علل عمده پایین‌بودن نقش مالیات در اقتصاد معافیت بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور است که بالغ بر 43 درصد تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود.

به گزارش صدای اقتصاد در سال‌های اخیر به دلیل تشدید تحریم‌های اقتصادی، درآمدهای نفتی کشور به شکل بی سابقه ای با افت مواجه شد. اما در مقابل کاهش سهم منابع زیرزمینی در درآمدهای دولت، درآمدهای مالیاتی با رشد رو به رو شده است. این در حالی است که برخی از تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که رشد درآمدهای مالیاتی نتیجه تلاش در جهت افزایش درآمدهای مالیاتی نیست و طبیعی است که در شرایطی که نفت در بن بست تحریم قرار گرفته دیگر منابع درآمدی که در رتبه‌های بعد از درآمد نفت قرار دارند، از آن پیشی بگیرند.

علی طیب نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی در پیامی به نهمین همایش سیاست های مالی و مالیاتی ایران که امروز در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران برگزار شد، با اشاره به اینکه مالیات هنوز به جایگاه واقعی خود در اقتصاد دست نیافته است، گفت: یکی از علل عمده پایین‌بودن نقش مالیات در اقتصاد معافیت بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور است که بالغ بر 43 درصد تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود. در ادامه این گزارش، 10 نکته مهم درمورد چالش های پیش روی نظام مالیاتی کشور را از زبان وزیر اقتصاد می خوانید.

***

1-در دو دهه اخیر برای توسعه نظام مالیاتی کشور تلاش‌ها و اقدامات بسیاری انجام گرفته است که با هیچ برهه‌ای از تاریخ اقتصاد ایران قابل قیاس نیست.

2-به دلیل فقدان پایگاه اطلاعات اقتصادی و مالی معافیت‌های مالیاتی گسترده و مکانیزه‌نبودن کامل سیستم مالیاتی، مالیات هنوز به جایگاه واقعی خود در اقتصاد به عنوان یک ابزار تامین مالی پایدار برای دولت و ابزار سیاست‌گذاری اقتصادی دست نیافته است.

3-در شرایط فعلی اقتصاد به دلیل افت شدید قیمت نفت تمرکز دولت از نظام مالی وابسته به درآمدهای نفتی بیش از پیش به سمت نظام مبتنی بر درآمدهای مالیاتی است.

4-یکی دیگر از دلایل عمده پایین‌ بودن نقش مالیات در اقتصاد، معافیت بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور است که هم‌اکنون و براساس برآوردها بالغ بر 43 درصد کل تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود.

5-مواردی چون نسبت پایین مالیات به‌ تولید ناخالص ملی، سهم اندک مالیات در تامین مالی هزینه‌های جاری دولت و نسبت پایین مالیات به درآمد‌های عمومی دولت جملگی از کمرنگ بودن جایگاه مالیات در اقتصاد کشور حکایت دارد.

6-در بسیاری از کشورهای توسعه یافته یکی از مهم‌ترین شاخص‌های توسعه یافتگی وجود فرهنگ بالا در تمکین داوطلبانه پرداخت مالیات است تا حدی که از طفره رفتن از پرداخت مالیات در فرهنگ اجتماعی شهروندان چنین کشورهایی عملی زشت و ناپسند محسوب می‌شود.

7-در کشورهای در حال توسعه از جمله کشور ما ضعف فرهنگ مالیاتی، پیچیدگی و ابهام در قوانین مالیاتی، ضعف ضمانت‌های اجرایی قوانین و فقدان سیستم‌های اطلاعاتی قوی، کارایی نظام مالیاتی را پایین آورده است.

8-دولت در کنار سازوکارهای قانونی از نهادهای مردمی برای ایجاد اعتماد در میان مودیان مالیاتی و گسترش فرهنگ مالیاتی و رفع دغدغه‌های مردم به درستی استفاده نکرده است.

9-زمینه‌ مناسب برای گسترش فرهنگ تمکین داوطلبانه و وصول مالیات بدون نیاز به توسل به شیوه‌های قهر‌آمیز در ادامه باید به عنوان اولویت راهبردی برنامه‌های توسعه نظام مالیاتی مدنظر تصمیم‌سازان و برنامه‌ ریزان در حوزه امور مالیاتی کشور قرار گیرد.

10- در مسیر این راهبرد دو نکته حیاتی را نباید از نظر دور داشت اولا توجه به مالیات جز با رونق تولید داخلی میسر نیست و همین امر منجر به توجه مضاعف به توانمندی‌های تولید داخلی می‌شود و دوما رونق کسب‌وکار و تولید داخلی، خود منجر به افزایش منابع مختلف مالیاتی و به تبع آن رشد درآمدهای مالیاتی می‌شود.