این مواد معدنی استانداردها و قوانین بین‌المللی تعریف شده که در صورت رعایت آنها میزان مخاطرات جانی برای کارگران و آسیب‌های زیست‌محیطی کاهش می‌یابد. البته ایجاد مخاطرات و مشکلات تنها به نوع نگهداری باطله‌ها محدود نمی‌شود و در برخی موارد جابه‌جایی این مواد نیز در صورتی که با رعایت اصول فنی نباشد، حادثه آفرین می‌شود.مدیریت باطله‌های معدنی
مهشید مرادی، مسئول ایمنی و «اچ‌اس‌ای» شرکت مهندسی معادن و فلزات وابسته به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران درباره اصول ایمنی که برای باطله‌های معدنی و نگهداری از آنها باید رعایت شود، اظهار کرد: به طور قطع اصول مشخصی برای نگهداری از دپوها وجود دارد و استانداردهای خاصی برای انواع دپو مشخص شده است. یعنی اطلاعات و جزییاتی برای آنها تعریف و کدهایی مشخص شده است.
وی افزود: این استانداردها شامل محل نگهداری این مواد یا سدهای باطله یا زمین‌هایی که بسترشان را برای انبار کردن باطله‌ها در نظر گرفته‌اند نیز می‌شود.
او در ادامه گفت: الزامات مشخصی برای نگهداری دپوها تعیین و در استانداردهای بین‌المللی به آن پرداخته شده است. اما اشتباهی که در تمام جهان انجام می‌شود این است که کارگران معدنی را برای نگهداری یا جابه‌جایی باطله به کار می‌گیرند. این در حالی است که بسیاری از آنها دانش فنی مورد نیاز را ندارند و در هر مقطع تحصیلی که باشند، بدون گذراندن دوره آموزشی خاصی استخدام می‌شوند. در این میان نه تنها خود کارگران به دنبال یادگیری الزامات و استانداردها نمی‌روند بلکه مدیران آنها نیز برای آشنایی کارگران با این الزامات اقدامی انجام نمی‌دهند.
مرادی اظهار کرد: رعایت نکات ایمنی و نگهداری باطله‌های معدنی نیازمند هزینه و سرمایه‌گذاری است و همین موضوع باعث می‌شود مدیران تمایلی برای اجرای این برنامه‌ها نداشته باشند. حال اگر مدیران و فعالان این بخش از ابتدای راه یعنی زمانی که پروانه بهره‌برداری را دریافت می‌کنند با اصول و استانداردها آشنا شوند، نتایج مثبتی برای آنها به همراه خواهد داشت.
وی در ادامه با طرح مثالی درباره راهکارهایی که برای نگهداری یا استفاده از باطله‌ها وجود دارد، گفت: برخی از معادن کشور همچون معدن «چشمه‌سنگ» زنجان که فلدسپار سدیم دارد از باطله‌های خود در جاده‌سازی استفاده کرد. آنها با اداره راه و ترابری مذاکره کردند و تصمیم گرفته شد تا از باطله‌های این معدن برای عریض‌سازی و حاشیه جاده استفاده شود. این یک راهکار مناسب برای استفاده از باطله‌هاست زیرا بخشی از زمینی که صرف نگهداری باطله‌هاست آزاد می‌شود.
رعایت نشدن استانداردها
مرادی معتقد است که این معدندار است که متناسب با نوع ماده‌معدنی و کارآیی آن می‌تواند برای باطله‌های تولید شده، تصمیم‌گیری کند و ضمن استفاده و سود بردن از آن، فضای اشغال شده به وسیله باطله‌ها را کم کند. اما در ایران برنامه از پیش تعیین شده‌ای برای باطله‌ها وجود ندارد و زمانی که فعالیت معدنی آغاز و از آن بهره‌برداری شد از سوی منابع طبیعی و محیط‌زیست هشدارهایی به معدنکار داده می‌شود تا فکری برای باطله‌های تولید شده، بکند و برنامه‌ای برای جابه‌جایی یا نگهداری صحیح باطله‌های معدنی تدوین کنند تا آسیبی به محیط‌زیست نرسد.
او افزود: برای فعالیت‌های معدنی استانداردهای مختلفی در زمینه «اچ‌اس‌ای» و «ایی‌آی‌ای» (بررسی اثرات زیست‌محیطی) وجود دارد اما نه تنها در ایران بلکه در بسیاری از کشورها این استانداردها رعایت نمی‌شود. باید توجه داشت که تمام موادمعدنی در ابتدای امر از ارزش اقتصادی چندانی برخوردار نیستند و اگر بخواهند برای باطله‌های معدنی برنامه‌ریزی کنند سودی برای آنها به‌دنبال ندارد. اما این موضوع درباره معادن همچون طلا و فلزات گرانبها صدق نمی‌کند. زیرا بهره‌برداران این معادن، توان مالی لازم برای سرمایه‌گذاری در بخش اچ‌اس‌ای و ایمنی برای باطله‌های معدن را دارند.
او ادامه داد: اگر به شکل خاص به معادن نگاه کنیم، می‌بینیم معادنی همچون طلا و مس که اسیدشویی در آنها انجام می‌شود، استانداردهای خاصی برای باطله و سرباره آنها میز تعریف شده و تنها نیاز است تا نگاه مدیریتی بر کنترل این باطله‌ها وجود داشته باشد و از ایجاد مخاطرات زیست‌محیطی جلوگیری شود.
مرادی امیدوار است که در ایران شاهد برنامه‌ریزی برای باطله‌های معدنی باشیم. البته هم‌اکنون تعدادی از شرکت‌های معدنی هستند که از واحدهای «اچ‌اس‌ای» درخواست کردند تا برای آنها برنامه‌ریزی انجام دهند، تا بر اساس برنامه تدوین شده، برای محصولات خود برنامه‌ریزی کرده و آن را مدیریت کنند و در آینده مشکلی برای آنها ایجاد نشود.
این کارشناس بیان کرد: امروزه مشکلات بسیاری در حوزه معدن و رعایت اصول ایمنی در بسیاری از بخش‌ها وجود دارد و از آنجایی که ایران به سمت صنعتی شدن پیش می‌رود، باید برنامه‌ریزی برای پیشرفت فعالیت‌های معدنی خود در تمامی بخش‌ها داشته باشد تا به همکاری مشترک با کشورهای خارجی دست یابد. زیرا اروپایی‌ها با کشورهایی که استانداردهای بین‌المللی را در حوزه معدن و اچ اس‌ای رعایت نکنند، همکاری نخواهند داشت. این در حالی است که در ایران، استانداردها از سوی معدنکاران رعایت نشده و تعداد محدودی از شرکت‌ها برنامه‌ریزی در این حوزه دارند.
او ادامه داد: برای رعایت صحیح و اصولی، استانداردها باید در ابتدای کار یعنی قبل از گرفتن مجوز در اختیار معدندار قرار داده شود و او را موظف به اجرای آنها کند. زیرا اگر قرار باشد بعد از اتمام کار، برنامه‌ای برای سدهای باطله در نظر بگیریم زیرا تخریب محیط‌زیست آنها بسیار بیشتر خواهد بود؛ چراکه جابه‌جایی آنها با سختی و مشکل همراه خواهد شد.
عواقب رعایت نشدن اصول ایمنی
پروا سلطانی، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران نیز درباره راهکارها و برنامه‌هایی که برای نگهداری از باطله‌های معدنی وجود دارد، گفت: معدنداران اگر اصول معدنکاری صحیح را مطابق با ضوابط تعریف شده از سوی سازمان منابع طبیعی و محیط‌زیست انجام ندهند برای تمدید پروانه بهره‌برداری خود دچار مشکل می‌شوند. این در حالی است که به ظاهر تمام معادن روش صحیح و اصولی برای نگهداری از باطله‌های تولید شده، دارند.
او ادامه داد: باطله‌های معدنی دور ریز نیستند. فرض کنید یک چاله معدنی در معدن سنگ‌آهن ایجاد می‌شود و بعد از خارج کردن باطله‌ها، سنگ‌آهن موجود در چاله را استخراج کرده و مقداری خاک در آن باقی می‌ماند. حال از آنجایی که این خاک حاصلخیزی و بهره‌وری بیشتری دارد باید بعد از مدتی آن را به چاله دیگر معدنی دیگر انتقال داد.
سلطانی اظهار کرد: مشکلی که در برخی معادن وجود دارد، رعایت نکردن اصولی است که از سوی منابع طبیعی و محیط‌زیست تعریف شده و معدنکاران به دلیل رعایت نکردن آن برای تمدید پروانه بهره‌برداری خود با مشکل مواجه می‌شوند.
او در پاسخ به این سوال که نظارت تا چه حد می‌تواند به برداشت یا جابه‌جایی صحیح باطله‌های معدنی کمک کند نیز اظهار کرد: به‌طور معمول نظارت از سوی مهندسان معدنی انجام می‌شود و باید اصول و نکات تعریف شده سازمان‌ها همچون منابع طبیعی، محیط‌زیست و همچنین وزارتخانه مربوط رعایت شود. زیرا در زمان بازرسی اگر مشکلی وجود داشته باشد این افراد هستند که باید پاسخگو باشند.